شيعر، وەک يەکێک لە ژانرە گرنگەکانى ئەدەب، پێ-بەپێى ژانرەکانى تر، هەنگاوى گەورەى ناوە. لەو نێودەشدا شيعرى کوردي، پشکى خۆى هەيە؛ توانيويەتى لەپاڵ سەدان دەقى ئاوازەى دونيادا، شوێن و جێگەو پێگەيەک بۆ خۆى بگرێت و شاعيرەکانى لەسەر تاسەرى دونيادا بناسرێن.

ئەوەش شاراوە نييە کە هەل و رێ وشوێن و بوونى دەوڵەت، بۆ شاعيرى دونيا، فاکتەرو يارمەتيدەر بوون، تا بەزوويي بناسرێن و شيعرو ديواکانيان بەدونيادا بڵاوبکرێنەوەو بەسەدان رەخنە و لێکۆڵينەوە لەميدياکاناندا لەسەريان بنوسرێت، کە بەداخەوە ئەمە، تاسەردەمێک، بۆ شاعيرو نووسەرو هونەر مەندانى کورد زەحمەت بوو، ئەگەر چى هێشتاش ئەو فاکتەرانە، بێ رێگر نين بەڵام سەربارى ئەو هەموو رێگريانە، شاعيرى کورد، دەق و قەسيدەى واى بەرهەمهێناوە کەهيچ کەسێکى ئاشنا بەشيعرو ويژدانى مرۆڤايەتى ناتوانێت سەرنجى نەداتێ و دان بەو هەقيقەتەدا نەنێت کە داهێنانن!

بێگومان لە خۆرهەڵاتي کوردستانيشدا، دەيان شاعيرى گەورەو باش هەڵکەوتوون، کەخاوەنى قەسيدەى جوان و شيعرى هاوچەرخ و گەورەن، بەڵام وەکو باسمکرد، رەنگە زۆر فاکتەر هەبن، رێگايان نەداوە، ئەو هەقيقەتە وەکو خۆى بناسرێت، ئەگەرچى شيعر وەکو دڵۆپى ئاو وايە، بەتەنها درزێکى بەسە بۆ شکاندنى تينويەتى خاک، بێگومان رۆژێکيش دێ تينويەتى ئەو شيعڕانە بشکێ کە بێ هەناسە جێماون!

ئەم هەوڵەى ئێمەش دەيەوێت دەربيجەيەکى بچووک بێت بۆ ناساندنى بەشێک لەشيعرى شاعيران و هەوڵەکانيان لەکوردستانى ئێران، کەسەدان دەنگى جدى و شيعريى پڕ بەگەروو هاوارن؛ بۆيە ئەم ديوانە بەشێکى پەيوەستە بەدەرخستنى هەوڵ و کۆششەکانى ئەوان، بەشێکى پەيوەستە بەدەرخستنى تواناو قودرەتى ئەوان بەسەر شيعردا، کە رەنگە مێژوو غەدرى لێکردبن.

ئێمە دەمانەوێت بەم کتێبە ئێوە ئاشنابکەين بەبەشێک لەهەناسەو شيعرو رەنج و ماندووبونى ئەم شاعيرە، کە پڕن لەدەردو رەنج و ئازارى ئينسان و بەش-مەينەتان و سروشتى کوردستان و قسەکردن لەسەر چەوساندنەوەى ئينسان و گەڕانەوەى بەهارو جوانيەکان بۆى.

ژن و ستەم و بێ-مافەييەکانى منداڵان و دەردو ئازارى کرێکاران و ئينسانى زەحمەتکێش و بەش-مەينەت و بەدبەختي ئينسانى کورد، وەسفکردنى سروشتى جوانى کوردستان، پانتايى شيعرەکانى ئەم شاعيرەى داگيرکردووە، ئەو قسەى دڵى سەدان لەکچان و ژنان و منداڵانى کوردستان و رەنجدەران و زەحمەتکێشاني کردووە؛ بۆيە، گەر بمانەوێت لەو رەنج و ئازارانە تێبگەين، دەبێ گوێ لەم شاعيرە بگرين و بەشيعرەکاني ئاشنابين.

رێبوار (مصلح شێخولئيسڵامى) رەنگە بۆ هەموو خوێنەرانى کورد، ئاشنا نەبێت بەڵام کەمن ئەوانەى کە کاتێ ئەم شيعرانەی دەخوێننەوە، نەزانن رێبوار کێ يە.

مصلح رێبوار، دەکرێت وەکو دەنگ و ڕەنگى چەوساوەکان سەيرى بکرێت؛ وەکو دەنگى کرێکاران و زەحمەتکێشان بناسرێت و تا ئێستاش بەوەفا ماوە لەسەر ئەو هەنگاو و رێبازانەى کەلەشيعرەکانيدا پيادەي کردون. رێبوار سەرەڕاى هر پێنج کتێبى شيعرى (گەشتى کوردستان) ( بۆ ئازادى) ( دەنگ هەڵبڕە) (چەند لاپەڕە…) (ترەیسي چاپمەن) کە هەرکاميان لەکاتو ساتی جياوازدا نوسراون؛ بەتيراژێکى کەم خراونەتەڕوو، و رەنگە بەدەستى خەڵکانيکى کەم گەيشتبێت؛ يان هەر نەيانديبێت، بەهۆى بارودۆخى سياسى لەزەمەنى بەعس وسانسۆرى ئێراندا، بەڵام جياواز لەوانە، دەيان شيعرى ترى لەراديۆو گۆڤارەکاندا بڵاوکراونەتەوە، کە هەوڵمانداوە هەندێکيان لێرەدا چاپ بکەين و ئەوانەشى کە دەمێنێتەوە، لەچاپەکانى دواييدا بەدەستتان بگات.

جيا لەوانە، رێبوار، چەند بەرهەمى مناڵانى هەيە کە ئەوانيش لەدەرفەتێکى تردا دەخەینە بەردەست.

بەڵام لەئێستادا، پاش ساڵێک کارکردن بۆ کۆکردوەو سەر لەنوێ دارشتنەوەو چاپکردنەوەى لەگەل هاوکارەکانم، توانيمان زۆربەى شيعرەکانى کۆبکەينەوە لەدوو توێی ديوانى شيعرى رێبوار (بۆ ئازادى) کۆيان بکەينەوەو چاپيان بکەين

رێبوار و شيعرەکانى، خوێنەرانى شيعرو مێژوو شاهيدى بۆ دەدەن کەپاراستن و مانەوەيان گرنگي شيعري و سياسي… تايبەتى هەيە؛ بەم ديوانەى رێبوار، دەکريت خزمەتيکى گەورە بەشيعرو رێبوار، ئەدەبياتى کارگەري و کرێکاران زەحمەتکێشان بکەين، چونکە لەئێستادا دەتوانين ئەو رەنج و ماندوبووونەى ساڵانى رابردووى رێبوار لەفەوتان رزگاربکەين تا (بۆ ئازادى) ببێتە ديوانيکى دەگمەن لەناو سەدان هەزار لەشيعرو ديوانى شيعرى کتێبخاى کوردي و ئەدەبياتى کرێکارى. ديوانى (بۆ ئازادى) هەوڵێکى ترى ئێمەيە بۆ بەدەستهێنانى گەنجينەيەکى گەورەى ون و کۆکردنەوەيان.

سەرەتاى ساڵی 2013

ئوژێن پۆتيە”ى کورد”

حسين بەفرين:

بەلاى منەوە، ڕێبوارى شاعير، “ئوژێن پۆتيە”ى کوردە

کاتێک وازم لە (يەکێتي نيشتماني)هێنا، ئيتر، لە 9/7/1981 دا کە ڕۆژى شەهيد بوونى (بورهان مستەفا) ناسراو بە (شەهيد فەرهاد) بوو بۆ هەتا هەتايە دەسبەردارى (يەکێتي) بووم و وازم لە پێشمەرگايەتي کردن هێنا و هەر وەک (قيادە واحيدە)يەک تا ڕاپەڕيني 1991 مامەوە و دواى ئەوە گەڕامەوە وڵات.

سەرەتاى وازهێنانم ڕووم کردە (بۆکان)ى بووکە نازدارەکەى موکريان و شارى (حەسەن زيرەک)ى نەمڕۆ (سوارەى ئێلخانى)و بۆ ماوەيەک بە ناوى ميوانى (کۆمەڵەى زەحمەتکێشان)ەوە، لەوێ مامەوە. لەو کاتەدا (بۆکان) وەک شارێکي ئازاد و دوورەدەستي (کۆمارى ئيسلامي) بوو هەرچي ئۆپۆزسيۆنى ئێران هەبوو بە چاک و خراپەوە لەوێدا مۆڵدڕابوون. (بۆکان) لەو کاتەدا وەک شارى (ئەسيناى کۆنى يۆنانى)ئەهاتە بەرچاوم پڕ بوو لە قسە و باس و دواندني جەماوەرى بە کۆمەڵ، هەر دوانيوەڕوانى لێ ئەهات سەر جادەکان پڕ ئەبوون لە خەڵک و هەموو بۆ يەکتر ئەدوان، کەس دڵى کەسي ئەيەشان، کەس پۆزى بەسەر کەسدا لێ نەئەدا، هەموو بۆ يەکتر قسە و باسيان ئەکرد، من شتي وەهام هەر لە کتێبدا، لە بارەى (ئەسيناى ڕۆژگارى سوقرات و ئەفلاتون و ئەرستۆ و شتى واوە) خوێندبووە وە بەڵام لە (بۆکان) دا، بە چاوى خۆم ئەوەم دى.

لە ڕووى دەسەڵاتەوە، کەس حوکمى (بۆکان)ى نەئەکرد بەڵکو شارێکى سەربەخۆ بوو بە بێ هيچ دەسەڵاتێک ئەڕۆيشت بەڕێوە ، تەنها شێوە دەسەڵاتێک کە تيايدا بێت ئەوە بوو نەخۆشخانەکەى (کۆمەڵە) بەڕێوەى ئەبرد و دايرەى (ئاوو کارەبا) کەشي (حيزبي ديموکرات) سەرپەرشتي ئەکرد، ديارە ئەو دوو شتەش بۆ خەڵکى بە خۆڕايي بوو. ئەوەى لە (بۆکان) دا باو بوو (هات هاتى ئەرتەشي ئێران) بوو بۆ گرتنەوەى ئەو شارە، هەموو شەوێک خەڵکى لە شيرين خەو ئەکرد بە بيانووى ئەوەى (ئەمشە و ئەرتەش) هێرش دێنێ ئاگادار بە…. لەو کاتەدا من زۆر خەڵکى جۆراو جۆرى (چەپ) و خەڵکى ترم ناسي و ئاشناييم لەگەڵ بيرو بۆچوونى سەير سەيردا پەيدا کرد، هەر بيرو بيرکردنەوەى (چەپا) نزيکەى (سەد) جۆر بير و بۆچوونى تيا بوو، بەڕاستي لام دنيايەکي سەير بوو، کە بيرم لە خەڵکانى لاى خۆمان ئەکردەوە پێکەنينم بە ئەقڵ و ئەقڵيەتى لاى خۆمان ئەهات لە بەرامبەر ئەوەدا چەند نەزان و بێ ئەگا و نەشارەزا بووين و خۆشمان بە شت ئەزانى و وامان ئەزانى لەوسەرى شتەکان هاتووينەتەوە و کەس ئەوەندەى ئێمە خوێنەوارى نىيە، کەچي لەچاو ئەواندا ئێمە سفرى پشتي فاريزە بووين وهێشتا لە زۆر شت نەگەيشتبووين و نەمانزاني بوو دنيا ئەوەندە قووڵ و بەرين و بێ بڕانەوەيە. بەهۆى ميوانداريەکەم لەلاى (کۆمەڵە) يەکێک لەو کەسانەى لاى خودى (کۆمەڵە) ناسياويم لەگەلدا پەيدا کرد، براى شاعير (موسڵيح شێخول ئيسڵامي) ناسراو بە (ڕێبوار) بوو. ئەوەى بەلامەوە سەير بوو ئەوە بوو برادەراني (کۆمەڵە)ش بە گشتي وەک خەڵکانى لاى ئێمە وابوون، ئەوانيش لە زانين و شارەزايي لە شتەکاندا ئەوەندە پڕ و تێر نەبوون لە چاو خەڵکاني دەور و پشتي خۆيان ، زۆرتر ئەيان ويست لە ڕێگەى دەسەڵاتێکەوە کە (خوا پێيدا بوون) سوارى ملى شتەکان ببن نەک لە ڕێى زانين و تێگەشتنەوە هەر ئەوەش واى لێکردن لە دواجاردا کەوتنە بن گۆمي (ئيتحادي موبارزين)ەوە و لێى نەهاتنە دەرەوە و تيايدا بخنکێن. (ڕێبوار)يش هەروا بوو دڵسۆزێک بوو بە (کۆمەڵە)، زۆر شارەزايي و ئاگايي لە شيعر و هونەری شيعري هونەرى و ڕۆشنبيري شيعر نەبوو … زۆر جار لايەنگر بوونى ئەو بەرامبەر بە سياسەت و چالاکي پێشمەرگايەتي ڕۆژاى (کۆمەڵە) واى لە من ئەکرد پێى ناکۆک بم و دەمەقاڵێ بکەوێتە نێوانماوە و بيکەینە هەرا. من ئێستا دانى پيا ئەنێم کە ميوانێکى دڵڕەق و سەير بووم، شتێکم کردووە و شتێکم وتووە کە جێى خۆى نەبووە و نەئەبووايە وا بوومايە و ميوانی بەو جۆرەش شتێکى عەيبەيە. چونکە ئەو وەک شاعيرێکي سەر بە ڕێکخراوێکى سياسي ناو گۆڕەپانى خەبات و پێشمەرگايەتى بوو، ئەو لەو ڕۆژ و ڕۆژگارەدا لەسەر هەق بوو بەو جۆرە بێت و بەو جۆرەش بير بکاتەوە، لەبەر ئەوەى (کۆمەڵە) ڕێکخراوێکى سياسي ساوا و کەم دەرامەت و کەم ئيمکانيات بوو ، هەموو سەرچاوەى بژێوى و گوزەرانى ئەو ڕێکخراوەيە جەماوەرێکي ڕەش و رووتي ڕۆژهەڵاتي کوردستان بوو، تەنات لە ڕووى تواناى ڕاگەياندنيشەوە هيچ شتێکى نەبوو، تەنها (خەبەرنامە)يەکي قەوارە بچووکي چەند پەڕەيي هەبوو کەوا بزانم مانگانە بوو، کاتێک ئەو (خەبەرنامە)يە دەرئەچوو وەک ناني برسي دەستاو دەستي پێ ئەکرا. ئيتر وەک حيزبە بورژوازيەکان ( بۆ نمونە ديموکرات و يەکێتى و شتي وا) ئيستگە و گۆڤار و ڕۆژنامە و دامودەزگاى بڵاو کردنەوەيان شک نەئەبرد. ئەوان وەک حيزبێکى خاوەن جەماوەر و خاوەن ڕێکخستن و خاوەن پێشمەرگە هەر ئەو (خەبەرنامە)يە ئايە و مايەيان بوو. (ڕێبوار) لەو کاتەدا بۆ (کۆمەڵە) کەى و بۆ جەماوەرەکەى لە مينبەرى شيعرەوە باسي لە شەهيدەکان و لە چالاکیيە سياسي و پێشمەرگايەتييەکان ئەکرد و نەمرى ئەکردن…. بەو هۆيەوە (ڕێبوار) بووە خاوەني کۆمەڵێک شيعرى جوان و پڕ بە پێستي واقيعي ژيانى کوردەوارى و ئەو شيعرانەش کرانە سروود و بوونە خۆراکي ڕۆحي ڕۆژانەى خەڵکى کورد، من خۆم هەتا ئێستاش زۆريانم بەلاوە جوان و ناسک و خەم ڕەوێنە و هەر کاتێک وەک سروود ئەدەن بە گوێما خۆشحاڵم ئەکەن و ڕۆحم پاراو ئەکەن . چەند جوانە کە ئەڵێ

فوئاد، ڕۆڵەى ئاگر و خوێن

تۆوى شۆڕش لە هەموو شوێن

وەستا شێڕانە بەرامبەر

پەلاماردەر چەشني سەنگەر

گيڤاراى کوردەواري بوو

لە هەموو شوێن دياري بوو

دەمێ يەکيەتي جووتياران

دەمێ کۆڕى زەحمەتکێشان

دەمێ سەنگەر دەمێ مەزرا

کۆڵ هەڵگرتن لەگەڵ فەلا

هەروەها لە شيعرى (کاک شوانى قارەمان) دا ئەڵێ

شەو نەبوو تەقەى تفەنگ

نەسمێ جەرگي شەوە زەنگ

خەڵکى نەڕژێنە کۆڵان

بەرەو پيرى کاک شوان

سروودێک لەسەر لێوان

“بەخەیر بیتەو بۆ لامان”

کاک شواني قارەمان

بەڵام جوانترين شيعر بەڵاى منەوە شيعرى (بڕيارى يەکي ئەيار)ە کە ئەڵێ

کرێکارم

هاتوومە مەيدان

ئەڵێم: هەر کارە ئينساني خوڵقان

سەد ساڵە ئەڵێم

ئەمە بڕيارە

بڕيارى ڕۆژى يەکى ئەيارە

کرێکاراني جيهان يەکگرن

چەرخى چارەنووس لە دەس خۆ گرن

بەو جۆرە، (ڕێبوار) ئەو ڕۆژگارە سەختانەى بەو شيعرە بەهادارانە پڕ ئەکردەوەو هانى جەماوەرى زەحمەتکێش و پێشمەرگەى کوردستاني ئەدا بۆ بەرگري و کۆڵنەدان، لە هەموو کۆڕ و کۆبوونەوەيەک ئەو دەنگى شيعرى هەڵ ئەبڕي و جەماوەرى دڵخۆش و پڕ ئومێد ئەکرد.

لە ڕاستي دا شيعر خۆى، هەر لەسەرتاوە، بۆ ئەوە لە دايک بووە کە شتێک بڵێ و خەمێک بڕەوێنێتەوە؛ بە بڕواى من ئەمە حەقيقەتى شيعر بووە کاتێک خەڵکى دەروون نەخۆش هاتوون بۆ ئەوەى پێچەوانەى بکەنەوە و بە نەخۆشيەکاني خۆيان ناخۆشي بکەن، ئەگينا حەقيقەتى شيعر لە سەرەتاوە بۆ ئەوە بووە شتێک دەربڕێت و خەمێک بەبا بدات و مرۆڤ بە ئاگا بێنێتەوە و گەشاوەيک بە ڕۆحى بدات.

(ڕێبوار)يش لەو ڕۆژگارەدا کە سەنگەر شايەتي مانەوەى مرۆڤ بوو دژى داگيرکەران هەروەها کارى لەگەڵ شيعردا ئەکرد و بۆ ئەوەش شيعرى ئەوت و ئەنووسي، کە بووشن بە سروود؛ کوردستانيان پڕ کرد لە هەراو، گووڕيان بە تێکۆشاني خەڵکى کورد ئەدا؛ ئەمە حەقيقەتى (ڕێبوار) بوو کە من ديم. سروودەکاني ((کاک فوئاد ، کاک شوانى قارەمان ، مام ڕەحمان ، ئاسۆى سۆسياليزم ، سڵاو لە پێشمەرگە، پێشمەرگەى کۆمەڵە، زەحمەتکێشان چەکدار بن ، حيزبی خەباتکار ، بڕيارى يەکى ئەيار ، ژنانى تێکۆشەر….هتد)) بوو بە بڕبڕەى پشتی شۆڕش و سەنگەرى تێکۆشانيان پڕ ئەکرد لە خۆشي و ڕاپەڕين. کاتێک (ڕێبوار) لەو ڕۆژ و مەيدانەدا بوو ، کەسي تر سێبەريشى لەو ناوە نەبوو، هەرچەند دواتر هەندێک (فس فس پاڵەوان) کە جادەکەى تەخت بوو، پەيدا بوون و کەوتنە تەپوتۆز کردن، وا باس لە خۆيان ئەکەن کە (ڕێبوار) لە چاو ئەواندا هەر هيچ نى يە، بەڵام من وەک شايەتحاڵێکي ئەو ڕۆژگارە سەختانە، ئەو خەڵکە سەيرێ بە ئاگا ئەهێنمەوە کە ئەيانەوێ لە بەرزيەتي (ڕێبوار) کەم کەنەوە ، بە دڵنيايي يەوە پێيان ئەڵێم (ڕێبوار) شاعيرى بەرگري و شۆڕش و پێشمەرگايەتي بوو بۆ ئەوە نەهاتبووە ناو شۆڕشەوە تا (کۆمەڵە) بکاتە پرد و خۆى پێ بگەيەنێتە ئەوروپا بەڵکو ئەو لەسەرەتاوە زادەى ناو شۆڕش خۆى بوو، کارى بۆ سەرکەوتنى شۆڕش ئەکرد، سەرکەوتنى (کۆمەڵە)ی بەلاوە هەموو شت بوو، تا مرۆڤيش مابێت ناتوانێت لەوە جوانتر بنووسێت وە ک (ڕێبوار) نووسينى و کردنى بە ديارى بۆ مرۆڤايەتي بە گشتي و مرۆڤي کورد بە تايبەتي. ئەو کاتانەش کە من بە ڕووى (ڕێبوار)ى شاعيردا هەڵشاخاومەتەوە بۆ ئەوە نەبوو بڵێم تۆ شاعير نيت و شيعر مەنووسە بەڵکو بۆ ئەوە بووە هانى بدەم شيعرى جوانتر و بەهادارتر بنووسێت و هەروەهاشي کرد کە من ويستم، بۆيە بەلاى منەوە، ئەگەر (ڕێبوار) لە (ئۆژين پۆتيە) باڵا دەستي نەبوو بێت ئەوا بە دڵنيايي يەوە ئەڵێم ئەو زۆر بە ئاساني ئەتوانێ (ئوژين پۆتيە)ى کورد بێت و تۆوى شۆڕش بێت بە درێژايي تەمەني مرۆڤ و مرۆڤايەتي و دژى چەوسانەوە و داگيرکەر دەنگ هەڵبڕێت. ئەمانەى وتوومن نەستايشە و نەپيا-هەڵدانە و نەبەقەبارە کردنى ئەوە بەڵکو ئەوە هەقێکي ئاسايي شيعر و شاعيري خودي (ڕێبوار)ە و من بە شانازيەوە باسي لێوە ئەکەم و پەنجەى لەسەر دا ئەنێم، ئەوەى بەو ڕاستي يە ڕازى نى يە چۆن ئەيەوێ سەرى خۆى لەبەرد بدا با غيرەت بە خۆى بدات و سەرى بەردێک بشکێنێ. لە دواجاردا ئەڵێم ئەمە جوانترين پەيڤى شاعيرانەيە کە مرۆڤ توانيويەتي بيچڕێت و بڵێت

پونگي خوارد مونجي دەرياى کرێکار

دژى سەرمايە ئەوەڵى ئەيار

سوور بوو بە خوێنمان شەقامي شاران

شەقي برد قەڵاى سەرمايەداران

زنجيرى کۆنى هەزاران ساڵە

دەپچڕێ و جادوو حوکمى بەتاڵە

کرێکارم هاتوومە مەيدان

ئەڵيم : هەر کارە ئينساني خوڵقان

رێبوار، شاعيرى هەمووان

موسڵيح شێخ ئەلئيسڵامى “رێبوار”، شاعيرى خۆشناو و ناسراوى خۆرهەڵاتي کوردستان و چەوساوەکان، بۆ بەشێکى زۆر لە رووناکبيرانى کوردستانی ئێران و کوردستانى عيراقيش ناسراوە، سەردەمانێک لەشاخ شيعرى بۆ ژن و پێشمەرگەو خەباتى هەقخوازانەو هيومانيستى دەنوسى و بەشێکى زۆر لەشيعر و ئەدەبياتى ئەو رەنجو ئازارو مەينەتى ئينسان و ژنى کوردى لەناو شيعرەکانيدا خستوەتەڕوو.

رێبوار، يەکێک بوو لەوانەى زوو دەستيدايە شيعرو توانى لەسەر ئاستى کوردستان ببێتە شاعيرێکى ناسراو و خاوەنى (5) ديوانى شيعريە بەناوەکانى “گەشتێ لە کوردستان” و “دەنگ هەڵبڕە” و “سرودى سڵاوى ئازادى” چەند ڵاپەڕە لە دەفتەرى رۆژانەم” “گۆرانيەکانى ترەيسي چايمەن” لەساڵانى حەفتاو هەشتاکانى سەدەى رابردوودا چاپ و بڵاوکراونتەوە

ئەو خاوەنى شيعرەکانى “ئەنتەرناسيۆنال”، “يەکى ئايار’. “لەسەر ئارێزەوە”، “کاک فوئاد” و “کاک شوان”ە

شيعرەکانى رێبوار، هەميشە لەسەر زارى خەڵکى خۆرهەڵاتي کوردستان و بزوتنەوەى حەقخوازانەکانى خەڵکدا لەبەرچاوە

کەس نييە گوێی لەم شيعرە نەبووبێ کە بۆ پێشمەرگە نوسراوەو يەکێکە لە شيعرەکانى رێبوار

سڵاوى گەرمى دڵى پڕ هومێدى مەت پێشکەش

پڵنگى هــــەردى وڵات ئــــــەى هەڤاڵى پێشمەرگە

يان شيعرى وەڵامى نامەکەى “روناک” کە باس لەڕەنج و ئازارى ژنێکى پێشمەرگە دەکاتو دەڵێ

خۆزگە شنەى باى بەيانى

بۆنێکى تۆى ئەهێنا بۆم

ئەو بەتەنها لەگەل پێشمەرگەو ژن نەوەستاوە، بگرە دەيان شيعرى بۆ رەنجى ئينسان نوسيوەو رەنگە شيعرى “لەم بازاڕە بێ رەحمەدا” لە بەناوبانگترين شيعرەکانی ئەو بێ، کە دەڵێ:

من ئەو کەسەم

هەموو رۆژێک

ژيانى ئەمڕۆم دەفرۆشم

بۆ کڕينى نانى سبەى

لێم ناکڕێ خاوەنى نان

لێم ناکڕێ

لەم ديدارەدا رێبوار باس لە رابردووى ژيان و شيعرەکانى و هەڵوێستى مارکسيستانەى ئەو و رەنگدانەوەى لەسەر شيعرەکانى و پێناسى و تێگەيشتنى ئەو لەسەر شيعرو زۆر بابەتى تر دەکات

رێبوار چون ئينسانێکى عەدالەتخوازو يەکسانيخوازو داکۆکيکارى سەرسەرختى هەژارانە، هەر بەمشێوەيەش رەنگداوەى لەسەر شيعرەکانى هەيەو خوێنەر دەتوانێ بەئاسانى هەست بەو کارەبکات

ئەم بۆچوونانەى يەکێکە لەو ديدارە تازانەى کە لەگەل شاعيردا سازکراوە کە دەمێکە هيچ بۆچوونێکى وەهاى دەرنەبڕيوە بۆيە بە پێويستمان زانى لەگەڵ ديوانە ناوازەکەى کە يەکەم جارە لە ئەدەبيات و کتێبخاى کورديدا هەموو شيعرەکانى کۆدەکرێنەوە و دەخرێنەروو و بڵاوبکرێنەوە

شيعرى کوردي ئاوێنەيەکە

لە کۆمەڵى کوردي

پرسیار: بالە زمانى خۆتەوە، ناوى خۆت و تەمەن و ژيانى هاوسەري و بارودۆخى خێزاني و خوێندن و شوێنى دانيشتنت بزانم؟

ساڵی ١٩٤٧، (١٣٢٦ی ئێراني) لە مەریوان، چاوم بەژین پشکووتوە؛  سەرەتای ١٩٦٠ەکان (بە ئێراني: ١٣٤٠ەکان)، بۆ درێژەدان بە خوێندن چوومە تاران و ٨ ساڵێک لەوێ بووم تا خوێندەواري باڵای ئابوريم لە زانکۆی تاران تەواوکرد: ١٩٧٠، (١٣٤٩)

لەسەردەمي منداڵي و لاويمەوە، هۆگري خوێندنەوەی کۆمەڵايەتي و هونەري، بەتايبەت شيعر و ئەدەب بووم و يەکەم ئەزموونى شيعريم، بەکوردي و بە فارسي، هي سەردەمي تازە-لاويمە. هەر لەو کاتانەوە، ئۆگری شیعروئەدەبی کوردي و فارسي هەندێکیش عەربي بووم. قانع، هاو-تەمەن و هاوڕێی سەردەمی لاوي بابم بوو. شیعری ئەوم، نەک هەر لەماڵەوە، لە بابم و لەدایکم وخوشک و برام ئەبیست، لە دەرەوەش لەسەر زارانی خەڵکی شارەکە بوو.

بەڵام لە تاران و لە نێو کۆڕ و کۆمەڵی خویندکاران و هاوکات، کۆڕی ئەدەب دۆست و ئێوارەکۆڕی شیعريیەوە کە ئەوکات لە گەشە بوون و کەسانی وەکو شاملوو دەیانبرد بەڕێوە، زیاتر سەودای شیعر کەوتەسەرم؛ بەتایبەت کە برام، کاک چاوە، هەم خۆی شاعیر بوو هەم لەگەل کەسانی وەک “سوارە” و “هاوار”یش هاوڕێ بوون. ئەو سەردەمەبوو کە “گۆران”یش بە-پەیکەر، خامۆش بوو! بەوەش زیاتر هەستم بە “گۆران” کرد و شیعری نوێی کوردي، زیاتر، کەوتە پێش چاوم و شانم دایە ژێری و… بەدڵ دەستم دایە شیعر…

لەهەڵسوڕاني سياسيشدا لەشانى چەپي بزووتنەوەي خوێندکاريدابووم. ئەو کات سەردەمي پێکهاتني رێکخراوەکان و سەرنجي رەخنەگرانەبوو لەقوتابخانە سياسييەکان. لەگەل کۆمەڵێک لەهاوڕێيان، رێکخراوێکمان پێکهێنا کە دوايي بە “کۆمەڵە” ناوی دەرکرد. مەبەستمان و ئاسۆمان، دامەرزاندني حزبێکي کۆمۆنيستي سەرانسەري بوو لە ئێران. ئێمە، ئەوکات، خۆمان لەڕێکخراوەکاني ئەو سەردەمە (تودەو چريک و موجاهید و ديموکرات وئەوانیتر) بەجياواز دەزاني و رێبازێکي کۆمۆنيستي راستەقينەمان لەبەر چاوبووکە لە کێشەی ئایدیۆلۆژیکی چڕوپڕ و هەموو-رۆژەی ئەوکاتی زانکۆی تاراندا، خارا و قاڵدراو و بەپێز بوو؛ هەرچەند ناسيۆناليسمیش، هێشتا، دەستبەردارمان نەببوو

شيعري “گەشتێ لەکوردستان” و هەندێک داستاني کورتم، لەوانە: “شيعري دارێنە” کە بەسەرهاتي “سمايلي شەريفزادە”یە لە ئاخرین ڕۆژەکانی ژیانیدا، ئەو کات، بەدەستنووس بڵاودەبوونەوە. سمایل، دۆستی نزیکم بوو؛ هاوژوورم بوو لە تاران؛ پێش ئەوەی، نەورۆزی ١٣٤٣، ١٩٦٤، بۆ پشووی نەورۆزي، بچیتەوە بۆ مهاباد، ئاخرین جارماڵاوایي کرد و لەوێوەش، کاتێک زانی “ساواک” چوونەتە ماڵەوە بۆ گرتنی، هەڵات بەرەو کوردستانی ئەودیو و ئیتر نەمبینیەوە

لە ٧٠کاندا، وەک کارناسی ئابووري، لە “بەرنامەو بودجە”ی شاري سنە، ماوەیەک ئيشم کرد. هاوڕێ و هاوسەرم “فەوزیە” لە و کاتەوە بووە شەریکی خەبات و ژیانم. هاوکات، بە نهێني، درێژەم بەهەڵسوڕاني هونەري و سياسي داو لەشۆڕشەکەي سالی ١٩٧٩دا لە ئێران، چالاکيمان نواند. ڤیدیۆی دیکلەمەو و وتاری ئاژیتاسیۆنیم، ئەوکات، بەهۆی “جان سنەو” رۆژنامەنووسی بەریتانیەوە، کەوتە تەلەڤزیۆنی ئەو وڵاتە (پرۆگرامێک بە ناوی ١٠و٣٠ دەقیقە کە ویدئۆکەشم ماوە).

کەمیک دواتر، کاتی شوڕشی کوردستان، ئێمە کە نێوبانگمان بە “کۆمەڵە” دەرکردبوو، درێژەمان بە خەباتی کۆمۆنیستي خۆمان داو لەو سەردەمەدا، وێڕای بڵاو بوونەوەی یەکەمین کۆبەرهەمی شیعرەکانم، “گەشتێ لە کوردستان”، يەکەمين سروودەکاینشم هاتنە بەرهەم. لە ١٩٨٠کاندا، چەند کۆبەرهەم وەک “سرودي سڵاوي ئازادي” و “دەنگ هەڵبڕە” و “چەندە ڵاپەڕەيەک لەدەفتەري بەرباخەڵ” و کۆمەڵێک داستاني کورت، بە کوردي و بە فارسي و هەندێک وەرگێڕان بۆ کوردي و بۆ فارسي، لەوانە چەپکێک لە گۆرانییەکانی “ترەیسي چاپمەن”، لەپاڵ خەباتي چڕوپڕ لەکۆمەڵەي شاخداو لەپال نووسيني شيعر و داستاني کورت (ئاسۆي شۆڕش) بۆ راديۆ و رۆژنامەکاني حزبي کۆمۆنيستي ئێران و کۆمەڵەدا، چەند مەیدانێکی بابەت و بەرهەمن کە شاياني باسن.

ئەودەم بوو کە “کانوونی هونەری کرێکاري”مان دەست پێکرد و گۆڤاری “پیشەنگ” بەرهەمەکان و ڕاوبۆچوونەکانی بڵاو دەکردەوە. وەک باسم کرد، ناسیۆنالیسم و هونەری لەو چەشنە، هەر لە پاشکۆوە دزەی ئەکرد؛ بۆیە، من دەنگی ڕەخنەم بەرز کردەوەو وپاش ڕەخنە لە ناسیۆنالیسم نێو کانوون لە پێشەنگی ژمارە ١٢دا، ڕێگای خۆم، لەو کانوونە، جیا کردەوە.

کۆتايي ١٩٨٠کان و بە هێرشي ئيمپرياليستي ئەمەريکا کە بووە هۆي بووژانەوەي زياتري کۆنەپەرستي لەناوچەدا، رێگاى خەبات، لەوێ، تەنگەبەر بوو لە ئێمەو ساڵي ١٩٩١ وەک پەنابەر، هاتمە سويد و ئێستاش لێرە درێژە بەژیان و بە چاڵاکييەکانم دەدەم.

ئەوەي بۆ ئەدەب و هونەر دەگەڕێتەوە، درێژەدانمە بە شیعر و بە ڕەخنە و بڵاوکردنەوەیان لە سایت و ماڵپەڕی خۆم:

www.rebwar.nu

هەروەها چاپێکي تازەي “چەند لاپەڕە لە دەفتەري رۆژانەم” و بەشداريکردنم لە گفتوگۆ و دیکلەمەی شیعرەکان و هاوکاريم لەگەل گۆڤاري “هانا” و ساڵی ٢٠١٣ش چاپێکی تازەی کۆبەرهەمی شیعرەکانم بەناوی “بۆ ئازادي”… هەرچەند هەندێک لە شیعرەکانم لەو کاروانەش بەجێمان و ئەوانەی پاش ئەوەش خولقاون، هێشتا، بڵاو نەبوونەتەوە! بەتەمام لەچاپی دووهەمی “بۆ ئازادي”دا ئەوانەش بهێنم. هەندێک تەجرەبەشم هەن بە ئینگلیزي و بەسویدي کە هەر لەسەر ماڵپەڕەکەم داناون…

بۆ بەڕێوەچووني ژيان، وەک مامۆستاي ماتماتيک و زانست لەقوتابخاکاني سويد، کارم کردوە و بۆ ئەو مەبەستەش، هەر لە ٩٠ەکاندا، لەزانکۆکاني سويد، خوێندنی تەکمیلي پێویستم خوێند. لەو کاتانەوە، لەگەل هاوسەرم “فەوزيە”، کە ئەويش هەر خەريکي هەمان ئيشە، لەشارى يوتۆبۆري سويد ئەژيم. سێ منداڵمان هەيە کە هەريەکەيان لەماڵي خۆیاندان.  

پ: شيعر، دەشێ چى بەتۆ بەخشيبێت؟

هەستي هەبوون لەگەل جەماوەر؛ لەگەل خوێنەرو گوێگر! هەستي هەبوون وەک بەشێک لەبەشەرييەتي وشيارو ئازاديخواز…

پ: شيعري کورديي سەردەم، زياتر، کاريگەريي لەشيعري جيهانيي وەرگرتووە

شيعر چۆن دەتوانێ تەعبير بێ لەعيشق و خۆشەويستى،

لە ژانى مرۆڤ ، ژنان، منداڵان،

تا هەموو کەس شيعر بەهى خۆى بزانێت؟

ئەمەش خۆی کۆمەڵە-پرسيارێکە. شيعر، وەک ژانرێکی هونەري، خۆي شێوەيەکە لە ناسينی جيهان بەهۆی هەستەوە. لەم جيهانەشدا، عيشق، خۆشەويستي بۆ مرۆڤ (کە دیارە منداڵانيش دەگرێتەوە) بەهۆی هەستی شاعيرانەوە، بە وشەو بەمۆسيقاي وشە، وێنەيەکيان لێدەخوڵقێ کە پێیدەڵێين شيعر. هەڵوێستي کومەڵايەتي شاعيريش کاردەکاتە سەر ئەو وێنەيە. شاعيرێکي مەزهەبي دەتوانێ، بە دوورو-درێژي، ئەم عيشقە، بەخۆشەويستي خوا و شێخ و ئەوليا بنوێنێ و ژن بەزەوي کشتوکاڵ و ئامرازێک بۆ زاوزێ و بۆ بەهرەمەندي سێکسي بۆ کۆمەڵي پياوساڵار ببينێ، (نەک وەک مرۆڤێک) بەو جۆرەش، هەستي بۆ دەربڕێ! یان وەک ئەدەب و هونەری عيرفاني، کەبەکورديش نمونەوی زۆرە. راستييەکەي؛ گەلێک لەگۆرانييە سيکولارەکاني ئێستاش، لەم جواني-ناسييە مەزهەبييە نزيکن و کەم تا زۆر، وێنەيەکي کزو کەنەفت لەژن بەدەستەوەدەدەن! بەڵام ئەو شاعيرەي خۆشي و زەوقي مرۆڤ، لەئازادبووني تاکەکەس لەهەموو دەردو ژانێک دەزانێ و بەرابەري مرۆڤەکاني لەلا گرنگە (خۆي بەکۆمۆنيست بزانێ يا هەر رێبازێکي تری هەبێ، تەنانەت خۆي بەهەڵسوڕاوي سياسيش نەزانێ) مرۆڤ بۆی دەبێتە ئامانج و جواني ئەو مرۆڤە! تەنات، جواني و زەوق، بۆ ئەم دوو کەسە، جياوازە! جوانيناسي جۆربەجۆر، جوابي زەوقي جۆربەجۆری مرۆڤەکان دەداتەوە. شوێنەواری، لانيکەم، دوو جۆر جوانيناسي سەرەکي، چ لەشيعرو چ لەباقي مەيداکانی هونەردا بەگشتي، دەناسرێنەوە: ئەوانەی خۆشي ژيان لەرەنجی مرۆڤەکانيتردا دەبينن و ئەوانەی خۆشي و جواني لەگەشاوەیي مرۆڤەکانیتردا.

ئەم وتووێژەمان، ديارە، مەجالێکي بەرتەسکە بۆ لێکداوەي جوانيناسي بەگشتي و رەنگداوەي ئەوە، لەشيعري کورديدا! من، کورتەيەک لەم باسەم، لە ژمارەيەک و ژمارەدووي گۆڤاری “هانا”دا، سەرەتای ٩٠ەکان، بڵاوکردوەتەوە. پێم باشە لە فرسەتێکيتردا بێينەوە سەر ئەم باسە، چونکە پێموايە ڕاست و دروستبووني ئەو بۆچوونانەی ئەوکات دەرم بڕیون، لەم بيست ساڵەدا، زياتر رۆشن بووەتەوەو قسەی لەوانە تازەتريشم هەيە لە سەر بابەتەکە…

گۆران، لوتکەى شيعرى نوێى کوردييە

شيعري کوردي لەکوێى شيعرى جيهانيدايە؟

شيعري کوردي، ئاوێنەيەکە لە کۆمەڵی کوردي! کومەڵی کوردي لە کۆنەوە بەفۆلکلورو پاشان بەهونەری عيرفاني و لەم سەد ساڵەي دواييشدا، بەهونەر و بە شيعری مۆدێرن رەنگدانەوەيەکي بەجيهان داوە.

شيعري کوردي سەردەم، زياتر، کاريگەري لەشيعري جيهاني وەرگرتووە، تا کاري تێکردبێ. “پيرەمێرد”، “فایەق بێکەس” و “قانيع”، هەر کامە بەشێوەي خۆي، پەيامی ئاڵوگۆڕ بەرەو کۆمەڵێکی شاري و مۆدێرن، دەدەن بە دواکەوتوویي سەردەمو بە جووتيارو بە کرێکاری ئەو سەردەمە! ئەمانە، لەداهێناني جوانيناسييەکي تازەو جياواز لەعيرفان، لە هەڵپێکاني هونەر و شيعري کوردي لەکومەڵي نێوتەوەييش، دەوريان هەبووە. لووتکەی بەرزي ئەم شەپۆلە “عەبدولڵا گۆران”ە!

“گۆران” زياترين کاريگەري لە شيعري جيهاني وەرگرتووە؛ فۆرمي شيعري کوردي گۆڕي بەفورمي نوێ و بێجگە لەوەش، بەبڕواي من، لەباري جوانيناسيشەوە، بەهرەيەکي زياتري بردوە لەجوانيناسييەکي مرۆڤي و شاري.

پاش “گۆران”، ئێمە شاهيدي پاشەکشەيەکين! “هەژار” و “شێرکۆ” دەگەڕێنەوە ناو دواکەوتوویي ناسیۆنالیسم و دەگەڕێنەوە بۆ جوانيناسييەکي نوێى جووتياري و دوور لە شار! تەنانەت، کەم تا زۆر، نەفرەت لەشارو لە مۆدێرنيتە، سيمای دواکەوتوانەی شيعرەکانيان ئاشکراتر دەکا. هەژار، نەک هەر لەفۆرمدا، چەند هەنگاو بەرەو دواچووە، بەڵکو لەباري روانين بۆ مرۆڤەوەو بۆ جواني مرۆڤەکانەوە، هيچي تێدا نەهێشتووەتەوە…

لەم بيست سي ساڵەي رابردوودا، شيعري کوردي، ئاوڕێکي تازە لە ئەدەبي جيهاني دەداتەوەو شيعر لەزمانەکاني ديکەوە(بەتايبەت فارسي، تورکي، عەرەبي و ئينگليزي) زياتر دەکرێتە کوردي. شيعر، لەفۆرمدا زياتر سيکۆلار دەبێ. بەڵام جوانيناسييەکەي زامدارە بەدەست کۆنەپەرستي جيهاني و کوردييەوە. لەم چەرخەدا، ئەدەبي کرێکاري و کۆمۆنيستيش سيمايەکي تازەو تايبەتي، لە شيعرو لە هونەری کورديدا دەنوينێ. بەم جۆرە، بزووتنەوەکومەڵايەتييەکاني کوردەواري، پەيامي جۆربەجۆري خۆيان بەهاو زەوقەکانيان لە جيهاندا دەگەيەنن.

تۆ بۆ ماوەى چەند دەورە لە پێشەنگ بوويت،

چۆن هەڵيدەسەنگێنيت،

هەر لەيەکەم شيعرت کە لەپێشەنگى ژمارە(1) (1985)

بەناوى (سپاس) هى (برتۆلد برێشت)ە وەرتگێڕاوە،

چەمکى ئايدۆلۆژياى مرۆڤدۆستي و مارکسيستي پێوەديارە؟

بۆچى هەميشە ئايدياى چەپ و مارکسي

رەنگدانەوەى لەسەر شيعرەکانت هەبوووە؟

هەڵسەنگاندنەکانم لەسەر پێشەنگ، هەر لەوێدا بڵاوکراونەتەوە؛ بەتایبەت لە پاشکۆی ژمارە ١٢. من شاعيرێکي بێلايەن نەبووم. گوێم لەدەنگي هاوخەباتەکانم لەجيهاندا گرتووەو بەکوردي و بە فارسيش وەرمگێڕاونەتەوە و گەەیاندوومنە بە خوێنەراني کوردى.

کۆ شيعرى “گەشتێ لەکوردستان”

تا ئێستاش جوانى خۆى هەيە

شيعرى “لەسەر ئارێزەوە”ت هەيە،

چۆن لەدايکبوو؟

ئەم شيعرە بەشێکە لەبەرهەمى سەفەرێکم بەشوێنەوارەکاني بزووتنەوەی چەکدارانەی “سمايلي شەريفزادە”و هاوڕێيانيدا، کەساڵي 1968نووسراوەو بەناوی “گەشتێ لەکوردستان”، هەر ئەوکات بەنهێنى، بڵاوکرايەوە. ئەو کارەم بۆن و بەرامەی ئەو کاتەشی پێوە ديارە، گەرچی جواني و بايەخی تايبەتي خۆی هەر هەيە.

شيعرى ئەنتەرناسيۆنال و يەکى ئايار هەر زيندون

چۆن دەڕوانيتە شيعرى “ئەنتەرناسيۆنال”

کە تۆ بەدەستکەوتى هونەرى کۆمۆنەى پاريس ناوت بردوەو

لە نوسيني “ئۆژين پۆتيە”ى شاعيرى فەرەنساييە و

يەکەم جار، تۆ، بۆ کورديت وەرگێڕاوە؟

يەکێک لەکارە گەشەکانی هونەری جيهاني ئێمەيە، کاريگەرييەکي زۆری لەسەر خەباتي کرێکاري کۆمۆنيستي بووە. پەيامی يەکساني مرۆڤ و رزگاري يەکجاري لەستەم و لەچەوسانەوەو لەخورافەو لە نەزاني بەشێوەيەکی کورت، وەها گونجاندوە کە ئێستاش پاش نزيکەی سەدەونیوێک، هەر جوانەو هەستى جيلە تازەکانيش ئەبزوێنێ.

شيعرى (سەد ساڵە، سەد ئەيار)

کەبۆ ئايارى (1986)ت نوسيوە،

يەکێکە لەشيعرە گەورەکانى تۆ و بەشيعرێکى کرێکاري کوردي ناسراوە،

چۆن ئەم شيعرە لەدايکبوو؟

ئەم شيعرەش لە گەرماوگەرمی گەشەکردنی خەباتي کرێکاري لە ئێران و لە کوردستان، لەپيناوی ئەوەدا کە سەرەتاى مانگي مەی، وەک رۆژی جيهاني کرێکار، ببێتەسوننەت و تراديشن لەوڵاتدا. لەبيرمە سرودەکانی ئێمە، بەتايبەت “کرێکارانی جيهان يەکگرن” کەوتە سەر زاری جەماوەر و بەڕێوەبردنی يەکی ئەيار کە لەشارەکان، ساڵ بەساڵ گەرم و گەشتر دەبوو، هەمیشە لەگەل بیرەوەري ئەم سروودەیە.

(م. خاراى) شاعير، چۆن شاعيرێک بوو؟

با قسەي کەسايەتييەکان دابنێين بۆ دەرفەتێکى تر.

يەکێکى تر لەو شيعرانەى کە وەرتگێڕاوە

شيعرى (چيدى روت و رەجاڵ نابين) لەشيعرەکانی “هاينە”

زۆر لەسەر زارى خەڵکەو (بەکرى لەگزى) کردوويەتە گۆرانى،

ئايا لاى خۆشت هەمان گەورەيى هەيە؟

پاشان دەپرسم بۆچى شيعرەکانى “هاينە”ت زۆر وەرگێڕاون

لەبابەتى (گۆرانى پارچەچنانى سليزى) و شيعرەکانى جەوهيل؟

ئەمە، يەکێکە لەجوانترين کارەکاني “هاینە”و لای منيش خۆشەويستە. “هاينريش هاینە”، يەکێک بووە لەهاوڕێياني مارکس کە خەباتی کۆمۆنيستي و کرێکاري ئەڵمانيای ئەو سەردەمە، لەشيعرەکانيدا رەنگدانەوەي هەيە. “هاینە” هاوڕێيەکي شيعريمە. بۆيە منیش دەنگ و هەستيم گەياندوەتە بزوتنەوەی کرێکاري لەکوردستان.

پێخۆشحاڵم کە کاک بەکر ئەم گۆرانيیەی وتبێ، بەڵام من گۆرانييەکەم بەدەنگي “کاڵێ” بيستووە.

شيعرەکاني “جەوهيل” پرسيارێکي ترە. “جەوهيل” کرێکارێکی هەڵسوڕاوی بزووتنەوەی کرێکاري بووە لە ئەمەريکاو لەسەرەتای سەدەی بيستەم. ئەو، دەنگخۆش و گورانيبێژي ئەو بزووتنەوەيەش بوو. سەرمايەداري سەردەم، بەئاشکرا پيلانێکی گێڕاو تۆمەتێکی ناڕەوای کوشتنيان بۆ هەڵبەست و پایزی ساڵي 1915، تيربارانيان کرد!

شيعرى “هەى داد”

تائێستا لەسەر زارى خەڵکانێکى زۆر واناسراوە کە شيعرى زەحمەتکێشانە

دەکرێت بڵێم ئەمە رەنگداوەى خەباتى چينايەتيەو باشترين شيعرى تۆيە؟

ئايا ئەم شيعرە خۆى بەهێز و چاک بوو يان (نەجمەدينى غوڵامى) بەخەڵکى ناساند 

مايەي شاديمە کە ئەم شيعرە، ئاوا ناوبانگي دەرکردوە.

لۆرکا شاعيرێکى گەورە بوو

تۆ شيعرێکى “فدريکۆ گارسيا لۆرکا”ت وەرگێڕاوە

(لۆرکا) چيت بير دەخاتەوە؟

لۆرکاش بەهاوڕێيەکي شيعريم دەزانم، کە هەستی خەباتکارانەی بزووتنەوەی جەماوەري لەئيسپانياي پێش شەڕی دووەمی جيهاني، لەشيعرەکانيدا نواندوەتەوە.

“هەژار” تاوانبارە بەرانبەر ژنان؟!

ساڵى (1370)

لەژێر بابەتێکت بە ناوى (حزبى ديموکراتيش) (هەژار)ى گرتە باوەش

بڵاوکردەوە رەخنەی توندت لەهەژار گرت و

ديوانەکەيت بەکۆگايەک لەکۆنەپەرستانەترين بۆچوون پێناسەکرد

ئايا ئەمە لەبەر ئەوەبوو، کە ئەو شاعيرێکى نەتەوەيى بوو،

يان شيعرەکانى هەستى مرۆيى و بايەخدار نەبوو؟

هەردوو هۆیەکان بوون، پێکەوە! هەژار لەسەرانسەری ديوانەکەيدا، ئايديۆلۆژيای ناسيوناليستي خۆی دەردەبڕێ. هەر بەو شێوەيەش بايەخ بۆ مرۆڤ و بۆ ژن دادەنێ (يان باشترە بڵێين دانانێ!). نەفرەت لەعەرەب و لە فارس و لە تورک، زۆر ئاشکراو بێ پەردەيە! لەعورفي ئەمڕۆي جيهاندا، ئەو قسانەی ئەو دەینێتە سەرشاني گەلاني ديکەو بەو جۆرەی ئەو باسي ژنان دەکات، بەتاوان دادەنرێ!

پێشەنگ و ناسيۆناليزم شەريک بوون

هەر زوو رەخنەت لەپێشەنگ گرت و

وتت” ناسيۆناليزم شەريکە ماڵى پێشەنگە”

چۆن شەريک بوو؟ 

کاتي خۆي، ئەو رەخنەيەم لە پاشکۆی پێشەنگي ژمارە(١٢)دا بڵاوکردەوە. پێم باشترە سەرنجتان راکێشمەوە بۆ ئەو نوسراوەيە، نەک جوابێکي کورت بدەمەوە.

رەخنەت لەشيعرى “کوا وەختی بوو”ى شێرکۆ بێکەس گرتووە

کە بۆ د. جەعفەرى شەفيعى نووسيوە

وتووتە بۆنى ناسيۆناليستى لێدێ و وتووتە،

ئەو وەسفەى شێرکۆ دەڵێى “بۆ شۆڕەسوارێکى کۆنى کورد نوسراوە”؟

کورتەي رەخنەی من لەو شيعرەی شێرکۆ، هەر ئەوەيە کە خۆت لەپرسيارەکەدا هێناوتە. لێکدانەوەي زياتر لەنوسراوەکەی پێشەنگدا هاتووە.

ساڵى (1984)

کە ديوانى شيعرى (سرودى سڵاوى ئازادى)ت بڵاوکردوە.

وتت ئەم شيعڕە، کردەى ئەم شۆڕشەيە؛

مەبەست لە“شۆڕش“، نا ڵێي شوڕشي کێ و بۆچي، ناڕۆشنە! ؟ 

ئەم پرسيارەش خوی، کۆمەڵە پرسيارێکە. مەبەستم شۆڕشى کوردستانى ئێرانو بزوتنەوەى چەپەمن خۆم بەشاعيرێکي بزوتنەوەی کۆمۆنيستي و کرێکاري دەزانم. ئەم ديوانە، بەهەڵبژاردەيەک لەسرودەکان دەستپێدەکات و پاشان شيعرو هۆنراوەکاني ئەوکات کە لەڕادێوکاني دەنگي شۆڕشي ئێرانەوە بڵاودەبوونەوە، لەم ديوانەدا بڵاوم کردوتەوە.

ئەو شيعرانەى بۆ کۆمەڵەم نوسيوە پەشيماننيم و دەست لەو ميراتەش هەڵناگرم

شيعرى بۆ “پێشمەرگەى کۆمەڵە”ت لەساڵى (1981) بۆ کۆمەڵە نوسيوە،

کەچى دواتر وازت لەکۆمەڵە هێنا،

ئايا پەشيمان نيت لەو شيعرانەي کە بۆ کۆمەڵەت نوسيوە؟

لێرەدا، بەکورتي، بەشێک لەمێژووي کۆمەڵەت دێنمەوە بير. بەدواى هێرشي ئيمپرياليستي (1991)دا، ناسيوناليسم لەناوچەدا بەهێزتر بوو. ئەو هێزە ناسيوناليستييەش کە ئەوسا، لەکۆمەڵەدا (و لەکانوونی هونەری کرێکاريدا) لاواز بوو، تووش و توانای گرت و بەبێشەرمييەکي تازەوە، رووبەڕووی کۆمۆنيزمي کۆمەڵەبووەوە! ئيتر، کۆمەڵە، ئەو کۆمەڵە کۆمۆنيستە نەما کە ئێمەخەباتمان بۆ دەکرد. ئەو کات زوربەی کادرەکانی حزبی کۆمۆنيستی ئێران و کۆمەڵە، لەو حزبە هاتينەدەر و حزبیکی تازە: حیزبی کۆمۆنيستي کرێکاريمان پێکهێنا. ئەمانە، لە نووسراوە و بڵاوکراوە حیزبيیەکانی ئەو سەردەمەدا، بەدوورو درێژي باسکراون.

سەبارەت بەو شيعرانەی بو کۆمەڵەم نووسيون نەک هەر پەشيمان نيم، بەڵکو ئێستاش من خۆم بەخەمخۆري ئەو کۆمەڵە کۆمۆنيستە ئەزانم کە دروستمانکرد و ئاوای لێهات. گەلێک جاريش بەگژ ئەو کەسانەدا چوومەوە، کە بە لايەنگري سياسەتي ئيمپرياليستي داگيرکەران و دەسەڵاتداراني ناسيوناليستي ناوچە، ويستوويانە کۆمەڵەو ميرات و مێژوي کۆمۆنيستي کۆمەڵە بەتاڵان بەرن. من نەک وازم لە کۆمەڵە نەهێناوە، بەڵکو وازم لەبەتاڵان بەراني کۆمەڵەش نەهێناوە! ناهێڵين ئەم دەسکەوتە کۆمۆنيستييەمان لێبدزن و بيخەنە توێشوبەرەی ناسيۆناليسمەوە!

کۆمەڵگا لەگەڵ ئازادبونى ژن، ئازادە

ژن، لای تۆ و لەشيعرەکانت جێگەو پێگەى گرنگى هەيە؛

ژن لاى تۆ چييە؟

ئايا ئەمە لەڕوانگەى هەستى چەپگەراييەوەيە،

يان وەکو کائينێکى گەورە سەيريدەکەيت؟

ژن نیوەی کۆمەڵە؛ مرۆڤەکان نیوەیان ژنن! لەماف و بایەخ و رێز و حورمەتدا، ژنان بەرابەر و یەکسانن لەگەل پیاوان. ئەمە بۆچوونێکی تایبەت بە من نییە. رێبەرانی کۆمۆنیست، ئازادي و بەرابەري ژن، بەئاوێنەى ئازادي و بەرابەري کۆمەڵ دادەنێن. کۆمەڵێک، هەر ئەوەندە ئازادە کە ژنەکانی ئازادن. ئێمەی کۆمۆنیست، سەبارەت بەم پرسە، کۆمەڵێک کتێب و ڵێکوڵینەوەمان هەیە. ئەو هەست و هەڵوێستانەی من لەشیعرەکانمدا دەرمبڕیون، پێداگرتنێکی تازەیە، لەسەر ئەو هەڵوێستانەو بەهیوام رێبوارانی ئەم رێبازە گەلێک لەوەش زیاتر بکەن.

سرودى (کاک شوان و کاک فوئاد و مام رەحمان)

بۆ سێ تێکۆشەرت نوسیوە،

ئەمانە، ناچنە قاڵبى دەربار (ستایشەوە)؟

مەبەستت لەدەربار چییە؟ شوان و فوئاد و مام رەحمان، ئایا شازادەی دەربار بوون؟ یان کارگەر و کۆمۆنیست و زەحمەتکێش؟ ئایا شایانی خۆیان نییە، رێزیان لێبگیڕێ وەک من لێمگرتوون؟

زۆر شیعرت بۆ پێشمەرگە وتوە.

پێشمەرگە، لای تۆ چ مانایەکى هەیە؟

وایە” هەندێک لەشیعرەکانی من بۆ پێشمەرگەی کۆمەڵەبوون” بو پێشڕەوانی رێبازی خەباتی کۆمۆنیستی” نەک هەرجۆرە پێشمەرگەیەک! پێشمەرگە بەبۆنەی رێبازی خەباتییەوە ڵای من رێزو بایەخی هەبووە.

هاوسەرەکەت پێشتر کارى نهێني دەکرد؛ ئایا ئێستاش واماوە؟

هەر وەک لەشیعری “نامەت نایە”ش دا دیارە، ئەو لەشار کاری نهێنى دەکرد و من لەشاخ بووم. ئێستاش، ئەویش هەر هەڵسوڕاوێکی رێبازەکەیە.

نامەکەى روناک، شیعرێکى جوانى خۆمە

شیعرى” وەڵامى نامەکەى رووناک “

جوانترین شیعرى تۆیە. ئەم شیعرە چۆن لەدایکبووە؟

ئەمەش کۆمەڵێک پرسیارە: خۆیشم شیعری “رووناک”م پێ جوانە. ئەوەی کە دەڵێی جوانترین شیعرم… با بیسپێرین بەخوێنەر. رەنگە هەر کەسێک دەست بنێتە سەر شیعرێکی تایبەت و بەجوانترینی بزانێ. ئەم شیعرە، پاش هاتنی دایکی رووناک، بۆ پێشمەرگایەتی، دروستبوو. بیرۆکەی شیعرەکەش، دەتوانم بڵێم، هی ئەوە! ئەوەی دایکی رووناک بۆیگێڕِامەوە، کە چلۆن ماڵاوایی لەرووناک کردوە، بوو بەبیرۆکەی شیعرەکە!

بەشی کۆتایى پرسیارەکەت ”بەهیوام واتای ئەوەبێ کە بۆ هەر گیانبەختکردنێک شیعرێک دابنرێ. دەنا شیعر بۆ گیانبەختکردوان کەم نین. بەهیوام شیعر بۆ سەرکەوتنەکان زۆرتربێ.

لەدیوانى “دەنگ هەڵبڕە” نوسیوتە:

ئەمە یەکێکە لەهەزار دەرد و ژانەکانم”

ئەو هەموو دەردو ژانە چین؟

کە تۆ تەنها و تەنها، لەخەمى خەباتى چینایەتى و کرێکاریدا بوویت؟

هەموو دەرد و ژانی کۆمەڵایەتي، ریشەیان لەستەمی چینایەتي دایە! لە نەداري و نابەرابەري و ستەمێک دەوەشێتەوە کە ئەم سیستمی “کۆیلەداري کرێگرتە” سەپاندوویە بەسەر زۆربەی جەماوەردا. بۆ نموونە: ئەمڕۆ ئیتر لاى گەلێک کەس ئاشکرایە، کە زوڵم و زۆرێک کە لە ژنان دەکرێ، لە بەرژەوەندی سەرمایەو لە چەوساندنەوەی خۆڕِایی ژنان لەزیندانی خێزاندا، دەوەشێتەوە. تەنانەت ئێش و ئازارێک کە دێتە ڕێی دڵداري و ئەو هەموو گۆراني و شیعرەی لێ دەبێتەوە، یان لە نەداري و نابەرابەري دەوەشێتەوە یان مەزەهەب وسوننەتی کۆن، یان کون و قوژبنێکی تری ئەم سیستەمە کە لەخزمەتی راگرتن و مانەوەی ئەم نیزامە ستەمگەرەدایە. ئەمانەو هەزاران دەرد و ستەمی تر، بەسیستمی نابەرابەري سەرمایەدارییەوە بەندە. من و هەڵسوڕاوانی ئەم رێبازە هونەریە، بەرەنگدانەوەی ئەو دەرد و ژانانە، رێگای راماڵینی هەموو مەینەت و دەردەکان خۆشدەکەین. بەسەرکەوتنی خەباتی چینایەتي و بەئازادي مرۆڤ لە چەوساندنەوە، رێگا بۆ چارەسەري هەموو دەرد و ژانەکان خۆش دەبێ. بۆیە، خەمخۆري بۆ ئەم خەباتە، خەمخۆریە بۆ رزگاری مرۆڤ لەهەموو ئێش و ئازارێک. دیاریشە من، وەک تاکەکەسێک، فریا نەکەوتووم هەموو ئەو ئێش و ئازارەی دیومەو ناسیومە، وەک بەرهەمى هونەري پەروەردەبکەم.

هەرسێ دیواکەى خۆم پێ جوانە

کام لەو سێ دیوانەى خۆتت زۆر پێ جوان و باشن؟

هەرکام بەشێوەیەک ڵای خۆم بایەخیان هەیە. لەمێژووی خەباتی چینایەتی ناوچەکەشدا، هەرکام جێگای خۆیان هەیە.

لەگەل ئەوەى تۆ خاوەنى چەندین شیعرى گەورەو جوانى،

بەڵام هێشتا زۆر لەنوسەران و شاعیران و خوێنەران،

بەناوى تۆو بەشیعرەکانى تۆ ئاشنانین.

دەبێ هۆکارى ئەمەچی بێت؟

کۆمەل، پێکهاتووە لەچینی ناتەبا. چێژی هونەریش جۆربەجۆرن و نا تەبا. لەوانەیە ئێستا، وەک سەردەمێکی بەهێزبوونەوەی ناسیونالیسم و ئایدۆلۆژیای سەرمایەداري، چێژی هونەري ئەوان دەستی باڵای هەبێ و بەو پێیەش، لەوانەیە، لایەنگرانی چێژی باوی سەردەم، ئەم شیعرانەیان پێ جوان نەبێ!

شیعرەکانم لەریالیزم نزیکترن

بەشێکی شیعرەکانت هەرچەندە ساکارن، بەڵام مانا و وێنەی جوانیان تێدایە

دەکرێت بڵێیت سەر بەچ قوتابخانەیەکى شیعرین؟

لەپرسیاری پێشوودا باس لەگەورەیی و جوانی شیعرەکانمەو لێرەدا باسی ساکاربوونیان! سەبارەت مەکتەبی شیعري، ئەگەر کارەکانم رەنگدانەوەی هەست و هۆشی کۆمەڵانی کارگەر و چەوساوەبن لەخەباتی چینایەتیدا، لەوانەیە لەریالیسم نزیک بن!

پێموایە لەبەرئەوەى تۆ کەسێکى چەپ و مارکسى بویت و

لەژێر کاریگەرى ئایدۆلۆژیایەکى مارکسى دابویت،

بۆیە بەوشێوە پەیوەست بوون بەمافى کرێکار و رەنج و مەینەت و هەژارییەوە

لەناو شیعرەکانت رەنگیداوەتەوە؟

ئێستا باسی تازەتر زۆرن. ئەوەی کە ئایدۆلۆژیای مارکسی چییەو چۆنە، با لێرەدا نەچینە سەری، بەڵام، بەڵێ؛ بێمافی کرێکاران و کۆمەڵانی خەڵک و دەرد و ژانیان، لەشیعرەکانمدا رەنگیداوەتەوە! 

شیعرەکانى من لەپێناو ئازادیدا بووە

دەکرێت بڵێم تۆ شاعیرى چەوساوەکانی؟

شیعر و نووسراوی من، لەپێناوی ئازادي و بەرابەریدا بوون. لەسەرەتادا بەبۆنەی تیکەڵاوي خەباتمان لەگەل ناسیونالیسم، بەرهەمەکانی منیش ئەو شوێنەوارەیان پێوەدیارە. هەتا هاتووە، بەدوور کەوتنەوەوی خۆم لەناسیونالیسم، بەرهەمەکانیش ئاشکراتر دەکەونە پێناوی ئازادي و بەرابەرییەوە. “هونەری کارگەري”، “هونەری چەوساوەکان” یان لەمانەش دێرینتر “ریالیسمی سوسیالیستی”، چەند نێو و سەر دێڕن بۆ پێناسەکردنی رەنگدانەوەیەکی تایبەتي هەست و هۆشی مرۆڤ لەهونەردا! مرۆڤ، هەر بووەتابووە، هەستى خۆش و ناخۆشی خۆی بەرانبەر بەدەوروبەر، لەهونەر دا دەربڕیوە. بەگوێرەی هەڵوێستی چینایەتیش، ئەم رەنگدانەوانە، جیاواز بوون. مانگرتنێکی سەرکەوتوو، بۆ کرێکار جەژنەو بۆ سەرمایەدار شین و شەپۆڕ!

لەگەل وشیاري چینایەتي چینی کرێکاردا کە پیێدەڵێین کۆمۆنیسم، هەست و هۆشی مرۆڤەکان، بەتایبەت چینی کرێکار، زیاتر وشیارانەیەو تێگەیشتووە کە ریشەی مەینەت و نەهامەتیەکانی، نەک هەر تەنیا کرێکاران بەڵکو هەموو مرۆڤیش، لەم سیستمە چەوسێنەرەدایە؛ بۆیە هەرخۆشییەک و هەر هەستێکی جوان، یان هەر جەخارێک و هەست بەناکامی و مەینەتبارییەک، بەجۆرێک لەجۆرەکان، پەیوەستە بەهەڵسوکەوتەوە لەم مەیدانەدا. مەبەست لەم رێبازە، چ وەک ئەوکات ناوی هونەری کارگەري بێ، چ لەژێر هەر ناوێکی تردا بێ، هونەرێکە رووبەڕووی هەر نابەرابەري و مەینەتێک دەبێتەوەو هەر خۆشییەکی مرۆڤي دەنوێنێتەوە.

 ئەم رێبازە، ئازادي و بەرابەري پێکەوە، دەکاتە ئامانج! بۆ ئازادي، بەرابەري فیدا ناکاتو بۆ بەرابەریش، ئازادي نانێتە لاوە! من خۆم سەرسامم کە بۆچی “ریالیسمی سوسیالیستی” بەو دەردەچوو؛ دەنا ئەو ناوە، ناوێکی ڕەسا و پەسا بوو بۆ ئەم رێبازە. “هونەری چەوساوەکان” لام زۆر روون نییە. هونەری کارگەریش، لە گەلێک شوێنی دنیا، مەعنای رەنگدانەوەیەکی ساکاری ژیان و خەباتی کرێکارانە! ژیانێک کە هەمیشەش وشیارانەو پوختو پاراو نیە. دیارە مەکتەبە جۆراوجۆرەکان ئازادن، بەڵام من، خۆم بە لایەنگر و هەڵسوڕاوی هونەرێک دەزانم کە سەرچاوەی مەینەتەکان لەسیستمی چەوسانەوەدا دەبینێ و خۆشي و کامەراني مرۆڤیش لەسۆسیالیزمێکدا دەبینی، کەهەر ئێستا زیندوەو دەستکەوتی گەشی بۆ بەرابەري وبۆ ئازادي و بۆمرۆڤایەتي بەدەستهێناوە؛ رێبازێکە، سەرەڕای هەر گیروگرفتێک، رووی لەئاسۆی گەشی ژیانێکە گەش و پاراو، دوور لەئیش و ئازار، بەپانایی هەموو گۆی زەوی! 

پرسیارەکە لای من ئاوای لێدێ کە کاری هونەري من چەندە رەنگدانەوەی هەست و هۆشی ئەم رێبازەیە. وەڵامەکەی دەسپێرمەوەبەخۆت و بەخوێنەران.

لەشیعرەوەبۆ خەباتى چەکدارى شاخ و دواتر بۆ ناو مۆدێرى ئەوروپا،

دووجیهانى جیاواز، بۆچى دوو جیهان؟

ئایا خەباتى پێشمەرگات کاریگەري لەسەر شیعرەکانت جێهێشت؟

لەبارەى سەردەمى شاخەوە چى دەڵێت؟

من، ئاڵوگۆڕەکە بەشێوەیەکی تر دەبینم. بەهێزبوونەوەی کۆپەرستي و ناسیۆنالیسم، پاڵی بەئیمەوەنا کە شوێنی، خەبات و ژیانمان بگۆڕین. لاوازبوونی خەباتی کۆمۆنیستیش، هەم لەوێ و هەم لەگۆڕەپانی جیهانیدا، کاریگەرییەکی وایکردوەتە سەر هونەر، کەجێگای لێکوڵینەوەیەکی تایبەتییە.

لەیەکەمین بەیاننامەى (کانونى هونەر و ئەدەبى کرێکاري کوردستان)

لەجۆزەردانى (1364) (ژوئەى 1985)د١، هاتووە:

ئامانج لەدامەزراندنى کانون، پەرەپێدانى هونەر و ئەدەبیاتى کرێکاري

پەروەردەکردنى فەرهەنگي کۆمەڵانى بەرینى کرێکاران و زەحمەتکێشانە بەخەباتى چینایەتي؟

ئەو بەیاننامەیە هی سەردەمی خۆیەتی. ئێستا گەلێک شت گۆڕاوە، ئەوەندەیە، پەرەدان بەهونەرو ئەدەب و کەلتوری کرێکاري، هەمیشە کارێکی باشەو بەتایبەت روونکردنەوەی پەیوەندي هونەري جۆربەجۆر، بەچین و توێژەکانی کۆمەڵ و روونکردوەی رۆڵى هونەر لەخەباتی کۆمەڵایەتیدا، بەچاک و خراپیەوە، باسێکی هەمیشە تازەیەو شایانی لێکۆڵینەوەیە. هونەر ی کرێکاري، لەگەلێک شوێنی جیهاندا، بەو مەعنایە نییە کە لەو بەیاننامەیەدا هاتووە. ئێستا ئەگەر بماونەوێ، هەر بەو مەبەستەوە، گەشە بەهونەر بدەین، دوور نییە نێوی گونجاوتری بۆ بدۆزیوە. وەک باسمکرد “ریالیزمی سوسیالیستی” رەنگە ئێستا، وەک سەردەمی ستالین واتاکەى لێکنەدرێتەوەو ناوێک بێ کە ئێمەش بتوانین بەکاری بێنین. کۆسپی گەورە، ئەوە نییە کە بزووتنەوەکە چ نێوێکی هەبێ، بەڵکو کۆسپی گەورە ئەوەیە کە سەرمایەداري توانیویەتى هونەری خۆی، لەهالیوودەوە تا بالیوود، بکاتە پاڵپشتی پروپاگەندەی خۆی، بۆ ئابڕوودان بەم سیستمە ستەمکارانەیە؛ بۆ بەچاک دانانی ململانێ و رقەبەري نێو مرۆڤەکان، رقەبەري ناسیونالیستی بەپێروز دابنێ؛ مەزەهب و ڕق لە مەزهەبەکانی تر، بەخەرجکردنی ملیار ملیار دۆلار لە دەسڕنجی ئێمە، وەک حەقیقەتێکی پیرۆز بنوینێ؛ خێزان، نەک وەک بەندیخانەی ژن و مندال، بەڵکو بەتەنها پەناگەی تاکەکەس بداتە قەڵەم؛ شەڕ و بۆمبای جۆراوجۆرو ئاوارەیی و نەداري، بکاتە بەشێکی جیا نەکراوەو هەمیشەیی ژیانی بەشەر! لەهەمانکاتدا، ئێمە ئەگەر هەوڵێکمان دابێ، نێویان ناوە هونەری “ئایدۆلۆژیک”! چما هونەری خۆیان ئایدۆلۆژیک نییەو هونەری خۆیان قینی ناسیونالیستی و راسیستی و نامووسپەرستانەو دژ بەژن و دژ بە یەهود و دژ بەهەڵخەڵەتاوانی مەزەهەبەکانی تر، بڵاوناکاتەوە!

لەکاتێکی ئاوادا، زیاتر لەهەمیشە پێویستە ئێمە دەنگ و هەست و هۆشمان بەبارێکی تردا گۆشبکەین. زیاتر پێویستە دەنگی “جەوهیل” و “جان لنون”، لەدژی ناسیونالیسم و مەزهەب ببیستین و بڵاوی بکەینەوە؛ زیاتر لەهەمیشە پێویستە دەنگی “برتۆلد برشت” لەدژی شەڕ بانگەواز بکەینەوە. زیاتر لەجاران مەزهەب و خێزان و نامووسپەرستی و مالکییەت، بگرینە ژێر هێرش و تەوس و توانج؛ باوەڕِو تاسەو تامەرزۆیي بۆ ئاشتي جیهاني و خەبات کردن بۆ نەهێشتنی شەڕ و بۆ کۆتایي هێنان بە ئاوارەیي و …، ئێستا، زیاتر لەهەمیشە پێویست دەکات!

باسەکە کورتکەینەوە: 

“ریالیزمی سوسیالیستي”، “هونەری کارگەري”، “هونەری چەوساوەکان”، “هونەری ئاوانگارد” یان هەر نێوێکی تری لێدەنین، ئەمە رێبازێکە بۆ وەڵامدانەوە بەنیازێکی کۆمەڵایەتي ئەم سەردەمە! کانوونەکەی ئەوسای ئێمە، هەوڵدانێک بوو بۆ خۆشکردنی ئەم رێبازە. چەندە سەرکەوتوو بوو، یان چەندە تاڵاوی ناسیونالیسم بەو دەردەی برد، باسێکی ترە. رووبەڕوو بوونەوەو خەبات دژی هەڵوێستی هەڵە و چەوتیش لەم بوارەدا، بەشێکە لەم ئەرکە! بەڵام رێبازەکە خۆی، پێویستيەکی کۆمەڵایەتییە! کانوونیش نەبێ، کەسانی تر پەیدا دەبن کە شان بدەنە ژێر ئەم ئەرکە!

بۆچى تائێستا دیوانێکى چاپکراوى تازەت نییە،

دەکرێت پێمبڵێیت، یەکەم شیعرت چى بوو؟

کۆبەرهەمی “چەند لاپەڕە لەدەفتەری رۆژانەم” لە(90)ەکاندا بڵاوبووەتەوە.

بۆ بەشی دووهەمی پرسیارەکەش: یەکەم هەڵبەستی خۆم دەگەڕێتەوە بۆ دەیان سال لەمەوپێش، سەرەتای لاویم و بۆ سەردەمی خەفەقانی پاشایەتي کۆن؛ کاتێک کە من بەنهێني و بەدەستنووس کارەکانم بڵاودەکردەوە. هەر بەو بۆنەشەوە گەلێکیان تێداچوون و هەندێکیان، هەر لەبیریش چوونەوە! بۆیەش، ئێستا بیرم ناکەوێتەوە کە یەکەم شیعرم کامەبووە!؟

لەناوچەکانى مەریوان و سنە و مهاباد چەند شەوى شیعرت بەڕێوەبرد.

دەکرێت بیرەوەرى ئەو شەوانەمان بۆ باس بکەیت؟

شیعر خوێندوە بۆ کۆمەڵێک پێشمەرگەی رێبازی کۆمۆنیستي، هەمیشە هاندەرم بووە. بەتایبەت کە گوێگران خۆیان شیعرەکانیان هەڵدەبژارد و داوایاندەکرد کە بیانخوێنمەوە.

هیچ شاعیر و هونەر مەندێک هى هەمووان نییە

پێتوایە شاملۆ، شاعیرى چەوساوەکان بوو، یان هی هەمووان بوو؟ 

هیچ شاعیرێک (و هیچ هونەر مەندێک) هی هەمووان نییە. “هەمووان” چینی چەوسێنەریش دەگرێتەوە. زۆر کەس لەدەسەڵاتدارانی چینی چەوسێنەر، ئەوساش و ئێستاش، شاملۆیان خۆشدەویست. بەڵام شاملۆ شاعیری ئەوان بوو.

گەشتێ لە کوردستان

سەرەتا

وا بەهارە کەژ و کێو ڕەنگینە

دڵە خەمگینە؛ بە تاسەو تینە!

خاڵە ڕێبوارى خەیاڵم، تا کەى؟

بەهەواى نەى، بە نەشەى مەى، سادەى؛

وەرە با سەیرێ لە کوردستان کەین

ئاوپژێنێکى کوڵى دڵمان کەین

با بڵێم باسى هەژاري خۆمان،

باسى ژێردەستي و دیلي کوردان.

با بچین، دێ بە دێ، ئەم شار ئەو شار

دەمێ ڕابوێرە لەگەڵ خەڵکى هەژار

بۆت بکەم باسى جواني کوردي

ژینى سەربەستي و مەرگى مەردي

بۆى دەماخت بە وەوشە خۆشکەم

نانى خۆشیم لەگەڵت دابەشکەم

هەورامان

خاڵە ڕێبوارى خەیاڵ بۆ ئاسمان1

بفڕە تا شاخى بەرزى هەورامان

تاجى زمروت و زیوى کوردستان

چاوگەى ڕوونى ئەوینى “گۆران”

هەستى زوڵاڵى دەریاى بەر بەرین

شیعرى سەر ئەسوێ لە عەرشى بەرین

کۆمەڵە شاخێکⁱ سەخت و گەردنکەش”2

ئاسمانى شینى گرتوەتە باوەش

سەرپۆشى لوتکەى بەفرى زۆر سپي

بە دارستان ڕەش ناو دڵى کپى

لە عەترى پشووى شنەى شیو و دۆڵ

سا پڕکە جامێ، بادەى ساردو سۆڵ

سا، پێم دەر، پەى پەى، نە خۆشا و مەى

وە یاد “مەولەوى”، ئەو بەحر بێ پەى3

لە شیعرى گۆران وەرگیراوە

لە شیعرى مەولەوى وەرگیراوە

ئێگەن هەورامان یاگەو ئەشق و ویش

هەڵاى دڵ یاران مەحزوونەن پەرێش

جەوساوە شاباڵ عەشقش بەرشیەن

گەردوون یەرێمان هیچ لوتفش نیەن3

دەخیلت؛ وادەى هەزار و ئەنەن!

جەڵاى عاشقان هیممەت نەمەنەن”(1

یاگەى وێرانەى دڵان پڕ دەرد

هاڵیەن: هاوار: جوانى ویەرد!

داخۆم رۆژى بوو ئەى هەناسەى سەرد،

بجۆشۆ وەتین عەشقەکەى نەبەرد؟

ئەوجا وە نەشئەى بادەى شیعر تۆ

وێم کەروو وەکوڕ چواردە ساڵەى نۆ”(2

مەست بوو وە شئەى بادەى ئازادي

“سیروان” جە “شاهۆ” مەبارەک بادي

خەیاڵەکەى خاو لەغاو وەرگێڕە(1

ماوە نەماوە، بمێنین لێرە

خاو و نەرم خۆیێ بەین بەدەم باوە

بڵێین “مەولەوي” ماڵەکەت ئاوا

و (2) لە شیعرى مەولەوى وەرگیراوە

لێرەوە شیعرەکە دەبێتەوە سۆرانى

مەریوان

لەگەڵ شەماڵا بەرەو مەریوان

قۆناغى “دوانزەسوارە”ى قارەمان

شاخى هەورامان، دەشتى مەریوان

هێڵانەى هەڵۆ، جێى بێچووە شێران

رۆحى “قانع” شاد، پیرى دڵ گەورە؛

هەڵۆى قەلە بەرد ئامڕازى هەورە!

بادەى شیعرى تاڵ وەک بیرەوەریم

بیرخەرەوەى گشت قوڕبەسەریم

هاوارى گەرووى خەڵکى چارە ڕەش

بە کسپەو سۆزە، وەکو پشکۆى گەش

کڵپەو بڵێسەى شۆڕشى تیایە

ئاوورى سوورى لەبن سەردایە(1

بەحرى “زرێبار” ئاوێنەى شیعرى

وەک دڵى “قانع” بۆ “دەروێش” ئەگرى!

لە هەژار وەرگیراوە

ساڵێ بەو عەیام “زرێبار” شار بوو

سێسەد دەروازە و چوارسەد منار بوو”6

ساڵێ بەو عەیام کەوا “فەیلەقووس”

زاڵم و خوێن مژ، پیس و بێنامووس

حاکم بوو لەسەر شارى “زرێبار”

زوڵم و زۆرى بوو بۆ خەڵکی هەژار

هیمەتى “دەروێش” چەرخى وا سووڕاند

نوقمى بەحر بووە پاشایى دۆڕاند!

دڵى دەروێشە بەحرى “زرێبار”

پەروەردەى خەمى خەڵکى خەفەتبار

ئەوا هەم دیسان داگیرکراوە

ئاخر قۆناغەو لەدەست دراوە

دەروێشى فەلا لەبەر بەدبەختي

ئاسمانى دوورى زەویەکى سەختى

ناى پەرژێتە سەر دەردى گرانى

بێدەسەڵاتي و ڕووتي و بێناني

سا “دەروێش” دەخیل: هیمەت بنوێنە

ڕەگى فەیلەقووس لە ڕیشە بێنە

ئەوکاتە لەگەڵ زەلى “زەلەبووار”

مەبارەک بادي کەم لە “زرێبار”

نەرم نەرم و خاو خاو خۆ بدەم بە ئاوا

ئاوەکە بمبا بە چەم (پژاوا)(1

خاڵە ڕێبوارى خەیاڵم تاکەى

جێبێڵە مەنزڵ ڕێگا دوورە دەى

با بچینە سەر “وەیس” بە تۆبەکاري

تۆبە لە گشتێ غەیرەز دڵداري

لە گۆران وەرگیراوە

سنە:

لەسەر ئارێزەوە، با بڕوانم

بۆنەکەى خۆشە، ئەگاتە گیانم

قیبلەکەم: شارى سنەى سەربەرزم؛

خاوەنی شۆڕە جوانى تەرزم؛

قیبلەکەم: شارى کزى مل بەکوێن؛

گۆڕى پیرۆزى شەهیدان لەکوێن؟!

بابچم، دەستە گوڵى لێدانێم

دڵى داماوى لەبەرپێ دانێم

گوڵە بارانى گڵى “سمکۆ*” کەم(1

گڵە بانانى دڵى پڕ سۆ کەم

چەپکە شیعرێکى بڵێم بۆ “سمکۆ”

تاوەکو دەردى گران بێتەوە سۆ

چاوى ڕاستی مە؛ “گیڤارا”ى کوردي؛

خۆزگەمان پێت کە بە مەردي مردى!

قارەمان، تاجى سەرى شێر پیاوان،

ناوى تۆ بوەتە سروودى ڵاوان.

بێ تۆ، بێ بابە هەتیوى سەنگەر؛

بێ وریشاوەیە ئاگرى شەڕ

ڕاستە وەک بووڵەمڕى دامردوو

کەوتووە شارى سنە، کز کردوو8

ژیلەمۆى بێگڕە پڕ سەودایە

ئاگرى سوورى لەبن سەردایە

کوڕە کورساني بە عەشقى مەیمان9

هەموو گیانیان گڕو سۆزەو پەیمان

لەبن ئەو ئاگرە سکڵى سوورن

مەشعەلى نوورى بەرەو ڕێى دوورن

سوێند بە خوێنى گەش و سوورى دڵى تۆ

لە جیاى دەست و چەکى ژێر گڵى تۆ

بە هەزاران و هەزار دەست و تفەنگ

هەڵئەگیرسێننەوە مەشعەلى جەنگ

تا ئەگەینە ئەوى ڕۆژى واڵا

شەنگە باڵا بشەکێنن ئاڵا”(1

گردى سەیوانى سنە “کوچکە ڕەش”ە

قیبلەگاى هەردڵێ وا چارە ڕەشە

“حجرالاسود”ى قیبلەم بێنن

بیکەنە کێلى عەزیزانى من

ئازیەتى شارە ڕەشي کوچکە ڕەشى؟

یاوەکوو، ڕەمزە لەبۆ چارە ڕەشي!؟

تاسەیى دۆستى وەکو ئەم یارە،

ناشکێ؛ بەم زووە، بەم دیدارە.

خاڵە ڕێبوارى خەیاڵم، هەستە.

بەعەشقى* ئەو ئەوڕۆ دڵەى من مەستە

سوارى شاباڵى خەیاڵ بین بفڕین

تا دەگەینە ئەوى ناوچەى گۆڕین

سەقز و بانە

ئاوى چۆمى سەقز ئەسرینى شار

لایە لایەى خەمى لاوانى هەژار

ماتەمێک گەرمە لەسەر گۆڕى لاو

“نامیقى” شۆڕە کوڕى پار کوژراو

شۆڕە لاوانى سەقز ئازادەن

ئەو هەموو خوێنە بەفیڕۆ نادەن

سەقز و بانە قەڵاى کوردانن

رۆژى خۆى دایکى گەلێ مەردانن

رۆڵەکەى “ئاربەبا” شارى بانە،

مشتى گورمشتى حەناى بێگانە!

سەرەخۆشي لەتۆ بۆ کۆستى پار

هەربینا هاتنەوە گۆ، خەڵکى هەژار

ڕوو لە “دارێنە” لە “ئارباباوە”

کە دوا سەنگەرى “سمکۆ”ى لاوە

پێشکەشى کەین بە سەڵاى بەرزى چەک

چەپڵە ڕێزانى قەتارێک فیشەک

هەر لەوێوە بە کەژى “سوورکێو”ا

ڕاسپێرن گلەیى بەو دیوا

قارەمانانى دوێ و ئەوڕۆ درۆ؛

هێشتا ناسۆرە برینى “سمکۆ”!

شۆڕشى کۆرپە لەوێ خنکاوە

نۆکەري دوژمنى خەڵکى باوە

خەڵکی مە، چیدى فریوێ ناخۆن

دوژمنى نۆکەرن و فیکرى کۆن

چاوەڕێین هێزى گەل و خرمەى چەک

تێک-بڕوخێنێ قەڵاتى دەرەبەگ.

بجووین سا، بە دەراوى خۆشا

ئاوێ بڕژێ بە دڵەى پڕ جۆشا.

هەر ئەڕۆی، موچە بە موچەو مەزرا،

کانیە، مانوو نەبینى ڕێگا؛

ئاوى وەک تەرزە بەخێرت دێنێ

چاوە بڕکێشى دڵت دەفڕێنێ

هەر دەڵێى ئاوى دەس و دەستنوێژە

زەمزەمەى ڕوونى چەوى ساڕێژە

وەکو دڵدارێ بە لێوى سووتاو

بیمژە تا دڵەکەت بێ پاراو

لادێ

ئەوڕۆ دوو لادێى هاوڕێمانن

پیرو ئیفتادەن و دونیا زانن

وەکو دەشتن، پڕى سەوزى بژوێن

وەک درەخت، سەر لە حەوایێ دەسوێن

گیانە، سەوزە بە گەڵاى سەوزى بەهار

پڕى ئەستێرەیەى پۆپى بڕ بار

لقى پڕ میوەیە؛ بێ فیزو نەوي

دەونەێ و ماچى ئەکا، خێوى زەوي.

هەروەها سەر قسە دامەزراوە

یەکێ پیرە، ئەوى دى، دڵ-لاوە

دەست و لووڵاقى ئەمن باریکە؛

چاوە بێنوورە؛ دڵم تاریکە؛

چیمە لە کێشەو باسى دنیا

عومرە با بردى چ ما با بیبا؛

ئێمە، چن پێ دەکرێ؟ ئەو بەحرە!

هەوڵ و هەڵدان کوتان، بێ بەهرە.

تا هەڵى گۆزى کەمى لێنایە؛

دەوڵەتەو تۆپ و تفەنگى لایە!

شێخ” ئەفەرمێ، هەموو ماڵى دنیا،

جیفەیە؛ شوێنى کەون، دینوو و دەبا!

سەگە شوێن جیفەى دونیا دەکەوێ؛

تاقمى سۆفى، زەڕى نابێ بوێ!

لاو دەڵێ: مامە قسەت زۆر کۆنە

سەیرە ڵام ئەو هەموو ترسەت چۆنە!؟

شێخ” و “ژاندارمە” و “ئاغا” و “دەوڵەت،

هاو-مل و ئاخوڕن و گشت بێوڵەت!

هەموو تۆپ و تفەنگى خەڵک ترسێن،

لەسەر ئەرکى من و تۆ، پڕ دەکرێن!

سا، ئەگەر ئاورى خەباتى مسکێن

دەگەشاو خۆش دەکرا، تا هەموو شوێن،

ئەو دەمە شۆڕە کۆڕى نێو سەنگەر

ڕادەسا، دەست بە چەک و دەچووەوە شەڕ

نان و فیشەک، لە هەموو ماڵێ ڕا،

تا بەرى سەنگەرەکانیان، دەبرا!

دێ یەک دەرکەوت لە دەراوى پاراو

زەمزەمەى “چاکى-چلۆنى” کانیاو

کانییەو شەنگە کچەو گۆزەڵە ئاو

منم و قرچەى گیانى سووتاو

بە قومێ ئاو و بە پرشنگێ چاو

دڵە فێنک دەبێ، گیان دەکوڵێ بەتاو…

ماڵەکان، دەست لە مل و مل-بەکوین،

هەر ئەڵێى بۆ خەمى گۆرین ئەگرین؛

دەشت و دەر، ئاووسى باسى پارن

لە تەقەى تۆپ و تفەنگ پڕ بارن.

گەرچى بێدەنگ و تەقەن ساردو سڕ

وەکو زستانە دەڕەو دۆڵى کڕ

غایەتي، یادى بەهارە چکۆلە

تین و هومێدى دڵە لەو چۆلە

هەر بینا، هەڵدەبێ دیسان ئاگر؛

رۆژى نەورۆزى بەهارى پڕ گڕ؛

دوژمنان تێک دەشکێن بەو کڵپە

هێزى گەل؛ ئاورى بەسۆز و کسپە١

بۆکان

شارى بۆکان ئەوەتا خەمبارە

ئازیەت بارى کوڕانى پارە

لێرەیە جووتە برا کوژراون

کوێربێ دوژمن! کە خەڵک هەر ماون!

بەحرى خەڵک، مونجى ئەدا وەک لافاو،

سنگیان پڕ لە شەپۆلى پەنگاو؛

چاوى گشت، پڕ-هەڕەشەو دڵیان پڕ؛

لە حەناى دوژمنى وەک گورگى دڕ!

لە هەموو قوژبنى گشت کوردستان،

پڕکراوە لە خەڵک سەد زیندان

قارەمانانى خەباتکەر، یەخسیر

دیلى داون بە تەڵەى دوژمن گیر

قارەمانانى نەبەز، شۆڕشگێڕ،

وەکى بەوران لە دژى دوژمن شێر؛

قارەمانانى بەبێ ناو و نیشان،

ڕۆڵەکانى نەبەزى کوردستان!

هاوەڵان چاولەبەرى نەورۆزن؛

چاوەڕێى تینى بەکسپەو سۆزن.

گەرچى ئێستا هەموو هەورەو باران

هەربینا هاتنەوە دیسان، یاران؛

بە چەکى تازەوە، نەک وەک هى پار

بە چەکى شۆڕشى گەرمى دێ و شار!

بە سەرى بڕنەوەوە لیلووپەڕ

کە دەدا موژدە لە سەرکەوتنى شەڕ!

سابڵاغ

با بڕۆین ڕوو لە دەرەى شار-وێران

تا دەگەینە ئەوی شارى وێران

دڵە هەڵقرچێ بە یادى جاران

ئێرە “سابڵاغە”و قیبلەى یاران

شارى “سابڵاغى” “سلێمان” پەروەر

چۆن ئەتۆ ماوى بەبێ ڕۆڵەى شەڕ؟

کوانێ “عەوڵا”ت و “مراد شیرێژ”ت؟

کوانێ ڕۆڵەى نەبەزو خوێنڕێژت؟

کاکە “سمکۆ”ى لە سنە نێژراوت؟؟

چاکترین شۆڕە کوڕى کوژراوت؟

“مینە شەم” چۆنە؟ بەهەشتى جێیە؟

لە بەهەشتى دڵى خەڵک، جێى کوێیە؟

ئەو هەموو تۆوە لەنێو جەرگى گەل،

ئاوى خوێن دەدرێ، هەتا رۆژى هەل؛

ڕیشەکەى ڕۆدەچێ، بەردى عەرزێ

دەکرۆژرێ و دەشکێ و دادەڕزێ

وردە وردە لە هەرێمى بایەر

دێتە بوون باخى گوڵى سوورپەروەر

سا دەخیل: شۆڕە کوڕانى سابڵاغ

چاک بەلادا کەن و پێکبێنن باغ!

شارەکەی دایکى “هەژار” و “هێمن”

پڕ لە شانازییە چەقڵەى دوژمن

ئەو “هەژار”ەى دڵى پڕ بەستەى جوان

من گوڵۆچن ئەوە خاوەن خەرمان.

پێى دەڵێم: بەسیەتى نووستن؛ هەستە!

تاکو کەى مەستى ئەوینى؟! بەستە!

یادى ئەو رۆژە بەخێر، سەربەست بووین؛

بە هەواى “جمهوریەت” سەرمەست بووین؛

پەرچەمى “جمهورى” خەڵکي، هەڵبوو؛

سەرەتاى رۆژى ژیانى گەل بوو…

داخەکەم ئەهرەمەنى زۆرداري

هەم دیسان رۆژى گەلى داشارى!

غایەتى، رەسمى خەبات هەروایە؛

شۆڕش، هەستان و شکانى تیایە.

هەر خەبات هەڵدەگرێ و هەم دەشکێ

ئاخرى دوژمنە پشتى دەشکێ!

ویڵ ئەبم

خاڵە ڕێبوارى خەیاڵم، هەستە!

بۆنى خوێنە، دڵەکەم پێى پەستە.

یادى پیرۆزى شەهیدانى تر

سینگ ئەکات کەیلى هەناسەو دڵ پڕ

کاکە “داریوش” و شەهیدانى لهۆن

گشت ڕەفیقانى خەباتى سمکۆن

هەرکەسێ مردووە دەرکێ پۆڵا

لە حەناى زوڵم و دزێوى بەسرا

بۆ ئەمانە هەموو شیعرى خوێنین

بە گەرووى گەرمى تفەنگ ڕاسپێرین

هێزى خەڵکى لە گەرووى چەک ڕادێ

کە دەڵێ: وردبێ قەڵاى “شەدداد”ێ!

لە کەژى “قەندیل”ەوە بۆ ئێران

هەورە گرمێکى سڵاوى کوردان

ڕاسپێرینەوە لەجیاتى سوپاس

لە هەڤاڵى عەرەب و تورک و فارس

خەڵکەکان دەست-لەمل و یەکگرتوون

دژى “ئیمپریالیزم” تێهەڵچوون

وردەوردە هەموو کانیاوى وڵات

دەبنە چۆم، دەچنەوە دەشتى ئاوات!

هەربینا، یەکێتى خەڵکانى هەژار،

هەم هەڵیساندووە ڵافاوى پار؛

ڕەوڕەوەى شۆڕشى گەل، کەوتە پەلە

سەرى زۆردار، لە خوێن، کەوتە مەلە!

رۆژى ڕووناکى بەهارى هەموو گەل،

سەرکەوێ و دەرکەوێ لە ئاسۆى کەل.

خەونى سوور

لە مەزرایان،

لە بەر باران،

لە کووچەى تاریکى شاران،

لەلا-کۆڵانى دێهاتان؛

لە کێوان، دەشتان، سەحراتان،

دەنگێکى بەرزم دێتە گوێ؛

خەونم دیوەوگوێم دەزرینگێ؛

لەوەى دەیبیستم، دەیبینم،

خەونى کاکم دێتە بیرم؛

لە سەرو دەستى لە گۆ-چوو

یان لە خونچەى سەرمابردوو؛

چیم گوت؟ باسى خونچە؟ نا، گیان؛

گیانى ڕەقبووى لەنێو بەفران!

گریانى خوشکم بۆ بابێ

کە ئیدى نان دەرى نابێ!

مەیتى ڕەقبووى بابى نازدار؛

فرمێسکى “عەبۆلە”ى هەژار؛

بێ دەرەتاني و بێ ناني

تەنیایي و بێپشتیواني؛

لە زەردي جلى ژاندرمە

کە دێن، پۆتین گرمەگرمە

دەخۆن مریشک،

نا! کەوشى کوڕ؛

یان سەڵتەى کچ؛

دەشکەن سمڕ

ئیجارەى مالیک؟ یا تاڵان؟

دەبڕن مانگا و مەڕ لە ماڵان!

لەوەى دەیبیستم، دەیبینم،

خەونى کاکم دێتە بیرم!

لە گوڵ کە ناپشکوێ ورۆز؛

لەچاوى من و گەل و هۆز؛

لە بەهارێک کە بارانى، ژەنگە و

وشکیشى، بێ ناني!

لە هاوینى بێخەرمانم،

ئیجارە چۆن دەم؟ نازانم!؟

لە کرێکاري سەرجادە

کە موهەندیس کرێ نادا؛

قاچاخچیگەڕى؟! کردوومە؛

بە تاریکەشەو زۆر چوومە.

گرتمیان و زیندان و شەق؛

پارەم نەبوو؛ زیندانى ڕەق!

دەسمایەم نییە بۆ دوکان؛

ئیتر چۆن بچم بۆ بۆکان!؟

کاکم کوژرا لە جەڵدیان

لەسەر وەى گوتبووى: ئاغا گیان،

ئیجارەکەم دا بە فیشەک؛

ناردوومە بۆ “عەوڵا”ى بێچەک!

دێتە خەونم هەموو شەوێ

دەقراسکێنى وەکو کەوێ

یا وەک هەورى دە بەهارێ

هەزاران قسەى لە زارێ

لێى تێناگەم دەڵێ: ڕۆڵە،

چەک بگوشە بە پەنجۆڵە

چەکم لێ کەوتووە بێناز

ئایساندوومە ئاگرى ساز

ئاگرەکەم ئاگرى سوورە

لە ئاغاو ئەمنیە تەندوورە

لەگەڵ بۆرە پیاوى شاري

هەموو فەقیرو هەژارى

یەک بن! بشێلن ڕێگایێ،

کە ئاواتى هەموو لایە؛

لە هەموو دێیەک، مەزرایە،

لەسەر جادە، لە کارگایە،

لە مەکتەبى دە منداڵان،

لە گشت جێگاى زوڵم و تاڵان،

یەک بن بشێلن ڕێگایە

کە ئاواتی هەموو ڵاایە

یەک بن! بیشێلن؛ پتەو بێ!

دەبێ ڕێگاکە، هەر هەو بێ!

ڕێگاکەم زۆر سەخت و دوورە.

دەست دە چەک؛ لێیان مەبوورە!

ئەمن گوللەى خۆم تەقان

هانێ چەک؛ هانێ! برا گیان

من ئاگرى خۆمم کردەوە؛

تۆش بێ بە دەست و بردەوە!

تەعبیرى خەونان نازانم؛

ئاگر بەردەداتە گیانم…

هەر دەڵێ و هەر من تێیناگەم؛

دەڵێ: “مەڵێ سەختە ناگەم؛

مەڵێ: دەربەند بەرد و بەرزە؛

ئێمە بەبێ ترس و لەرزە،

بە یەک هەنگاو چووینە سەرێ؛

چەندە جوانە دەشت و دەرێ!

وەک شەپۆلى لە دەریایە

هەتاوى سوور لە چیایە!

بریا، زانیبام تەعبیرى!

مەلایان، ناکەن تەگبیرى23

هەرزە-وێژانى سەر ڕووتیش

دەیخەنە ناو قافیەو کێش

تەعبیرى ئەو ئاگرە سوورە،

ڕێگاکە کە سەخت و دوورە؛

بۆرە پیاوانى رانک-شڕ

کە بە چەک و شەڕ و سمڕ،

سەردەکەوون لە چیایان،

دەبینن دەشت و دەریایان…

یەکبوون، شێڵان، پتەوکردن؛

ئەوجار، بە چەک، هەڵمەت بردن؛

بریا، زانیبام تەعبیری؛

داخوا تۆ دەکەى تەگبیری!؟

براڕۆ

وەک مۆنجى دەریا شەپۆلى عەشام؛

دوو برا، بەستراوون لە دارى ئیعدام!

دڵى خەڵک پڕە؛ لێوان لە تاسە؛

چاو پڕ-لە فرمێسک؛ سنگ پڕ هەناسە.

جەڵاد بانگ ئەکا: چاویان ببەستن!

یەک دەگوڕێنێ:

چاوى من؟

بۆچى، گوایە ئەترسم لە گوللەى دوژمن!؟

یەک دەڵێ:

باشە؛ چاوم ببەستن.

کاکەى دەناڵێ:

لاڵایيم لاڵ کەن؛

ئابڕوو چوونە!

مەرگ ئەتترسێنێ!؟

دەڵێ:

براکەت لە دەورت گەڕێ؛

بە منەوە دیوتە چوونە سەنگەرێ؛

ئەزانی مەرگیش، من نابەزێنێ!

بەڵام، کوێرایم دایێ،

براڕِۆ؛

جوانە مەرگي تۆ!!

گرمەى موسەلسەل بێدەنگى کردن…

هاوارى گەروو، ڕژایە خوێنیان

خوێنى خەست و گەش، لە تەختى مەیدان،

نووسى: بژى کورد! بەرز بێ کوردستان!24

سڵاوێک لە عاشقانى ئازادي

ئەم کۆمەڵە شیعرەم، لەو شیعرانەم هەڵبژاردووە کە کردەى ئەم شۆڕشەن. پێشیىنەی شیعریم دەگەڕێتەوە بۆ کۆنتر؛ بۆ ساڵەکانى ١٣٤٠ (١٩٦٠ەکان). کۆمەڵە شیعرێکم لە ساڵى ١٣٥٩ بڵاوکردەوە بەناوى: “گەشتێ لە کوردستان” کە کردەى بزووتنەوەى ساڵى ١٣٤٦-١٣٤٧ى کوردستان بوو. شیعرەکانی ترى ئەو ماوەیەم بڵاونەبوونەتەوە…

هەڵبەستەکانی ئەم چەپکەى دەیبینن دوو بەشن: سرودەکان و شیعرەکانی تر

سرودەکانى ئەم چەپکە، لە کوردستان لەسەر زارانن و لەنێو جەماوەردا، بەرین بڵاوبوونەتەوە. وەکو سرودەکانى کۆمەڵەش ناسراون.

لە شیعرەکانی تریش، هەندێکیان لە میهرەجان و کۆبوووەى جەماوەري و لە گۆڤارو لە بڵاوکراوەى شۆڕشدا و لە دەنگى شۆڕشى ئێرانەوە بڵاوکراونەتەوە…

هەڵبەستەکانی ئەم چەپکەیە، هەروەک دەبینن، لە نزیکەوە جێ مۆرى شۆڕش و ئاڵوگۆڕى ئەو شۆڕشەى پێوە دیارە و بە دانستە، تێکۆشاوم شیعرەکانم رۆژ لە رۆژ زیاتر، لە ڕوانگەى ئێمەى کۆمۆنیستەوە بڕوانێ.

ڕەخنەگري و نامەو پێشنیارى ئێوە، خوێنەرەوەى دڵسۆز و بە دەربەست، بۆمن، یەکجار جێگاى سوپاسە.

ڕێبوار

گەلاوێژى ١٣٦٣

ئۆگەستى ١٩٨٤

سروودەکان

ئەنتەرناسیۆنال

ئۆژن پۆتیە، کۆمۆناری سروودبێژ

هەستن! ئەى هۆزى بەشمەینەتان؛

دیلانى برسیەتى دنیا!

لە تەنوورەى بیروباوەڕمان،

قرمژنى تریشقە ڕاسا

تەنوورەى ئاخرینە، هەستن؛

با هەڵیپێچین دەورەى کۆن؛

ڕابین و ژێرەوژوورکەین جیهان،

ئێمەى “هیچ”، بین بە “گشت”، ئەى کۆیلان!

ئاخرین شەڕە، شەڕى سەر و ماڵ

با یەکگرتووبین هەڤاڵان

بە ئەنتەرناسیۆنال

ڕزگار دەبێ ئینسان

دەسەڵاتدار ڕزگارمان ناکەن

نە شا، نە شێخ، نە ئاسمان

با خۆمان بۆ ڕزگارى ڕابین

ئەى خێڵى بەرهەمهێنەران

ڕزگاري گشتي بێ و ڕەهاکەین

گیان لە بەند و ماڵ لە تاڵان

خۆمان ئاگر خۆشکەین و بوکتین

بە گەرماو گەرمى ئاسنمان

ئاخرین شەڕە، شەڕى سەر و ماڵ

با یەکگرتووبین هەڤاڵان

بە ئەنتەرناسیۆنال

ڕزگار دەبێ ئینسان

ئێمەین کرێکاران و وەرزێران

کۆمەڵى مەزنى زەحمەتکێش

هەر بە ئێمە دەبڕێ جیهان

تاکەى بۆ تەوەزەلى خوێنڕێژ؟!

بەڵام ئەمڕۆ و سبەى، ئەى هەڤاڵان،

هەر کە فەوتان قەل و داڵان،

هەتاوى گەش هەتا هەتایە

تیشک داوێژێ بۆ ئینسان!

ئاخرین شەڕە، شەڕى سەر و ماڵ

با یەکگرتووبین هەڤاڵان

بە ئەنتەرناسیۆنال

ڕزگار دەبێ ئینسان

ڕێبەندانى ١٣٥٩ شوباتى ١٩٨١

بڕیاری یەکی ئەیار

پۆنگى خوارد مۆنجى دەریاى کرێکار

دژى سەرمایە، ئەوەڵى ئەیار!

سوور بوو بە خوێنمان شەقامى شاران

شەقی برد قەڵاى سەرمایەداران

زنجیرى کۆنى هەزاران ساڵە

دەپچڕێ و جادوو حوکمى بەتاڵە

کرێکارم

هاتوومە مەیدان

ئەڵێم، هەرکارە ئینسانى خوڵقان

سەد ساڵە ئەڵێم،

ئەمە بڕیارە

بڕیارى رۆژى یەکى ئەیارە

کرێکارانى جیهان یەکگرن!

چەرخى چارەنووس لەدەست خۆگرن!

بەرهەمهێنەرى بژێوى ئینسان

پرۆلیتاریام چینى شۆڕش-وان

سەد ساڵە سەد جار، کەوتم و هەستام؛

دیسان قایمتر هەستام و وەستام.

شۆڕشى مەزنى ئۆکتۆبەرى خوێنین

شۆڕشى من بوو ڕێبازى لێنین

کرێکارم؛

هاتوومە مەیدان

ئەڵێم، هەرکارە ئینسانى خوڵقان

سەد ساڵە ئەڵێم،

ئەمە بڕیارە

بڕیارى رۆژى یەکى ئەیارە

کرێکارانى جیهان یەکگرن!

چەرخى چارەنووس لەدەس خۆگرن!

تەنوورەى ئاخر هەستاوە؛ هەستین!

چى دوژمنانى کۆپەرستین!

پشتم بەرمەدەن دەست دەنە دەستم

بەرەو سۆسیالیزم لووزەو ئەبەستم

سنوور نامگرێ لەسەر ئەم ئەرزە

سەرمایەداري دێنمە لەرزە

کرێکارم؛

هاتوومە مەیدان

ئەڵێم، هەرکارە ئینسانى خوڵقان

سەد ساڵە ئەڵێم،

ئەمە بڕیارە

بڕیارى رۆژى یەکى ئەیارە

کرێکارانى جیهان یەکگرن!

چەرخى چارەنووس لەدەس خۆگرن!

خەباتى شێلگیر کارخانەو مەزرا

لەژێر ڕابەري پێشەنگى خۆما

ڕێدەخەم چەرخى دەوڵەت دەشکێنم

دەوڵەتى تازەى کرێکار دێنم

هەموو ساڵێکیش ئەوەڵى ئەیار

هەڵیدەبژێرم گشت دەسکەوتى پار

ساڵ بە ساڵ زەینم ڕۆشنتر ئەکەم

لەبۆ ڕابەري خۆم حازر ئەکەم

کرێکارم؛

هاتوومە مەیدان

ئەڵێم، هەرکارە ئینسانى خوڵقان

سەد ساڵە ئەڵێم،

ئەمە بڕیارە

بڕیارى رۆژى یەکى ئەیارە

کرێکارانى جیهان یەکگرن!

چەرخى چارەنووس لەدەس خۆگرن!

ئەمپریالیست و فرسەت پەرستان

کە پێیانوایە مێژوویان وەستان

بلەرزن! گەشەو ڕووناکە ئاسۆ

یەکدەگرین لە دەور ئاڵاى سوورى خۆ

بە لافاوى سوور، هەروەک بەهاران،

جیهان دەکەینە جەژنى هەژاران

کرێکارم؛

هاتوومە مەیدان

ئەڵێم، هەرکارە ئینسانى خوڵقان

سەد ساڵە ئەڵێم،

ئەمە بڕیارە

بڕیارى رۆژى یەکى ئەیارە

کرێکارانى جیهان یەکگرن!

چەرخى چارەنووس لەدەس خۆگرن!

یەکى ئایارى 1981

١١ى گوڵانى 1360

پێشمەرگەى کۆمەڵە

ئاگرى شۆڕشمان

دوژمنى ترسان

هێرشى هێنا

سەر کوردستان

لە قوڵایى دڵى

زەحمەتکێشان ڕا

هەڵیانکرد ئاڵا

هەستان ڕاسان

پێشمەرگەى کۆمەڵە وەک پۆڵان (3

لەشکرێکى ئەرتەشى سوورى کرێکاران

ڕێبوارى ڕێبازى

یەکگرتن تێکۆشان

بۆ ڕزگارى گشتى

کرێکاران

دژى ئەمپریالیزم

بۆ ئازادى ئێران

بۆ مافى چارەنووس

بۆ میللەتان

پێشمەرگەى کۆمەڵە وەک پۆڵان (3

لەشکرێکى ئەرتەشى سوورى کرێکاران

هۆ زەحمەتکێشى کورد

کۆوەبن لە دەورى

پێشەنگى کرێکارانى

کوردستان

هەر چینى کرێکارە

نیزامێکى نوێ

دەتوانى پێکبێنى

بۆ گشت جیهان

پێشمەرگەى کۆمەڵە وەک پۆڵان (3

لەشکرێکى ئەرتەشى سوورى کرێکاران

وەک ئاگر بەردەبن

لە گیانى دوژمنان

ئەرتەشى خوێنمژان

تێکدەشکێنن

تا رۆژى ڕاپەڕین

پێکبێ هێزى تەیار

حوکمى سەرمایەدار

بڕوخێنن

پێشمەرگەى کۆمەڵە وەک پۆڵان (3

لەشکرێکى ئەرتەشى سوورى کرێکاران

تێکدەشکێنێ ستەم

شۆڕشى دیموکراتیک

ڕێگاى بۆخۆش دەکا

بۆ سۆسیالیزم

بێ وەستان، بە یەکجارى

بۆ پێشەوە، بێباک

تا لوتکەى ڕزگارى

تا سۆسیالیزم

پێشمەرگەى کۆمەڵە وەک پۆڵان (3

لەشکرێکى ئەرتەشى سوورى کرێکاران

جۆزەردانى 1360

ژوئن- حوزەیرانى 1981

سروودى ژنانى تێکۆشەر

شۆڕشە هەستن، راپەڕینە

ئەى ژنانى گشت وڵات

شان بە شانى پیاوان هەستن

بێنە ناو ڕیزى خەبات

***

ئێمەین کە نیوەى کۆمەڵین

وێنەى باڵێکى مەلین

لە کارو شۆڕش سڵ ناکەین

ژنانى تێکۆشەرین

لەڕێى سامدارو پڕ خەتەر

نەترسین و کۆڵنەدەر

لەچى مەیدانا حازرین

کارخانەو مەزراو سەنگەر

کۆیلەتي ژن، ژێردەستەیي،

چەوسانەوەو هەژاري،

بە یەک نیزامەوە بەندە

حوکمى سەرمایەداري

ئەو نیزامەى حوکمى ڕەشى

شەوەى ڕەشى وڵاتە

راپەڕین تێکى بشکێنین

شۆڕشەو هەلى خەباتە

***

کاروانى خەبات بێ ژنان

هەرگیز ناگاتە مەنزڵ

هەڵمەتە! تاکەى دەستەوستان؟

تاکەى دیلي و ترس و سڵ؟!

ئاسۆى گەشمان ڕزگارییە

بۆ گشت نەتەوەى ئینسان

سۆسیالیزمە موژدەدەری

ڕووناکى و ژینى یەکسان

ئێران سەرانسەر پڕ دەکەین

لە خەباتى ڕێى مەبەست

لە کوردستان ژن و پیاومان

پێشمەرگەین و چەک بەدەست

سەنگەرو مەیدان لە شاخ و شار

پڕکەین لە هەزاران هاوار

با هەربژى کوردستانى

شۆڕشگێڕ و خودمختار

ئۆکتۆبەرى 1983

سروودى کاک فوئاد

فوئاد، ڕۆڵەى ئاگر و خوێن

تۆوى شۆڕش لە هەموو شوێن

وەستا شێڕانە، بەرانبەر

پەلاماردەر، چەشنى سەنگەر!

گیڤاراى کوردەواري بوو

لە هەموو شوێن دیاري بوو

دەمێ یەکیەتي جووتیاران

دەمێ کۆڕى زەحمەتکێشان

دەمێ سەنگەر دەمێ مەزرا

کوڵ هەڵگرتن لەگەڵ فەڵا

کێ بێ وەک بروسکە وابێ

کوردستانى پێ ئاوا بێ

نەک هەر کوردستان، گشت ئێران

هەموو تووڕەو تازیە باران

بۆ فوئادێ کە سەنگەرە

یادى لە دڵمان ڕابەرە

دەمى یەکیەتى جووتیاران

دەمێ کۆڕى زەحمەتکێشان

دەمێ سەنگەر دەمى مەزرا

کۆڵ هەڵگرتن لەگەڵ فەلا

***

شۆڕشگێڕى زەحمەتکێشان

چراى ڕێى دەروون پڕ-ئێشان

وەرن یاران بە شینەوە

ئاوا بیلاوێنینەوە:

کاک فوئاد ئەى شەهیدى ژیر

شۆڕشگێڕى پاک و پەیگیر

***

دەمى یەکیەتي جووتیاران

دەمێ کۆڕى زەحمەتکێشان

دەمێ سەنگەر دەمى مەزرا

کوڵ هەڵگرتن لەگەڵ فەڵا

***

شەرت بێ جێگات بگرینەوە

سەنگەرەکەت پڕکەینەوە

بەڵام سەنگەر پڕن یاران

ئەڵێى گوڵن لە بەهاران

شاخ و کێو پڕ لە پێشمەرگە؛

دوژمن نسیبى هەر مەرگە!

گەڵاڕێزانى 1358

ئۆکتۆبەرى 1979

سرودى کاک شوان

شەو نەبوو تەقەى تفەنگ

نەسمێ جەرگى شەوەزەنگ

خەڵکى نەڕژێنە کۆڵان

بەرەوپیرى کاک شوان

سرودێک لەسەر لێوان:

“بەخەیربیتەوە بۆڵامان؛

کاک شوانى قارەمان!

کاک شوانى قارەمان!”

***

بەڵێ شەوانى ئەشکان

نرکەى شێراى شوان

ئەیوت: منم شوانم

پێشمەرگەى ڕەنجدەرانم

شەقڵى شەوان ئەشکێنم

دوژمنان ئەتارێنم

شەقڵى شەوان ئەشکێنم

دوژمنان ئەتارێنم

***

مەرگ لەبەرچاوتان سووک بوو

ئاسمان بۆتان بچووک بوو

بەڵام ڵاڵ بێ ئاسمان!

بۆ شا باڵى تۆی شکان!؟

کاک شوانى قارەمان!

پێشەنگى پێشمەرگەکان!

کاڵ بوەوە چاوى ڕەشمان،

بۆ مەرگى تۆ کاک شوان!

***

زەحمەتکێشى شۆڕشگێڕ

ڕۆڵەى جەسوور و دلێر

پێشمەرگەى ناوت بەرزە

دوژمن ئەخاتە لەرزە

کورد، لە گشت لایێ، ڕووسوور

لە وڵاتى نزیک و دوور

ئێوەن هۆى سەربەرزیمان

لە سەرتاسەرى ئێران

***

وەک هەڵۆ بە لارەباڵ

هەڵمەتاندا دا بۆداڵ

داڵى خوێنخۆرى دوژمن

کە دەهات بۆ کورد کوشتن

تێکشکاو تێکچەماوە

هێزى دوژمن لەوناوە

***

مەرگ لەبەرچاوتان سووک بوو

ئاسمان بۆتان بچووک بوو

بەڵام لاڵ بێ ئاسمان

بۆ شا باڵى تۆی شکان!؟

کاک شوانى قارەمان!

پێشەنگى پێشمەرگەکان!

کاڵ بوەوە چاوى ڕەشمان؛

بۆ مەرگى تۆ کاک شوان!

***

لە لوولەى تفەنگەوە

لە مەیدانى جەنگەوە

نرکەى شێرانەى شوان

دیسان لە دەشت و دۆڵان

یاخۆ لە کوچەى کۆڵان

کووچەى سنەى قارەمان

دەلەرزێنێ ئاسمان

دەلەرزێنێ ئاسمان…

مەرگ لەبەرچاوتان سووک بوو

ئاسمان بۆتان بچووک بوو

بەڵام لاڵ بێ ئاسمان!

بۆ شا باڵى تۆی شکان!؟

کاک شوانى قارەمان!

پێشەنگى پێشمەرگەکان!

کاڵ بوەوە چاوى ڕەشمان؛

بۆ مەرگى تۆ کاک شوان!

***

چۆن فوئاد شەهیدى ژیر

سەرتۆپ بووەو رۆشنبیر

کاک شوانى خەباتکار

سەرتۆپێک بوو، کرێکار

کاک شوان شێرى سەنگەر

ڕۆڵەى فەرەنجى لەبەر

کاتێک دەچیتە سەنگەر

تا سەرکەوتن نایتەدەر؛

تا سەرکەوتن نایتەدەر.

مەرگ لەبەرچاوتان سووک بوو

ئاسمان بۆتان بچووک بوو

بەڵام لاڵ بێ ئاسمان

بۆ شا باڵى تۆی شکان!؟

کاک شوانى قارەمان!

پێشەنگى پێشمەرگەکان!

کاڵ بوەوە چاوى ڕەشمان؛

بۆ مەرگى تۆ کاک شوان!

گەلاوێژی ١٣٥٩؛ سێپتەمبەرى 1980

سرودى مام رەحمان

جەواني ڕابوورد بە ڕەنج و بەکار

بەرزو پیاوانە، پەڵکى سپیدار

بە ڕەنجى خۆیى و ماڵ و خێزانى

رۆژ تا ئێوارەو شەو تا بەیانى

دنیاى کردبوو بە خۆشي و سێبەر

بەڵام بۆ ئاغاو بەگى چەوسێنەر

مام رەحمان پیرى پێشمەرگەى ئازا

پەیگیر، پڕکینە، لە زاڵم راسا

سێبەرى ئەخست بەسەر هەژارا

چرایەک ڕووناک لەڕێى جووتیارا

ئازاو بەغیرەت بەرانبەر زۆردار؛

براى بڕبڕەى پشتى کرێکار.

خۆى و منداڵ و هاوماڵەکانى

گشت بێبەرى بوون لە ڕەنجى شانى

بۆیە وا هەستاو دەستى دایە داس

تا ژێرەوژوور بێ، دەورى حەق-نەناس

هێندەى دادڕێ، پەردەى فێڵى شا

دەوڵەت لێی ترسا و لەدێ دەرکرا

مام رەحمان پیرى پێشمەرگەى ئازا

پەیگیر، پڕکینە، لە زاڵم ئاسا

سێبەرى ئەخست بەسەر هەژارا

چرایەک ڕووناک لەڕێى جووتیارا

ئازاو بەغیرەت بەرانبەر زۆردار

براى بڕبڕەى پشتى کرێکار…

دەورە گۆڕاوە، شۆڕشە ئێستا

دەستى دایە چەک پێشەنگى فەلا

ئاگرى خەبات لە نزیک و دوور

هەڵگیرسا و ڕاسان پێشمەرگەى جەسوور

کە رەفتوو، ساراڵ، هەتا مەریوان

زاڵم زەلیل بوو بەدەست جووتیاران

مام رەحمان پیرى پێشمەرگەى ئازا

پەیگیر، پڕکینە، لە زاڵم راسا

سێبەرى ئەخست بەسەر هەژارا

چرایەک ڕووناک لەڕێى جووتیارا

ئازاو بەغیرەت بەرانبەر زۆردار

براى بڕبڕەى پشتى کرێکار.

سەرتاپاى لەشیان کینەی زۆرداران

بە تووندى تیرێک دەرچێت لە کەوان

لەوپەڕى مەیدان بەگژیاندا چوون

خۆى و ڕۆڵەکەى، وەک شێر، شەهید بوون

حەماسەیەک بوو مەرگى باب و کوڕ

خەڵکى ئەو دەورە خۆیان نایە قوڕ

مام رەحمان پیرى پێشمەرگەى ئازا

پەیگیر، پڕکینە، لە زاڵم راسا

سێبەرى ئەخست بەسەر هەژارا

چرایەک ڕووناک لەڕێى جووتیارا

ئازاو بەغیرەت بەرانبەر زۆردار

براى بڕبڕەى پشتى کرێکار

ئاسۆى سۆسیالیزم

ڕۆڵەى شیرینم، گەنجەکەم

بەرامەى تاڵي ڕەنجەکەم

پەیکەرت بەرزە نابەزێ

وەک سوارێک کە دانابەزێ

بەڵام سەربەرزم بە بەرزیت

دڵ قایمم کە نەبەزیت

بە جەربەزەی هاوڕێکانا

نەترسي شەهیدەکا

لە مەیدانا لە زیندانا

بە شکۆى پەیکەرە تانا،

شایى پەنگاوەتە بینم

ئاسۆى سۆسیالیزم ئەبینم

لە ژینى بەشمەینەتمانا

لەژێردەستي زاڵمانا

لە کۆت و زنجیر بەولاوە

چیت هەبوو؟ چیت لە دەستداوە؟

منیش ڕەنجم، کوێرەوەریم

تاڵیم، دەردم، دەربەدەریم،

زیاتر نابێ بە مەرگى تۆ

بۆیە وتم: “ئەرێ، بڕۆ!

بڕۆ، بێ ئاوڕدانەوە،

بیرە- بیرە و بادانەوە!”

هەرچەند داخە لە دڵمانا

نیت لە کۆڕى هاوڕێکانا

بەڵام تینى لە لەشیانا

ورشەیت لە چاوى گەشیانا

وزەیت لە پەلاماریانا

سروودیت لەسەر زاریانا

بە جەربەزەی هاوڕێکانا

نەترسي شەهیدەکانا

لە مەیدانا لە زیندانا

بە شکۆى پەیکەرە تانا،

شایى پەنگاوەتە بینم

ئاسۆى سۆسیالیزم ئەبینم

هاوینى 1362-1983

سڵاو لە پێشمەرگە

سڵاوى گەرمى دڵى پڕ-هومێدى مەت پێشکەش

پڵنگى هەردى وڵات، ئەى هەڤاڵى پێشمەرگە!

لە دەورى دەست و تفەنگت گەڕێم کە رۆژى خەبات،

لە ئاستى هەڵمەتى تیژت، چ ناگرێ بەرگە.

ئەو ئێستە تۆى لە شەوى تار مۆمى هەڵگیرساو؛

لەنێو دڵى شەوەزەنگا، وەکو گڕێک راساو!

کە ڕاتشەکاندووە ئاڵا، بە دەستى خاراوت

دەگەى لە کۆسپ و بواران، بە هەستى پاراوت

ئەتۆى کە پێشڕەوى چینى مەزن کرێکارى

ئەتۆى دەکەى خەوى چەوساوەکان بە بێدارى

ئەتۆى کە دەنگى بڵاوى فغانی زەحمەتکێش

دەکەیتە لاوک و ئاهەنگى پێشڕەوي بۆ پێش.

زەحمەتکێشان چەکداربن

شارو لادێى کوردستان

سۆما هەتا کرماشان

پۆل-پۆل هەزاران زەحمەتکێش

تاومان دایە چەک، بێ ئەندێش!

پێشەنگى جەنگاوەرین

ئاڵا-هەڵگر، کارگەرین

شیعارێک لەسەر زارمان:

بۆ ڕزگاري کوردستان

زەحمەتکێشان چەکدار بن!

ڕووبەڕووى ستەمکار بن!

بە دەستى خۆتان ڕزگار بن!

دەبا هەر خۆتان سەردار بن!

ئەرتەش، پۆلیس و پاسدار

گۆپاڵن بۆ سەرمایەدار،

سەرکوتگەرى ڕەنجدەرانن

داگیرکەرى کوردستانن

دەبا داگیرکەر تووناکەین

خود موختارى بەرپاکەین

خۆى سەرەتاى ئازادییە

بۆ گەیشتن بەو شادییە

زەحمەتکێشان چەکدار بن!

ڕووبەڕووى ستەمکار بن!

بە دەستى خۆتان ڕزگار بن!

دەبا هەر خۆتان سەردار بن!

هۆ، هەموو چەوساوەى ئێران!

ئاڵاى ڕێگاتانە، ئاڵامان؛

با ئەرتەشى گەل پێکبێنین!

تا ستەمکەر تێکبشکێنین!

لە دژى سەرمایەداري،

سەرچاوەى گشت ستەمکاري،

وەرن با ڕابین یەکجارى

بەرزکەینەوە شیعارى:

زەحمەتکێشان چەکدار بن!

ڕووبەڕووى ستەمکار بن!

بە دەستى خۆتان ڕزگار بن!

دەبا هەر خۆتان سەردار بن!

ئاسۆمان گەشە، ڕوونە؛

لە تاریکى دەرچوونە!

هەر کرێکارە دەتوانێ

نیزامێکى نوێ دانێ.

ئەرتەشى سوورى کارگەر بین!

فەوتێنەرى چەوسێنەربین!

تا سۆسیالیزم بەرپاکەین

ئینسان یەکجاري ڕەها کەین.

زەحمەتکێشان چەکدار بن!

ڕووبەڕووى ستەمکار بن!

بە دەستى خۆتان ڕزگار بن!

دەبا هەر خۆتان سەردار بن!

گەلاوێژى 1362

ئابى 1983

حیزبى خەباتکار

لە جەرگەى شۆڕشى ئێرانەوە

لەم گڕو کڵپەى کوردستانەوە

لەبۆ یەکگرتن خۆ تەیاردەکەین

بانگەوازى گشت کرێکار دەکەین

داڕێژین حیزبى خەباتکار

لە پێشڕەوانى کرێکار

سەرمایەداري دێوەزمەى شەوە

سەرچاوەى هەموو مەینەتێک ئەوە

بۆ ڕووخاندنى سەرمایەداري

دونیاى بێ ستەم رۆژى ڕزگاري

داڕێژین حیزبى خەباتکار

لە پێشڕەوانى کرێکار

لەم کوردستانەى مەڵبەندى شۆڕش

قەڵاین وەستاوین بەرانبەر هێرش

پەیگیر بێوچان بێ حەسانەوە

بێ باک لە مەرگ بێ گەڕانەوە

داڕێژین حیزبى خەباتکار

لە پێشڕەوانى کرێکار

ڕوو لە ئەستێرەى سوورى سۆسیالیزم

بەڕوو تێکشکانى ئەمپریالیزم

لەسەر ڕێبازى ئۆکتۆبەرى مەزن

بولشویکانى هەرگیز نابەزن

داڕێژین حیزبى خەباتکار

لە پێشڕەوانى کرێکار

با ملیۆن-ملیۆن ڕۆڵەى کرێکار

یەکگرتوو لەگەڵ ڕەنجدەرى دێ و شار

ئامادەبین بۆ شەڕى سەرو ماڵ

لەسەر ڕێبازى ئەنترناسیۆنال

داڕێژین حیزبى خەباتکار

لە پێشڕەوانى کرێکار

1362

ئەیلولى 1983

دانانى ئەم سرودە دەگەڕێتەوە بۆ پێش پێکهاتنى حیزبى کۆمۆنیستى ئێران. پاش دامەزراندنى ئەو حزبە بەسەر بەندى ئاخرى سروودەکە گوردرا بە:

“هەربژی حیزبی خەباتکار

پێشڕەوی چینی کرێکار!”

لەدانانى شیعرى ئەم سروودەدا، پێشمەرگەى هونەر مەندى کۆمەڵە، کاک “کاڵێ” یارمەتي داوم.

سروودى پێشڕەو

بڕۆ، بپرسە لە شاخى بڵندى کوردستان

کە هەر بووەو هەتا بووە، سەنگەر بووە و مەتەرێز،

بپرسە: کامە نەزیلەى لەبیرە ئاوابێ!؟

سروودى شۆڕشى نوێ،

سروودى عەشق،

گەڕابێتە گیانى سەنگەرەکان؟!

چونکو کێوى کۆنى کورد

لەبیرى نایە سروودێکى وا، پاراو،

وەکو سرودى گەرووى پڕ-گرى هەزاران لاو

لە هیچ هەورەبرووسکێکى خوڕترین باران!

***

سرودى کۆمەڵەیە

ڕاشەکێنەرى ئاڵا

کە ناخى دڵى پڕ جەخارى چەوساوان

گیانى گەرمى سەنگەرەکان

پڕە لە عەشقى بەرینى بەتینى ژینى نوێ

وە دەستى چەوساوان،

بە چەپڵەڕێزى سەدان سەد هەزاران فیشەک،

بە پیرى جەژنى شۆڕشى گەرمى گەلانەوە، دێ

وە زارى چەوساوان،

کراوەیە لە حەناى زوڵم و زۆرى دێرینە

وە زارى شاعیرى عاشق پڕە لە گۆراني

گەرووى پڕە لە سرودى سڵاوى ئازادي

دڵى پڕە لە هەزاران بروسکەى شادي

***

بڵێ بە چینى کرێکار:

بەسەرچوو کاس و کەساسي،

وەرە!

وەرە؛ پڕى مەیدان!

وەرە؛ بە چەشنى کاوە، هەڵێنە بەیاخى ئازادي!

وەرە؛ چەکوش بوەشێنە!

بە کوتک، بیپژێنە؛

مێشکى ئەژدەهاکى سەرمایە!

کە حوکمى مێژووە، تۆ

چینى پێشڕەوى

وایە!

***

بەیاخى مارکسە “پێشڕەو” کەوا هەڵیدێنین

بەڕێى ڕوونى خەباتا بە مەشعەلى لێنین

سروودى ئاگرى نەورۆزە؛ وا، بەهار دێنین؛

وە گرد و کۆکەرى لەشکر

بۆ سازدانى

هوروژم و هەڵمەتى ئاخر

کە پێشمەرگە

ئەوا بووە بە هەڵگرێکى مەشعەلى نوور

بە ڕێى ڕوونى خەباتا

بە شوێنى “پێشڕەو”دا

لەشکرێکى ئەرتەشى سوور!

بەهارى 1360-198

دوو پەیکەرە

دڵەى فێرى خورپەو خەتەر

دڵەى گەنجى ئامانج پەروەر

بووەتە پەیکەر-تا شێک و دێ

دوو پەیکەرەم بۆ داتاشێ

پەیکەرێک لە دەروازەى شار

شەهیدێکى ڕاوەستاوە؛

پێشمەرگەیەکى کرێکار،

دوژمن هێندە لێی ترساوە

بۆ چاوترسانى خەڵکى شار

تەرمى لەسەر ڕێ داناوە!

کەچى، بووەتە شمڵى هەستان؛

دژ بە زوڵم و زۆر ڕاوەستان!

بەرانبەر بەو، بەژنێکى بەرز؛

پەیکەرەى ڕەنج، کێوى سەر ئەرز؛

پەیکەرەى دایکى پێشمەرگە

رەنج کێشاو و دڵ بە بەرگە

قسەى شیعراوي لە زارە

ئەسرینى لەسەر رووخسارە

نیگاى شەوقى بروسکەیە

دەنگى نرکەى تریشقەیە

وەک پەیکەرەى رەنجى ئینسان

دەگرمێنێ لەگەل باران:

رۆڵەى شیرینم، گەنجەکەم

بەرامەى تاڵي ڕەنجەکەم

پەیکەرت بەرزە نابەزێ

وەک سوارێک کە دانابەزێ

ئەگەر بەسەر پەیکەرتا

ئاسمان بگرى هەتا هەتا

کێو بناڵێ و هەور شیوەن کاو

من سەرشین بم، کەمە هێشتا

بەڵام سەربەرزم بە بەرزیت

دڵ قایمم کە نەبەزیت

لە ژینى بەش مەینەتمانا

لەژێردەستي زاڵمانا

لە کۆت و زنجیر بەوڵاوە

چیت هەبوو؟ چیت لەدەستداوە؟؟

منیش رەنجم کوێرەوەریم،

تاڵیم، دەردم، دەربەدەریم،

زیاتر نابێ بە مەرگى تۆ

بۆیە وتم: “ئەرێ، بڕۆ

لەگەل کاروانى خۆش ئاژۆ

لەگەل هاو-زنجیرانى خۆ

بڕۆ…بێ ئاوڕدانەوە،

بیرەبیرەو بادانەوە”

هەرچەند داخێک لە دڵمایە

تەرمى شیرینت تەنیایە

نیت لە کۆڕى هاوڕێکانا

بەڵام تینى لە لەشیانا

ورشەیت لە چاوى گەشیانا

وزەیت لە پەلاماریانا

سرودیت لەسەر زاریانا

دڵەى شاگەشکەى سەرەڕۆم

دڵەى نەسرەوت و بێخەوم

دڵەى فێرى خورپەو خەتەر

دڵەى گەنجى و ئامانج پەروەر

لەبەر پێى پەیکەرەکانا

چەپکێک شیعرى گەشى دانا

وتى پێیان ئازیزەکان،

زاڵمان تۆقیون لێمان

ستەمکاري جەللادەکان

شەوگارى رەشى خەفەقان

گەر بە قورسي کێوەکان بێ،

پڕ بەینى ئەرزو ئاسمان بێ

دەریاى ورەى خەباتکاران

دەرەتانیان لێدەتەنێ!

لە جەسووري شۆڕە لاوان

دوژمن ماتەو تەنگە زیندان

بە جەربەزەى هاوڕێکانا

نەترسي شەهیدەکانا،

لە مەیدانا، لە زیندانا،

بە شکۆى پەیکەرتانا

شایى پەنگاوەتە بینم

ئاسۆى سۆسیالیزم ئەبینم

نامە

بۆ دایکانى زیندانیەکان

خوشکى خۆشەویستى برات!

سڵاوێکى گەرم و گەشى پێشمەرگانە؛

لە ڕێگاى دوورى سەنگەرى شۆڕشى کوردستانەوە،

پێشکەش ئەکەم،

سڵاو ئەکەم

لەو دڵە میهرەبانانە

شەو تا بەیان

رۆژ هەتاوەکو ئێوارە

ئۆقرەو ئارامیان نەماوە

تەیرى دڵیان

لەگەل دڵى پێشمەرگەکان

لەسەر هەموو زیندانەکان

پەرواز ئەکا

رۆڵەکانیان

رۆڵە قارەمانەکانیان

لە زیندانا

ئەدوێنن…

سڵاوێکى گەرم و گەش و پێشمەرگانە

هى من و گشت پێشمەرگەکان

لەو رۆڵە قارەمانانە

کە لە گەرووى دڕندەدان

لەوێش دیسان

دلێڕانە، بەردەوامن

چنگاوشى دوژمنانن

دەروونى پڕ بڵێسەیان

ئاگر بەردەداتە زیندان.

خوشکى خۆشەویستى برات!

رەنگە بڵێیت:

هەر من هەژار

هەر من خەمبار

هەر من ئاواو هەر من ئاوا

نە، دادە گیان!

لەبیرت دێ؟ زەمانى زوو؟

کاتێک برات زیندانى بوو

کەم کەس بوایە

بیوێرایە

بە ئاشکڕا بیپرسیایە؟

کەم کەس بوایە

وەکو ئەمڕۆ

هاودەردتان بێ و

هاودەنگتان بێ؟

بەڵام ئێستا

سەدان هەزار

دایکى رۆڵەو رۆڵەى دایک و

خوشکى براو براى خوشک و

هاوڕێى هاوڕێ و باوکى پیرە

کە هاودەردەو هاودەنگتانەو

هاوزنجیرە؛

تەماشاکەن

وڵات هەمووى

دەریایەکى خرۆشاوە

تەماشاکەن

وڵات هەمووى

زیندانێکى پان و بەرینە جۆشاوە

تەماشاکەن

زنجیرەکان،

ئەوەندە تووندکراونەوە

کەوتوونەتە قرچە قرچى چڕانەوە

بۆیە ئەڵێم هاکا چڕان!

بۆچى فرمێسک چاوى رەشتان کاڵ کاتەوە؟!

سەرهەڵبڕن!

دڵى پڕ لە ئومێدەوارى بە دوارۆژ

دڵى پڕ لە خۆشەویستى ژینى سەربەرز

دڵخۆشي خۆش بدەنەوە

هەروەک کردووتانە واکەن

چاکى هیمەت بەلاداکەن

چاوى دڵتان لەو رۆژە بێ

کاسەى سەبر لێوان ئەبێ

دەریا دیسان دێتەوە جۆش

لە بیرتانە؟

لەبیرتانە، هاوارمانکرد:

“زنجیرى زاڵم چڕا

بەخێربێیتەوە، برا”؟؟

لەبیرتانە زیندانیەکان ئازادکران؟

لەبیرتانە چ جەژنێک بوو؟!

بۆچى دەستى دەستەوەستان

لە چۆکى خەفەت هەڵپێکان؟؟

سادەى، هەستن!

سەرهەڵبڕن!

بۆچى فرمێسک چاوى رەشتان کاڵ کاتەوە؟؟

هەروەک کردووتانە واکەن؛

چالاکتر لە جارى جاران،

چاکى هیمەت بەلاداکەن!

ماڵاوایي

(بۆ هاوسەرم، هاوسەنگەرم

کاتێک، بۆکارى نهێني، بۆ شاران دەچوو)

میهرەبانم!

تەمى خەمت

خەمى رۆیشتن و دووریت

نیشتوەتە سەر

لووتکەکانى کوێستانى دڵ

دڵەى سەربەرزو بە سەبرم

گۆرانییەکت بۆ دەڵێ:

“ئەگەر بازوو بەندێکیش بێ

هەڵیشت بەستم لە باڵم

هێشتا بە دوورت دەزانم

چى بکەم؟ هەى هاوار بەماڵم”

سا، بەخێرچى چاوەکانم؛

خۆشەویستم! قارەمانم!

بڕۆ

بەهارمان بۆ بێنە

هەرچەند بڕۆى،

هەرچەند دووربى،

تەنات تا

گەرووى خەتەرى ئەژدیها،

***

هەرچەند دڵم

هەر ئێستاکەش تاسەى دیدارى کردووى

هەرچەند دڵم

لەگەڵ هەموو هات و چوویەکت

بە تووندي

دێتە خورپە،

بەڵام،

هەموو نامەیەکیش کە دەینێرى

گوڵێکى ئەو بەهارەیە

سا بەخێرچى! چاوەکانم

پێش چوونەکەش، تێڕبڕوانە؛

با لە پەردەى بیرەوەریم

نیگارە میهرەباکەت

ئەوەندەى تر، جێگا خۆش کا؛

با یا دەکەت

گزنگى خۆرى بەیان بێ

لە کوێستانى

سەربەرزو تەمگرتووى دڵم

تینى تاوى بەهاران بێ

شینایى زەنگى ئاسمان بێ!

وەڵامى نامەکەى رووناک

کۆرپە شۆڕِش-پەروەردەکەم؛

رۆڵە شیرینەکەم؛

رووناک!

خۆزگە، شنەی باى بەیانى،

بۆنێکى تۆى ئەهێنا بۆم؛

خۆزگە ئەتزانى، یەکجاري،

چەند بە تاسەى بینینى تۆم

دڵ بە خورپەى بیستنى پێکەنینى تۆم

تامەزرۆى بۆنى هەناسەى بەربینى تۆم

چەند خۆش دەنگت لەگوێمدایە،

کۆرپە شیرینەکەى دایە،

کە بە زەنگى دەنگى نەرمین

ئەت وت: “دایە؛ دایەى شیرین؛

کوانێ؟

بابم کوا؟

لەکوێیە؟

خاڵم، لەکام شار؛ کام دێیە؟

نامەیان، بۆ هەرگیز نایە؟

منیش ئەموت: “گیانى دایە؛

بابت، لەوێ

لە چیایە…”

***

تۆش، بەو دەستە بچکۆلانە،

کاغەزێکت کرد بە نامە؛

کە زانیت من بۆ ئێرە دێم،

ئامانەتي نامەت داپێم؛

جوابى نامەت داواکرد لێم.

***

ئازیزە دڵخەمینەکەم؛

رووناک!

رۆڵە شیرینەکەم!

ئەوا منیش، لە سەنگەرى ئەوانەوە؛

لە سەنگەرى شۆڕشى کوردستانەوە؛

یادگارە شیریکەى یادت بابت،

لەجیاتى وان،

وا خۆم، دەنووسمەوە جوابت؛

نەکا دڵَە بچکۆلەکەت

بە دووري دایەش خەمین بێ؛

نەکا نەرگسى چاوانت

لێڵى شەونمى ئەسرین بێ:

خاڵۆ و بابە پێشمەرگە بوون

بەشوێن خۆرى بەهارا چوون؛

خۆرى گەشى ئاسمانى روون؛

بەهارێک کە هەموو منداڵ،

دەوریان پڕ بێ لە باب و خاڵ؛

نە تۆ، نە “ئازاد”، نە “خەیال”،

نە “گەڵاوێژ”، نە هیچ منداڵ،

چاوتان نەشێوێ بە ئەسرین؛

لێوتان پڕ بێ لە پێکەنین؛

دەنگى سروودو کایەتان

یان نەغمەى “دایە دایە” تان،

بچێ هەتا ئاسمانى پاک؛

چاوە راستەکەمى رووناک!

بەفرانبارى 1361؛ ژانویەى 1983

سەد بەهار بەشوێن “مارکس”دا

بە بۆنەى سەدەمین بیرەوەرى مەرگى

مارکس ١٤ى مارسى ١٩٨٣

هاوڕێ!

هۆزان!

مەزن!

رابەر!

هاوڕێ مارکس!

سەد بەهارە، بەجێتهێشتووین!

سەد بەهارە؛

سەد بەهارى

پڕ لە هەڵس وکەوت و خەبات،

کەوا سیماى دلێرانەت،

پیرى پسپۆڕ؛

گەشترین و روونترین ئەستێرەمانە

بەرەو ئاسۆى

گەش و روونى سۆسیالیزم،

بەرەو ئاوات…

***

زۆر لەمێژە

ئاڵاى پیرۆزى بیروڕات

کەوتوەتە سەرشان و باهووى

پرۆلیتاریاى جیهاني

کەوتوەتە دەستى لێزانى

پاڵەوانى بیروباوەڕ

هاوڕێى پێشڕەوى جەنگاوەر

هاوڕێ لینین؛

هەرچەند، ئەوا ماوەیەکە،

گەردى زەردى

نەشەکاوەیي لەمێژین

نیشتوەتە سەر

ئەو ئاڵا سوورەى تۆ و لینین

بەڵام ئەمڕۆ

کەوا دیسان

سەراسەر کۆمەڵى جیهان

وەک خاکەلێوە، لێواوە،

بە تەوژمى شۆڕشى پرۆلیتارى

گەردى زەردى هەل پەرستي

لە ئاڵاکەت دەتەکێنین؛

چەناى چەند ساڵ

پاش تۆ و لینین،

ئاڵاى سوورى بیروباوەڕى پیرۆزتان

دەشەکێنین؛

بەهارى ساڵ

بە گوڵى ئاڵ

بە گوڵى ئاڵى ئاڵاى سوور

دەنەخشێنین؛

هاوڕێى هۆزان!

ئێمە هەمان،

هاوڕێیانى مانیفێستى کۆمۆنیستین!

ئێمە هەمان،

هاوڕێیانى مانیفێستى کۆمۆنیستین!

گۆرانى زارە بچکۆلەکان

لەبێدەنگي

تاریک و بەسامى شەودا،

کێشک دەرى حەسانەوەى هاوڕێکانم.

گوێى وشیارم

ئاگادارى خشەى مارو خشپەى مێروو

چاوى وریام

ئامادەیە

بە بینینى هەر نامۆیەک

بڵێ مەبزوو

گوێى وشیارم

لەگەڵ هەموو هەناسەیەک

لەنێو هەموو گرمەى تۆپێک

ئاگادارى نرکەى دڵى

شاخى سەربەرز و تووڕەیە

کە بە سکاڵاوە دەڵێ:

“هەر نەبووە؛ نەبووە؛

نەمدیوە؛

بە عومراتى عومرى هەزار هەزار ساڵەم

قەت نەمدیوە،

هیچ دڕندەی هیچ ئەشکەوتێک

ئاوا

چۆلەکەو باڵندەو کەروێشک و سمۆرەکانم

پەل پەل بکا!”

شنۆم پێدا،

هۆى ناڵەى چاکتر بزانم…

وتى:

“ئەمرۆش

لە گەڕەکى “بەرکەرێزى” شارى سەردەشت

چەپکێک گوڵى

دڵى پازدە منداڵى ساواى،

بەتەماى کایە لەگەڵ گوللەتۆپى

نەتەقیوى

رازاوەى بەداونراوە

بە تەقینەوەى ئەو گەراى-مەرگ-پژێنە

دوژمنکردە

هەڵپڕووکان!

دڵم داخورپا بە جەخار

شاخى سەربەرز، بە سەرکاسي

وتى: “منیش

شەپۆڕو شینم بۆ گێڕان

ناڵەم گەیشتبوە ئاسمان

کەچى کۆمەڵی مناڵان

لەسەر گڵکۆى سوورى یاران

دەنگى سروودیان لێک ئاڵان

گەرم و گەش و بەسۆز وتیان:

فیدابوونى کۆمەڵ-کۆمەڵ

رۆڵەى وشیار و پێشمەرگەى شۆڕش پەروەر

ئاڵاى بڕوا-راشەکێنەر

زیاتر خەمەو داچڵەکێنەر،

لە مەرگى ساواى بەستەزمان!

دڕندەیى ئەم دەعبایەش

سەیرنییەو

دەرسى هەمان

مەدرەسەکانى هیتلەرو

باقى سەگە دڕەکانى دنیاخۆران،

لەم پەڕ تا ئەوپەڕى جیهان،

دووبارە دەوردەکاتەوە

هەر بۆ هەمان زبڵدانیش

دەڕواتەوە

ئێمەى نەوەى دوارۆژى نوێ

زارمان لە هاوار ناکەوێ

ئازادیمان زۆر خۆشدەوێ

ئازادیمان زۆر خۆشدەوێ”

بە نرکەوە شاخى خارا

هەناسەیەکى هەڵکێشا

وتى: “زارە بچکۆلەکان

ئاگرێکیان لە دڵ بەردا

دەرسێکى وایان فێرکردم

بە عومراتى عومرى هەزار هەزار ساڵەم

قەت بیرم نایە شتى وا!

ئێستا، منیش هێندە تووڕەم

هێندە کەیلى کینەو تۆڵەم

هاکا دڵم، گەورەو گران

لەژێرپێى لەرزۆکى دوژمن

داى لە شریخژنى بورکان.”

هاوینی 1362

1983

نامەت نایە،

نازانم بۆ؟

بۆ هاوسەرم، کاتێک لەشار،

خەریکى تێکۆشانى نهێنى بوو…

چاوەکانم!

ماوەیەکە

خولیایەک لە سینەمدایە

خولیاى خەم و خەتەرى تۆ

نامەت نایە،

نازانم بۆ؟؟

رەنگە هەرهى ئەو خولیایە

مەلى شیعرم نایەتە گۆ؛

دەفى شیعرم دەنگى نایە!

***

مەلى شیعرم،

لەگەڵ دارودرەخت و ئاو

کانى، سەوزەڵانى، دەراو،

لەگەڵ نەسیمى خۆش-ئاژۆ

ماوەیەکە نایەتە گۆ!

تەنات بۆ هاوڕێى هاودەنگ

یا شینایي ئاسمانى زەنگ

مەلى شیعرم ناجریوێنێ،

ماتەو بێدەنگ؛

ناپرسى بۆ؟

چونکە نامەى پڕ لە ورەو بێباکي تۆ

پاراون

هەست هاروژێنن

بۆ نەترسي و قارەماني

ئاوێنەى باڵانوێنن؛

کاتێک کە سوور-سوور دەزانى،

ئەژدیهاى رەشى سەرمایە

بۆ قوتدانت

هەمیشە لە کەمیندایە

دیسان نیزەت پێیەو

بەرەو

گەرووى خەتەر-خێزى دوژمن

ئاخێز ئەکەى!

کاتێک وایە؛

پەرۆشم کە نامەت نایە!

نامەت کە دێ،

وەها هەستم پێدەبەخشێ

کە هەرگیز هیچ

نەشەى شنەى نەسیمى نۆ

شەوقى بەربەیانى ئاسۆ

یان کیژى مانگ

بە سەرماى گەلاوێژ تەزیو

دەم و چاوى لە کانیاوى پیرۆزەیي

ئاسمانى بەیانییا، خاوێن شۆریو،

یان هەزاران

دیمەنى جوانى کوردستان

ئاوا هەستم نابزوێنن

خەیاڵم ناهارووژێنن!

ئێستا، بەڵام، نازانم بۆ

نامەى تۆ، دەمێکە نایە!؟

جارى جاران

قەت پێنج رۆژى پێ نەچووە

پەیکى شاران

بە خەتە لارو خوارەکەت

نامەیەکى بۆ ئەهێنام

گوڵى پشکوتووى تینووبووم

پاراو ئەکریام

ئەشنیام…

ئێستا بەڵام؛

پێنج حەوتووە؛

گیرۆدەى ئەم خەم و خولیام،

گیرۆدەى خولیاى خەمى تۆ،

نامەت نایە، نازانم بۆ؟!

سا، بە نەسیمى بەیانا

هەورێکى نامەت بنێرە

با نەرمەبارانى وشە

پاراوم کا

با وەک نەسیم وەک گوڵ، گەڵا

بیمەشنە؛

با مەلى دڵ بێتەوە گۆ

پەرى شیعرم بێتە گۆرانى و گفتوگۆ

لەگەڵ نامە جواکەى تۆ…

ئۆگەستى 1982

دەنگى سرود

لە شارى سنە روویداوە

کلاس پڕە

لە ویتەویتى شۆخ و شەنگ

ویتەویتى منداڵێکە

نامەى موعەللیمێکى پار

ئەخوێنێتەوە بۆ یاران

پاسدار موعەللیمى نەزان

قین لەبەری دەروون هەرزان

بە قیژەقیژو جنێودان

نامەیان لێ دەفڕێنێ و دەیدڕێنێ و دەقیژێنێ

تاکەى؟! تاکەى؟!

دەستیان ئەبێ لێهەڵگرن!

لە من پرسن،

سەڕاسەر هەموو ئەم خاکە

بە دارو بەردو خەڵکیەوە

بە مناڵى بەر لانکیەوە،

بۆ سووتان و بۆمبا چاکە!

چاوى “ئاوات” و”ئارەزوو”

پڕبوو لە فرمێسک و بوغز گرتى گەروو

تاکو لەپڕ

دەنگى زوڵاڵى منداڵان

بێدەنگي کلاسى شکان

دەنگى سروودى “کاک شوان”

سەرتاپاى پاسدارى لەرزان

بەهارى

1365 – 1981

ئەم دڵەى من

دڵم، ئەوسا، کە منداڵ بوو،

بە مردنى هاوڕێیەک، هاوسەنگەرێکم،

کۆست کەوتەبوو

دوێنێکانێ

بە گیرانەوەى شارەکان،

دادەخورپا؛

بەڵام ئێستا

دڵەى قەلەندەرى خاراو

هێندەى دەردى گەورە و گران

بە ئارەقەى رەنجى نێوشان

بە بارانى شیعرى پاراوى خەم-ڕەوێن

تواندوەتەوە

ئێستا، نەک هەر بۆ تاقە یار

یان ژێرپەل بوونى گوندو شار

بەڵکو بۆ ئەو دنیا تازە

ئەم دڵەى من دێتە خورپە…

پایزى 1361– 1982

بۆ هاوڕێ جەمال

هونەرمەندى سروودبێژ

ئەتوانم بەچاوم بڵێم:

“مەگرى، مەگرى!”

یان بە سابڵاغى قارەمان

بڵێم: “مەگرى!”

یان بە ئێوە، گەلى کوردى رۆڵە کوژراو

بڵێم: “مەگرى!”

ئەتوانم تەنات بڵێم:

“دایکى شەهید، دە بەس بگرى!”

بەڵام چى بکەم لە دڵە دەربەدەرەکەم؟

منداڵە ژیرنابێتەوەو

گوێم ناداتێ و بەکوڵ ئەگرى؟

***

خەڵکى؛ وەرن!

ئەم شەهیدە نازبوردوە

تەرمى تفەنگێکى پڕى لەسەر پێیە لە تابووتا

تەرمى دڵى دەربەدەرى هەموومانە،

لە تابووتا

وەرن! وەرن،

خوێن بگرین بۆ کاک جەمال!

نە،نە؛ هیچکەس نابێ بگرى!

سوور پۆش کەن و لەسەر گڵکۆ

دەستى هەڵپەرکێى بۆ بگرن

ئاخر، ئەم قەرەباڵغە

زەماوەندى کاک جەمالە

ئاخر جەمال

هەر لەمێژە داگیرسابوو

بە قەلبى خۆى چەشنى لالە، دەوروپشتى ڕوونکردبوو

دوێنێ شەویش

بڵێسەى سەندو وەک ئاگر

بەربووە گیانى دوژمنان

بە سروودى رێژنەى گوللەى کڵاشینکۆف

هێرشى کرد؛

خوێنى خۆى کردە تەوژم و تین بۆ فیشەک

بوو بە “ئارەش” بۆ گەلى کورد!

گیانى خۆى نایە ناو گوللە

با دوور بڕوا

با سنوورى ئازادیمان بەرین تر کا

***

وەرن مناڵ!

هاوڕێ بچکۆلەکانی کاک جەمال؛

ئێوەش وەکو دڵى کۆست کەوتووم، مناڵن!

بێن و ماڵاوایي لێکەن

کاک جەمال ئەچى بۆ سەفەر

ناش یەتەوە

***

ئاخۆ ئێوە،

لەگەڵ کێدا

سرودى “ئەنتەرناسیونال”

یا “بڕیارى یەکى ئایار”

یا “مام رەحمان”

و “کاک شوان”

ئەخوێننەوە، پاش کاک جەمال؟؟

مناڵەکان!

ئەو سینگەى وا سرودى گەرمى ئەهەژاران

بەرانبەر بە گوللەى گەرمى ئەرتەش و پاسدار

راوەستا

نەکا بێن و

سرودەکان لەناو گەرووتان برفێنن!

***

زانیوتانە؟

ئاخر سرودى کاک جەمال

کام سرود بوو؟

پاش وەى سەد جار

وتى، وا سەدەى بیستەمە

ئەى گەلى کوردى قارەمان

دە ڕاپەڕن بۆ کوردستان؛

پاش وەى سەد جار

وتى: شەهید تۆ نامرى

پاش هەموویان

ئاخر سرودەکەى وابوو: بە خوێنى خۆ

گۆشەیەکم لە ئاڵاى سوور

نەخشاندووە

دەسا، مەگرین

تەرمم بخە سەرشانى پان و بەرزى

کرێکاران

کفنم لە هەور بۆ دروست کەن

با ببارێم

لەگەل دوا دڵۆپى باران

لەسەر ئێران

تۆویى ئازادى پێ شین کەم

گزنگى خۆر

ئەخەم لە پەلکەزێڕینە

با کفنەکەمى پێ سوور کەم

ئەمجار ئێوەش

کفنم بکەن بە دەسرەى سوورى داوەتان

نەک بە دەسرەى ئەسرین سڕین

چونکو ئەمن بۆیە مردم

هەتا ئێوە

ئازادو سەربەخۆ بژین

هەتا ئێوە

هەموو رۆژێک

دەنگى زوڵاڵى سرودتان

بێتە ئاسمان

بهاڵێتە دەوری کفنم

لێم ببێتە شادى و گۆڤەند

بێمە سەما

چونکە ئەمن

بۆیە مردم

هەتا ئێوە

ئازادو سەربەخۆ بژین

بژین؛ بژین!

ژوئیە،

تەموزى 1981

دۆشکا

پێشکەشە بە گوردانى کاک فوئاد

گەشن، گەشن، دانەدانە و پۆل-پۆل، ئەستێرە؛

بە ئاسمانى زوڵالەوە، بیانژمێرە…

وێنەى یادى شەهیدەکان، دەدرەوشێنەوە

ورەى بەرزى پێشمەرگەى پێ دەگەشێنەوە؛

تاسەبارە، مانگەشەوى بە پایز تەزیو؛

بۆ دیدارى مەریوانى هەرگیز نەبەزیو؛

تاسەبارەو نازانێ بۆ؟ هەورى حەریري

نایەڵێ ئەو دەشتە شین بێ بە تیشکى شیري!؟

تا دەبینێ، باسک و شان و شاخى بیسەران

رازاوەیە، لێى دامەزراون پێشمەرگەکان!

بێ ئەسپایي، بەبێ تەقە، بن بەرد بە بن بەرد

تاریکایي هەور، حەشارەو شەوە، قەڵاى مەرد!

ئەمجارە مانگ، گەرچى سەرما تیشکى تەزێنێ؛

بەو هیوایە کە پێشمەرگە دوژمن بەزێنێ،

تیشکى، لەژێر هەورى رەشا دەشارێتەوە،

تا دۆشکەچي دوژمن، کوێرایي دابێتەوە؛

دوشکا، وێنەى باڵندەیەکى باڵبەست-کراو

زەلیلى دەستى دوژمنە، سەر شۆڕو داماو،

چاوى ترسى بڕیوەتە ئاسۆگەى خەتەر؛

پێشمەرگە، وریا دێتەپێش، دوژمن بێخەبەر!

بست بە بست و هەنگاو-هەنگاو، گەمارۆیان دا؛

قەڵاى دوژمن کەوتە ژێر چنگ لاوانى وریا!

بروسکە بوو، ناکاو، نرکەى دەنگى دلێران،

چەقەڵى دز هەڵدەلەرزین لە ترسى شێران!

وەک چۆن بێچوە دەعبایەک لە هێلان دەردێنن،

دەریان هێنان، بێ ئەوەى حەتتا بجروینن؛

دوشکا کەو بوو، کەوتە چنگى هەڵۆى پێشمەرگە

پێشمەرگە کێو بوو، هەرەس بوو، چى دەیگرت بەرگە!؟

دایان تەکاند هەرچى تیا بوو؛ چەک و جل و بەرگ!

شێرى ژیان، چنگى خستە دڵ و جەرگى مەرگ!

سا، بڕوانە، شەوقى شادي چۆن دەشتى پڕکرد؛

شەپۆلى وەک سێڵاو هەستاو هەموو خەمى برد!

زریوەى گەشى ئەستێرە پڕبوون لە شادي؛

سەماى هەورو تریفەى مانگ، جەژنى ئازادي!

دوشکا، ئێستا، چووەتە سەر شانى شاخێکى بەرز

نایەڵێ دوژمن ببزوێ لە ئاسمان و ئەرز

کەوێکى گەروو پاراوە، کاتێک دەخوێنێ

تیرى تەرزەى مەرگ، بۆ دوژمن دەبارێنێ!

زستانى 1360 شوباتى 1981

بۆ ڤیکتۆر خارا

ئێمەش لێرا،

ڤیکتۆر خارا؛

گۆرانیمان ئاگراوین؛

ئاسایى نین!

خەونى خاوى بەیاني نین!

***

من بەو شیعرەت هەستم سازە

لەسەر تەلى گیتارەکەت

لەسەر تەلى گیتارى دڵ

عەشقى دونیایەکى تازە

ئارەزووى بۆنخۆشترین گوڵ

ئەکات بەو چەشنە ئاوازە

وێنەی مەلێکى باڵ وەشێن

داوتە لە شەقەى شا باڵان

وێنەی شنەى بەرى بەیان

رووى ئاسۆم سوور

ئەتەزێنێ؛

عەترى یادى گیانفیدایي

هاوڕێیانى کۆڵنەدەرى جەنگاوەرم

لە ناخە میهرەبانەکەى سنگى پڕ هیواو باوەڕم

ئەبزوێنێ

***

ئێمەش لێرا

ڤیکتۆر خارا؛

گۆرانیمان ئاگراوین

وەکو “لۆرکا”ى شاعیر وتى:

پێش ئەوەى باسى کوێستان بێ

ئەبێ هاوارى ئینسان بێ!

تەلى شیعرى گیتارى دڵ

هاودەرد، هاوخۆشي چەوساوان

لە بینینى بەهارو گوڵ

لە هاژەى خوڕى شەتاوان

موژدەى مەرگى سەرماو سۆڵەو

سەختي زستان

بەدي ئەکا؛

تەلى شیعرى گیتارى دڵ

لە بینینى دەوڵەمەندى

پۆشتەى پەرداخ

دیمەنێکى جینایەتکار

دیمەنێکى گرژى تووڕەى هەڵلووشى کار

کارى گرانى تاسێنەر

دیمەنێکى قەمچى و قانوونى سەرکوتکەر؛

یان ساتوورە خوێناویەکە

کە پەنجە هونەر مەندەکەت

پێى پەى کرا،

دیمەنى وا

بەدي ئەکا!

بەڵام هەستى نوێى ئێمە

هەر بەڕاستى

وێنەى باڵندەى باڵ-وەشێن

هیچ سنوورو سەر زەمینێک

دیلى ناکا

با، لەم شاخە بەرزانەوە

لەناو شنەى شۆڕشى کوردستانەوە

لە بەربینى توند گوشراوى

کارگەرانى ئێرانەوە

تا ژێر چەکمەى پینوشەى سەرکوتکەرى تۆ

تا هەندەران؛

گوڵى سوورو سەوزەڵاني

بەهارى بەرینى جیهان

وا لێک گرێدەین،

هیچ بایەک

گوڵاڵەکان نەپرووکێنێ!

لە خوێنى گیانفیدایانى

عاشقى دوارۆژى ئینسان

ئاڵایەکى سوورى بەرین

لە ئەرز هەڵبکەین تا ئاسمان

تا کرێکارى گشت زەمین

یەکبگرین

تا کرێکارى گشت زەمین

یەکبگرین.

خەرمانانى 1362

سیتامبەرى 1983

دەریاى جەماوەر

وەرگیراوى شیعرێکى “شاندور پتۆفى”

شاعیرى شۆڕشگێڕى مەجار

یاخي بووە

دەریاى بەرین

دەریاى بەرینى جەماوەر

یاخي بووە

هێزى سامدار

وەک شەپۆلێکى پڕ خرۆش

رادەچەنێ

ئاسمان و ئەرز ئەلەرزێنێ

تەماشاى ئەم سەما بکەن

ئەم مۆسیقا توندە ببیەن

ئەى ئێوەی هێشتا بێخەبەر

ئێستا ئەبێ چاک تێبگەن

کە جەماوەر

خەریکى چى خوڵقاندنە!؟

دەریا،

بە گرمەو گاڵەیە

کەشتیەکانیش شەپۆل ئەدەن

شەپۆل ئەدەن و نوقم ئەبن

بەرەو قوڵایى دۆزەخي…

ئەستووندەک و با وەرگیریان

تێکشکاون

دڕاون و داشۆڕاون

هیچ بناوان و بەرپۆنگێک مەپارێزە

یاخي ببە

قووڵایي لێڵت بنوێنە

کەف چەرێنە!

کەفى غەزەب و تووڕەیيت

حەوادە، تا هەورى ئاسمان،

پێى بنووسە

بە ئاسمانا

بنووسە بۆ

ئەبەدییەت

هەرچەند کەشتىي

بەسەرشانى شەپۆلەوە

دەشنێ و دەڕواو

شەپۆلەکان لە ژێرەوەن

بەڵام

چارەنووسى کەشتي ئەم دنیایە

بە دەست و باسکى بەهێزى شەپۆلەکانى دەریایە!

بەهارى 1365

دەرزى قژ

شیعرێک لە تاسەى “ئاسۆ”ی کچمدا

هیلالى مانگ

بە لاجانگى ئاسماوە

لەنێو کۆمەڵى ئەستێران

هێندە جوانە

ئەڵێى

دەرزى قژێکى زەردی ئاسۆیە

داویە لە زولفى شەبەقي

لەنێو وریشەى ئەستێرەى

قژى تازە شۆراویدا

گەمارۆیە!

نەبوو جارێک

هیڵالى مانگ ببینم و

نەڵێم ئەى بۆ؟

کوانێ ئاسۆ؟؟

جۆزەردانى 1362ژوئیەى 1983

بۆ شاعیرێک کە خۆى دۆڕاند

پشت هەڵکردوو!

ئەى دەستى جەللاد ماچ کردوو!

نەزیلەیەکت بۆ دەڵێم

با بزانى چیت لە دەستچوو!

***

دە ساڵ پێش کوژانەوەى تۆ

شاعیرێک بوو

عاشقێکى راستەقینەى سرودى ئازادیخوازي

بە ئاوازى

وەک لافاوێک

بناغەى دیکتاتۆریەتى جەلڵادانى دەشۆردەوە

کاتى نۆرەگورزى ئەوان

کە بە ساتوورى جەللادان

پەنجە هونەر مەندەکانى پەل-پەل کران،

ئەو شاعیرە

ئەو “ئارەش”ە، ئەو “بابەک”ە،

سەرى بەرزى دانەنەوان

شریخژنى تیرە باران

گەرچى گیانى گەشتى تاران

بەڵام گیانى

وێنەى “ئارەش”

بوو بە تەوژمى گۆراني

کە سنوورى دەنگدانەوەى

گۆرانییە گڕاوییەکانى

هەتا گوێچکەى دڵى

هۆزى بەشمەینەتان

هانى

چۆن وای نەکرد

چۆن کەوشە خوێناویەکانى

جەللادانى نەلستەوە

نەیکردە ژەهرى خۆکوشتن

وەک تۆى نەکرد

“ڤیکتۆر” نەمرد!

خەرمانانى 1362

سێپتەمبەرى 1983

دەنگ هەڵبڕە

دەنگ هەڵبڕە!

دەنگت بەسەرما نەلەرزێ

“گەلاوێژە”ە چاوگەشەکەى ڕووتەڵەکە

دەى

بە سرودى “کاک شوان”

دەنگهەڵێنە!

با بەرخۆلە رووتەڵەکانت نەلەرزن

بە تەزووى باى ئەو سەرمایە!

بڵێ؛ بڵێ:

لەم دنیایە،

هاوماڵە هەژارەکانى بابەودایە

هێندەیان چاکەتى پەشمین

بەدەست و پەنجەى ماندوویان

بۆ چنیوین

کە نەک هەرمن

هیچ مناڵێک سەرماى نەبێ!

بڵێ؛ بڵێ:

ئەم دنیایە،

هێندەى پەشم و خوري تێدایە

کەنەک هەر بەرخۆلەکانم

هیچ بەرخێک

نەبڕێتەوە و سەرماى نەبێ!

بڵێ: سرودووم ئەخوێنم

دەنگى زوڵاڵم هەڵدێنم

کاک شوانەکەم ئەدوێنم

تا زگ-زلە چاوچنۆکەکان

کەچاکەتە پەشمینەکانیان ڕفاندم

کە بەرخۆلە نەشمیلەکانیان ڕووتاندم

پەت ئەکەم؛ ئەیانفەوتێنم!

دەنگ هەڵبڕە

دەنگت بەسەرما نەلەرزێ

گەلاوێژە چاوگەشەکەى رووتەڵەکە

دەى

بە سروودى کاک شوان

دەنگ هەڵێنە!

با بەرخۆلە رووتەڵەکانت نەلەرزن

بەتەزووى باى ئەو سەرمایە!

بەهارى 1364

بانگەواز

بە شوێن وشەى جەنگاوەرا

مەچۆ؛ دیوانى شاعیران مەپشکنە!

دەستت ناکەوێ وشەى وا

پڕبەپڕبێ و بانگەوازت هاوار بکا!

نابینیەوە پۆشینى وا

بەباڵاى خەیاڵت بکا

وەرە لێرە

لە “زۆر-ئاوا” و “مەجبووراوا” و

“جەوراوا” و “مەینەتاوا”دا

وشەى جەنگاوەر ڕژاون

گوللەن، نارنجەکن، بۆمبن،

بەسەرهاتى پێشێل-کراوانى ئێستا!

***

ئێوارەیەک

پیاوێک،

دەسڕەیەک تەماتەى شڵەقاوى

بەدەستەوە

خۆى بەدەرگاى ئوتوبوسا

هەڵواسیوە،

ئەچێتەوە بۆ زۆراوا

نزیک سێ-ڕاى “پپسى کۆلا”

سەیرکردنى حەسرەتاوي

کارخانەکەو

قفڵى دەرگا،

یادى ڕۆژانى ڕابردووى

کار و ئیعتساب و غەوغا

بریسکەى قین

دێنێتەوە بەچاویدا

***

نیوە شەوێک

ژوورى زیندان

تەنیا هەردووکەسى تێدا:

دیل و دیلکەر

زینداني

لەتاس-بردنەوەى

شەللاقى حەفتا و هەشتادا

تەماشای کرد

لە پەنجەرەى تەلبەندەوە

نیگاى دڵسۆزى ئەو پیاوە و

هەزار جووت چاو

سەیرى ئەکا!

***

هەتاو جەهەنماوییەو

لەسەر ئیسفاڵتى رەشى رەق

فەرماندەکان

هەشسەد سەرباز

بۆ ئیتاعەت ئەگەوجێنن:

قۆناغە تفەنگ،

سینەخیز،

بدەو بئیست،

شەق و جنێو، پەیتا پەیتا…

شەراى مەرگ و

ڕشانەوەى خوێن، چل، پەنجا

…

پاش مانگێکیش

سەدان جەنازە دێننەوە

لە جەبهەوە، بەجادەدا!

***

سەعات چوارى ئێوارە بوو،

زستانى پار،

لەنێوچەڕە دووکەڵەکەى بۆمبارانا

بە تاکسییەکەى

چەند بریندارى گەیاندە بیمارستان؛

هاوسێ و بەراوسێ پێیانوت

ماندوونەبى؛ بچۆرەوە؛ خانەت ئاوا!

کەهاتەوە،

لەجیاتى “حەبیبە” و “فوئاد

“فەرامەرز”، “فەرشاد” و “زیبا”

دووکەڵێکى شین دەبینرا

لە کەلاوەى ماڵەکەوە

بەرەو ئاسمان خۆى لوول ئەدا!

***

پیرۆزبایي یەکى ئەیارى هەشتاوحەوت

چوومە ماڵێک،

بردمیە ژوورى نێوئەشکەوت!!

وتم: سەدەى بیست و یەک هات،

ماڵ و ئەشکەوت؟!

وتى:

هاوسێکان بەغیلیمان پێئەبەن

ئاخر، تۆپ بارانى پێشوو

پریشکێکیشى تێنەکەوت!

***

شوانێک

لە خومپارەیەک هەڵەنگوت

تەقییەوە؛

هەردوڵاقى برد!!

یەکێک وتى:

بەستە زمانە نانى بڕا!!

یەکێک وتى:

چۆن بەکەس و کارى بڵێن؟!

ئەمن لەگەل دایکى گریام

بەڵام ، بۆ وشە دا نەمام:

جێگە پەنجەى

چنگى ئاسنى سەرمایەم پێ نیشاندا

***

بەشوێن وشەى جەنگاوەرا

دا مەمێنە!

وەرە لێرە

گوێ لە دڵى دەرداژنى هەژارگرە!

لەگەل هەر لێدانێکى دڵ، کارەساتێک:

پیاوێک،

لەبێدەرەتاني خۆى هەڵواسي

ژنێک

خۆى کوشت…

ژنێک

هەنەزاکانى کوشت…

پیاوێک

کوڕِى خۆى هەڕاجکرد

ژنێک،

بۆ تێرکردنى منداڵەکانى

خۆى هەڕاجکرد!!

***

لەو کاتەوە

تۆ ئەم شیعڕە ئەخوێنیتەوە

هەر لەم چەند دەقیقەیەدا

سەدان کەس

مردوون لە برسا!!

کەچى ئەوان،

لەبەرهەمى ڕەنج و کارمان،

وڵاخەکان

بە پەتاتە پەروار ئەکەن!

شیر و قاوەش

بۆ ماسییەکان

هەڵئەرژێننە دەریا!!

***

بە شوێن وشەى جەنگاوەرا

دامەمێنە!

دەنگت لەگەل ئەم سرودە لێک ئاڵێنە:

وانابێ نا!

تاکەى؟ چى کردەى ئێمەیە،

بەگەرووى هەرگیز تێرنەبووى

سەرمایە و تاڵانا بڕوا؟!

کاتێک ستەم،

ئاوا، ڕاشکاو ئاشکرا

شمشێرى رووتى کێشاوە و

بەڵێن ئەدا:

چۆن وابووە،

هەرواش دەبێ هەتاهەتا؛

وەرە تێکڕا

چنگ لە چاوى گەردوون گرین

لێرە،

لە کۆریا،

ئەفریقا…

لە هەرشوێنک دەستمان ئەگا

شمشێرى شەقکەرت توندکە لە لالەغاوەى ئەژدیها!

بڵێ: مردووى گۆڕ نەکراو

عومرى ستەم

عومرى چەوسانەوە، تەواو!

لە کۆمۆنەوە تا ئێستا

بەبرسيیەتى

بەشەڕ و

بە کۆمەڵکوژي

بە بۆمبەکەى “هێرۆشیما”

ژماردوومە

چەندت جینایەت لە لە پێدا!

چارى کارم ناسیوە:

نا؛

ناژیم لە ژێر بۆمبارانا!

کوێر نابم بە بۆمبى شیمیا!

چارم یەکگرتنە و گۆڕێن

سەرهەڵێنان

دەست هەڵێنان

بۆ گۆڕێن

بۆ

گۆڕکردنى مەینەتاوا!

تاکەى کۆڕ-کۆڕ، تەنیا-تەنیا

بمتلێنیەوە لە خوێنا؟!

چەکدارم،

چەکم یەکگرتن

یەکبوون، تێکڕا هەڵمەت بردن

یەکبوون، یەخەى ستەم گرتن؛

تا گۆڕي نابوودى بردن!

خەرمانانى 1366

سوارى ماندوو

سوارى ماندوو،

دابەزیبوو؛

لە غاوى خستبووە سەر مل ئەسپەکەى و

هێى کردبوو

ئەسپ حیلاندى و

بەرەو ئاسۆ

سوارى بەزیوى بەجێهێشت…

سوارى ماندوو

دەستى، بە حاڵ، لە دەرکەدا

دایکى بە پیریەوە هات…

روومەتى دایک

خەریک بوو دەگەشایەوە

بە پێکەنەنین…

ناکاو تێکچوو

خۆڵ و بووڵیان بەسەردا کرد؛

پێکەنین و شایى دامرد؛

سوارەکەى چەکى پێنەبوو!!

وتى: دایە؛

کڕێوەیە…

سەرما و تۆفى خۆڵینەیي

ناهێڵێ چاو بتروکێنى…

وتى: دایە؛

کڕێوەیە…

هەور، ڕەندویەکى قورسە

ئاسمانێکە نەوي بووە؛

نەوي، چەسپى زەوي، بووە…

دایک…

لە چەقى دەرگادا

هەردوو پێى لە عەرز چەقیبوو

نەیدەزانى

بدا لە پڕمەى گریان…

یا…

یا تووڕەبێ و دەرگا داخا !؟

وتى: دایە،

کڕێوەیە…

ڕێگا-ونکردن ئاسانە،

ڕێگا-دەرکردن گرانە

وتى: دایە

دوێنێ شەوێ،

لە خەونم دا،

دیم هەڵۆیەک

باڵى شکاوى کێش ئەکرد

لەو کڕێوە و تۆفانەدا

خۆى کرد بەدرزى دوو بەردا…

وتى: رۆڵە

دڵم نایە،

بڵێم،

بەخێر نەییەتەوە!!

کوا ئەسپ و چەک و جل و بەرگ؟؟

کوا سەرى نەترساو لە مەرگ؟؟

سبەى، دایک،

بەدەم ئێشەوە هەستا بوو…

دنیاى بەسەردا رووخابوو:

هەتا سوار بووى،

دڵنیا بووم

باری گران، هەتا هەتا،

شانم هەلا-هەلا ناکا؛

هەتا سوار بووى

خەونى تێري

خەونى حەسانەوەم ئەدى؛

هەتا سوار بووى

ئەگەر ئەو کێوە کار بوایە،

لە خۆم رادەدي دایگرم؛

هەتا سوار بووى

هەموو رۆژێک چاوەڕوان بووم،

جێ-هیواى دەر و جیران بووم؛

بەڵام ئێستا،

چۆن سەر بێنمە ناو سەران؟!

چۆن بچمە ناو دەر و جیران!؟

پێتوایە چى؟؟

دوێنێ شەوێ

لە خەونم دا

چەقەڵى چۆم

هەڵۆى بێ باڵى دەخنکاند

پێتوایە چى؟؟

ژین هەر تاڵەو

مەینەت

هەر میوانى ماڵە؛

کڕێوە و تۆف،

چى بوو لە چاو

دەستى بەتاڵ

بارى گران

زگى لە برسان هەڵگوشراو؟؟ّ

چى بوو لە چاو

شەق و شەلاخ و شکەنجە و

پەتى ملى ئیعدام کراو؟؟

بۆ کوێ ئەڕۆى؟؟

کوا دەرووى روون؟؟

کوانێ رێبازى دەربازبوون؟؟

بەتەماى چیت؟؟

حەسانەوە؟؟

لاى ئەوکەسەى

بە رەنجى تۆ حەساوەیە؟؟

رۆڵەى دایکى

چار ناچارە،

چار ناچارە؛

هەر زۆرە، کوژەى زۆردارە…

خۆ هەر تۆ نیت

دەست هەزارە…

لێرە، لەوێ

خەریکى چارانى کارە…

سوارى بەزیو

ئەژنۆى، تەزى تێ هاتەوە…

حیلەى ئەسپە تەریوەکەى

دیسان وەبن گوێ هاتەوە…

رۆڵەى دایکى

چار ناچارە

بار ئەبێ بگاتە مەنزڵ

چ کەس نییە غەیرى خۆمان

دەریایەک دەستى تا مەزرۆین

زۆرین وەکو خیزى چۆمان…

سوارى ماندوو،

چاوى لە چاو دەدزیەوە

چاوى گەڕاند

هەزاران چاوى سەرزەنشت

هەزاران چاوى بەپرسیار

هەزاران چاوى پڕ ئومێد

لە دەور و پشت…

چاوى گەڕاند

لە ئاسۆوە

ئەسپەکەى،

بەرەو لاى،

بەغار

یاڵى بەدەم باوە داوە…

رۆڵەى دایکى

لێرە شەپۆل،

لێرە دەریا؛

کڕێوە و تۆف

دێت و دەڕوا

ئەم ئاسمانە،

سەرى بە هەور نەگیراوە

هەور کە رۆیي

ئاسمانى شین

ئاسمانى زەنگ

هەتاوى گەش هەتا هەتا…

سوار هەستا بوو؛

دەستى لە یاڵى ئەسپەکەى، توند، ئاڵا بوو؛

لنگى لە ئاوزەنگى، قایم، شەتەک دا بوو؛

بە نێو کڕێوە و تۆفانا،

لە چاوى گەشاوەى دایکى،

بەرەو ئاسۆى روون

ئاوا بوو…

زستانى 1364- 1986

بیهێنە پێش چاو

وەرگێڕاوی ئازاد، لە گۆراني “ئیماجین”ی “جان لەنۆن”

بیهێنە پێش-چاو، رۆژێک بێ،

هەمووان هەموو شتێکیان بێ!

ئاسانە ئەگەر تێی فکرى؛

هیچ شتێک موڵکى کەس نەبێ!

بیهێنە پێش چاو کە هەمووان

هەر بۆ ئەمڕۆ بژین،

یەکسەر

ئەم وڵات و ئەو وڵات و

سنوور نەبێ!

کوێى دژوارە؟!

ناکڕێ وابێ؟!

پێناوێک نەبێ بۆ کوژران

نە بۆ کوشتن؛ نە خوێن رشتن!

تاوێک تێفکرە، چەن خۆشە

جەهەنمى پاش مەرگ نەبێ؛

بەهەشت نەبێ!

ئایین نەبێ!

سەر سەریشمان، هەتا بڕۆى،

غەیرى ئاسمان چیتر نەبێ

***

بیهێنە پێش چاو

کە هەمووان

لە ئاشتیدا بژین، یەکسەر؛

رەنگە بڵێى،

من، خەیاڵ هەڵیگرتووم

بەڵام هەر من نیم وا دەڵێم

بە هیوام تۆش

رۆژێکى بێیە کۆڕمان

دنیاش گەش

بیهێنە پێش چاو

موڵک نەبێ

سەد بریا تۆش دەتسەلماند

نەتەماع بێ، نەبرسیەتي،

بەشەر هەموو برابان!

بیهێنە پێش چاو

کە هەمووان

پۆشتە و خاوێن بێنە دەر؛

گشت یەکسەر!

رەنگە بڵێى

من خەیاڵ هەڵیگرتووم

بەڵام هەر من نیم وادەڵێم

بە هیوام تۆش

رۆژێکى بێیە کۆڕمان

ئەم جیهانەش

وەک یەک بژین هەموومان

دڵی شکاو

کردى بە ژووراو پێی وتم:

هاتووم دڵت بێنمەوە جێ!

وتم:

کچێ؛

خۆ دڵم لە جێ نەچووە،

قرپ شکاوە!

دڵ کە شکا،

ئەبێ بەناز بیگریتەوە

ماوەیەکیش،

وەک کۆرپە بیگریتە باوەش؛

بەو پەڕى داشتیارییەوە

ئەبێ هەڵیبەستیتە مل…

هەتا پیرتریش بم، کچێ،

گرسانەوەى

ئەم دڵە ئاسان شکاوەم،

ماوەى زیاترى پێئەچێ…

هاوینى1367

لەم بازاڕە بێڕەحمەدا

من ئەوکەسەم

هەموو رۆژێک

ژیانى ئەمڕۆم دەفرۆشم

بۆ کڕینى نانى سبەى

ئەمڕۆش دیسان

هاتوومە دەر

“هەى ژین”، “هەى ژین”،

ژیانى ئەمڕۆم بفرۆشم

لێم ناکڕێ؛

خاوەنى نان، لێم ناکڕێ!

هانایەکم پەنگاوەتە بین و گەروو:

هەى داد، هەى داد

لەم بازاڕە بێرەحمەدا،

ژیان هەرزانترە لە نان!

بەهارى1367

بەرەژان

بەرەژانمە،

بۆ شیعرێکى تازە و پاراو

بۆ شیعرێک بۆ

شا بووکى رازاوەى دڵم

جەژنى پێناس،

یەکى ئەیار!

بەرەژانمە و

لە ژوور، لە دەر،

گیرۆدەى خولیاى شیعراویم

کام وێنەی هەرە پاراوم؟؟

هەرە جوانم؟؟

کام ئاواتم؟؟

کام خەون، کام ئەفسانە، کام راز؟؟

کامە موفرەدات و تەعبیر؟

کامە کێش و کام قافیە؟؟

کام توێشوو؟ کام چێژ، کام رەوشت؟

کام گوڵى کام دیوانى کام

شاعیرى بەرز؟

کۆن بێ؟ هاوچەرخ بێ؟

هاوزمان؟

کێ بدوێنم؟

کام کرێکارى جەنگاوەر؟

کام مانگرتن؟

کام سەرکەوتن؟

کام رابەر، کام

بونیادى چى ستەم تێکدەر؟

کام مروارى

لە بن دەریاى قووڵى هونەر

بێنمە دەر؟

کام بیر؟ کام را؟

کام رۆمانسى ئاگراوى؟

کام هەست و سۆزی باڵدارى خەیاڵاوي؟

بگرمەوە

بۆ هەوێنى شا شیعرێکم

شیعرى ئەیار؟؟

هەنگى پرسیار

هەنگى پرسیار؟؟؟؟

وروژاوتە ناو شانەى مێشکم

شانەى دڵى شەیدام

هەنگى پرسیار

لە ژوور لە دەر

کاتى نان خواردن، کاتى کار

کاتى نووستن

هاوڕێکانم رەنگە بڵێن

چى قەوماوە لە ئاست رێبوار؟؟

وا شێواوە؟؟

پێم خۆشە پڕ-بەدڵ بە زار

هاوار بکەم

هاوڕێکانم

وەڵامێک

سەد وەڵام

هەزار

بۆ پرسیار

بۆهەنگى پرسیار

خاکە لێوەى 1365

سەد ساڵە، سەد ئایار

سەد ساڵە

ژینى سەوز

بە ئاڵاى ئەیارم نەخشاوە

هەشسەد و هەشتا و شەش

لە یەکى ئەیارا

پڕگەرووى “شیکاگۆ”

خرۆشام

بەسیەتى برسیەتي و کۆیلەیەتي

خرۆشام

ئازادي!

خرۆشام

خاک سەوزبێ و ئاسۆ سوور!

ئاسمان با پڕبێ لە ئاوازى شادي!

خرۆشام،

رۆستەم بووم

کاوە بووم

ئاشیل و

پرۆمتە و

فەرهاد بووم،

ئیسپارتەکووس من بووم!

***

رۆستەمم

رۆستەمێک وەک ئەسفەندیار،

پۆڵاپۆش

بە پۆڵاى یەکیەتى ئەیار!

ئاشیلم،

ئاشیلێک پاژنەشم پۆڵا

کە پاژنە بۆشەکەى تەفرەقەم دانا

کاوەم من،

کاوەیەک ئاڵا-هەڵکردوو،

نەک هەر تۆڵەى رۆڵە،

تۆڵەى گشت کردوو

پرۆمتەم

ئاگرم هێنا بۆ بەشەر

هیچ خوایەک ناتواتێ ببێ بە لەمپەر

ئیسپارتەکووسێکم لە خاچ دابەزیوو،

ئاگرم،

بەربوومە دنیاى داڕزیو!

***

سەد ساڵ بوو

کە”باستیل”

پێشێلى هێرشى من ببوو

ئەستێرەى “کۆمۆن”م

دەمێک بوو هەڵببوو

هەشسەد و هەشتاو شەش

یەکى مانگى ئەیار

بێترس لە کوشتار

بێخورپە لە ئیعدام

خرۆشام: ئازادي

لە نوورى کازیوەى ئەیارا،

لە زەردەى بەیاني ژێردارا،

خرۆشام:

یەکیەتیم؛ ئازادیم، بۆ هەژار

ئابڵۆقەى ئاگرم؛

برووسکەم؛

بۆ ستەم، بۆ نەیار

لە زەردەى کازیوەى ژێردارا

پێنج کەس بوون

پێنج پەنجەی خۆرەتاو،

با لەبیرنەچنەوە

شپیس

ئەنگل

……

فیشەر” و

پارسونز

پێنج کەس بوون،

پێنج ئاڵا

پێنج سروود،

پێنج دەنگى بانگەواز

بانگەواز

بە هەنگاوى بڵیند

سنوورى دەهاڕى

ئوقیانووس،

شاخى بەرز،

نەبوونە دیوارى

بانگێشتى رزگاري.

پزیسکى شیکاگۆ

بوو بەگڕ

گڕێکى دنیاگر

سەد ساڵە

سەد ئایار

ژینى سەوز

بە ئاڵاى ئایارم خشاوە

“مکزیکۆ”

تا “لەندەن”

تا ” تۆکیۆ”

“سکاتلەند”

تا “گدانسگ”

“سۆڤە تۆ”

تا “تاران”

تا ئێرە

کوردستان!

لە کوردستان

پۆل-پۆل پوورەم پۆنگ خواردووە

لە کارخانە و کوورە و کارگاو

لە مەیدان و بازاڕى شار…

لەم رۆژى یەکى ئەیارا

شەپۆلێکم

لە دەریاى بەرینى کارا

دەستم لە دەست

هاوزنجیرانى هاومەبەست

سەرم لە رێز

هاوچارانى بێ ئەژمارا

لەم رۆژى یەکى ئەیارا،

ئەى ئەو کەسەى وا نامناسی!

ئەى ئەوکەسەى وا نامناسی؛

یا دەمناسى و خۆت گێل دەکەى؛

بەڵام ، کاتێک بیرى گیرفان،

گیرفانى پڕ

ئەکەیتەوە،

خێرا

بیرى بازووى منى بەرگ شڕ

ئەکەویتەوە!

تۆ نامناسى و

من دەتناسم:

لە قرچەى گەرماى هاوینا

بارى قورسى سەر شانم، تۆى!

لە سەرما و سۆڵەى زستانا

کوانوورى کوژاوەى ماڵم، تۆى!

کە دەست-بەتاڵم و بێکار

هیچم نییە لە گیرفانا

ژان و برک و نەخۆشینى مناڵم، تۆى!

لە مەشخەڵانى شۆڕشى کوردستانا

سەردانەوێن بۆ زاڵم، تۆى!

ئاڵاى سوور، من،

ئاڵاى شۆڕ، تۆى!

ئازادى ئازادي، منم

زنجیرى پێى ئازادى، تۆى!

دڵداري مەم و زین، منم

دڵپیسي بەکرە شۆفارى مەرگەوەر، تۆى!

عەشقى نەمرى فەرهاد، منم،

دەمەتەشوێى فەرهاد-کوژ، تۆى!

لێرەوە

تا “گدانسک”

هەتا “سۆڤەتۆ”

پێکدەگەن

لێک دەگەن

دەنگى من بە کۆ؛

ئەجۆشێ؛

ئەخرۆشێ؛

کۆمەڵ رێک ئەخا

هەر هەستاو

دەیبینى

کۆیلەتي رووخا!

لە یەکى ئەیارا

دەنگم دەنگێکە،

بۆ هەژارى بێجەژن،

جەژنم جەژنێکە؛

ماڵ بە ماڵ، ئەگەڕێم

چى ماڵى هەژار

پیرۆزبێ

یەکیەتي و

جەژنەکەى ئەیار!

1386

ئاشیل: وەک ئەسفەندیار، لە ئەفسانەى ئێرانیدا، ئاشیلیش، لە ئەفسانەى یۆنانى کۆندا، پاڵەوانێکى پۆڵاپۆش بوو، تەنیا پاژنەى نەبێ!

باستێل : زیندانى کۆنى فەرانسا کەلە شۆڕشى 1789دا، روخێندرا

کۆمۆن: یەکەمین حکوومەتى کارگەري کە بە شۆڕشى کرێکارانى پاریس بەرپابوو – 1871

ئیسپەرتاکووس: کۆیلەى رێبەرى شۆڕشی کۆیلەکانى رۆم

با هیچ خەمێ رێى پێنەگرێ

با هیچ خەمێ

رێى پێ نەگرێ!

نە ڕۆمەڵخەزاى شاران و

نە بۆمبارانى هەڵەبجەو

نەجەهەنمى جەبهەکان

با هیچ خەمێ رێى پێنەگرێ؛

جەژنى شادى “ئەیار”ە دێ!

نەبێکاري

نەبرسیەتي

رەنگ-زەردي مناڵى پەتي

نە؛ هیچ خەمێ

با

ڕێ بەم شادییە نەگرێ!

بخرۆشێ!

سروود بڵێ!

با ئاڵاى سوور بەلرفەبێ؛

با ورشەى چاو، بروسکە بێ

شریخەت هەورەگرمە بێ

با دنیایەک شادي و سەوزي و بەهرەمەندي

لە ناخى زەوى هەڵقوڵێ

با هیچ خەمێ رێى پێنەگرێ؛

وەک چریکەى

هەزاران باڵندەى بەهار

تێچریکێنە سروودى

یەکى ئەیار!

ئاخر ئەمساڵ

دەیان و سەدان

هەزاران ئیعتسابمان بەدەستەوە

سەدان جار دێینە خیابان

تێچریکێنە سروودى یەکى ئەیار!

ئاخر ئەمساڵ

دەیان-هەزار هێرش و هەڵمەت دەبەینە

سەر کۆیلەیەتي!

لە “کۆریا”، “ئەفریقا”، “ئەلمان”

“ئینگلیز”، “ئەمەریکا” “لەهستان”

لە هەر شوێنێک دەستمان بڕوا

ئاڵقە-ئاڵقەى ئەم زنجیرە

ئەپچڕێنین!

وەک مارشى پتەوى ئەمڕۆ

هەنگاو بەرەوپێش هەڵدێنین

نیزامى کۆیلەیەتي کرێ

دا ئەڕزێنێن؛ ئەیفەوتێنین!

با هیچ خەمێ رێى پێ نەگرێ!

زۆرمان دژواري کێشاوە

زۆریان دژواري پێچەشتین؛

لە کوردستان،

هەزار-یەکێک لەو تاڵاوەم

کرد بە گەرووى چەقۆیەکدا؛

چەقۆ،

سەرتاخوار، دوولەت بوو؛

دەم تا مشتوو!

با هیچ خەمێ رێى پێنرگرێ؛

ساڵمان لە ساڵ خۆشتر ئەبێ؛

وەک چریکەى هەزار مناڵى کرێکار

تێچریکێنە سروودى

یەکى ئەیار!

جەژنى ئەیارم خۆش ئەوێ

(لە زمان مناڵێکەوە)

باوکم وتى:

رۆڵە، نەورۆز سەرى ساڵە

ژیانەوەى کشت وکاڵە

جەژنى گوڵ و گیاى سەر زەوى…

دایکم وتى

رۆڵە، “قوربان” و “ڕەمەزان”

جەژنن

بەڵام، ئێستاش نەمزانیوە بۆچى!؟

گوێشم لێبوو،

پێشمەرگەیەکى کۆمەڵە

وتى: ڕۆژى یەکى ئایار

ڕۆژێکە وا

کۆمەڵ-کۆمەڵى کرێکار،

گشت بە یەک زار

لەو جەژنەدا دەنگ هەڵدێنن:

بەسیەتى، بەسیەتى

ستەم و کۆیلەتي،

بەسیەتى؛

وەختیەتى، وەختەیەتى

وشیاري و یەکێتي؛

وەختیەتى!

پرسیم: ئەما یانى چى؟

دانیشت لە لاماو پێی وتم:

یانێ، دایکت، باوکت، ماندوونەبن؛

ئێوارانە،

گەلێک زووتر

دەستیان هەڵگرتبێ لە کار؛

بە دەستى پر،ِ بێنەوە ماڵ؛

هەر خۆیان، گەورەى خۆیان بن

هیچ لە دەسڕەنجیان نەڕفێنن؛

تۆیش لە مەدرەسە بخوێنى

نەک شەکەت بێ لەشت بە کار!

وتى:

یانێ،

ژیان بێ ئەزیەت و ئازار

بێ لێدان وبێ تووڕەیى

پڕ لە مۆسیقا و گۆراني و

ئاوازى شاد

ژیانى سەربەست و ئازاد

وتى:

ئەیار، جەژنێکە وا

مژدە ئەدا

بۆ بەهارێک

نەک هەرسێ مانگ

هەتا هەتایە بەهارە!…

چەند ئەم قسانەم پێخۆشە

شادماني و جەژنى ئەیارم خۆش ئەوي؛

جەژنى ئەیارم خۆش ئەوێ!

بەهارى1364

ماسي

ئێمەى ماسى رۆخانەى خوڕ

فێرین چلۆن

لە ناو تاشەبەردى تیژا

مەلە بکەین

بێین و بچین

بژین

هەڵدەین و

بخەمڵێین

بەبێ ئەوەى

ملمان بشکێ!

لێم دەپرسى

کەى بوو چاوت بە ژین پشکووت؟؟

ژین بوو چاوى بە من پشکووت!

دایک و باوکى ژین هەر خۆمم

نەژین دەناسم و نەمەرگ

رۆژێک گوڵم

رۆژێک میوەم

رۆژێک دانم

هەمیشەش وەک ئاسمانى شین

بەسەر

بەرۆژ و نزارى

ئەم جیهادا دەڕوانم!

لە خواوەند قەدیم ترم

نەمر خۆمم

هەمیشەم من

نە پرسیارى”کەى پشکووتم” جوابى هەیە

نە بەتەماى شین و گڵکۆم

چاوەڕوان بە!

کاتێک شەش دەرت گیراوە

کاتێک شەش-دەرت گیراو

پەري شیعر دێتەفریات

پەري شیعر، بەوەفایە!

گوێنادا، تۆ

چەندە بێوەفا بووى بۆ ئەو؛

پاش ئەوەش رزگارى کردى

ئەگەر ساردیت لێ ببینێ

ئەدا لە شەقەى شاباڵ و

ئەڕوا

تا

سەفەرێکى تر!

جێ پێ

بروسکە و تاریکي شەڕیانە؛

بە رێژنەى خوڕەمى باراناو،

گەڵاکان، خۆئەشۆن؛

دارەکان،

دەستە سەوزەکانى دۆڵ و شاخ،

بە پەنجەى گەڵایان

سڵاو لە بارانى خوڕەم و با ئەکەن؛

هەرجارەش

برووسکە ئەدوێنن…

تاریکي قیرسیچمە و

ناهێڵى

کاژەلەى چاوانى بەتاسەم،

تاسەیان بشکێ، لە

شیرى نوور،

دیمەنى سەوز و جوان؛

برووسکە

نێزەیە و تاریکي تارێنە؛

برووسکە

شیعرێکە چریکەى دڵ بزوێن؛

برووسکە

رۆشنایى…

بەڵام ئاخ

جێگە پێى بچکۆلەی “گەڵاوێژ”،

لەسەر قوڕ نەخشابوو!!

نیوەڕۆ

خەڵکەکە،

لە ترسى بۆمباران،

پەڕیوەى دەرببوون؛

هاتن بۆ پەناگا.

گەڵاوێژ،

سرک و جوان،

کەوتبوە پێش دایکى؛

پێى پەتي تەزیوى

پێکەنینى لێوى؛

بزەى دوو چاوانى…

کاژەلە سرکەکەى پێ پەتي!

ئێستاکە،

لە ژێر ئەم بارانە ساردەدا

ئاخۆ تۆ

لە کام کەپرى شڕا

باخەڵى دایکى خۆت

کردوەتە پەناگا؟؟

پایزى 1365

بەختە-باران

لە شکرێک شەونم سەرو ژێر

لەشکرێک ماچى فێنک بوو

گەڵاکانى

ئەم-شان و ئەوشان ئەکرد و

ڕایان دەمووسین

بێ درێغ!

لەشکرێک عەتر و گوڵاو بوو

بۆنى خاکى ئاو-لێپژاو

لە شکرێک سپوورى کار-پوخت

دەم و چاوى خیابانیان

وەک روخسارى قولە-رەشێک

گەش بە مژدەى بەرابەري،

رەش و پڕشەوق

ئەشۆردەوە.

منیش هاتبوومە سەما؛

رووت و پەتي،

چوومە بەرى…

بەڵام کەى بووە بەهرەى من

لە شادي وا،

لە سەرچاوەى هەرەپوختى

جواني ئاوا،

هەتا سەربێ؟!

هاتە پێش چاوم سێڵاوى جنووبى شار

چەند روخسارى

مناڵى لە قوڕ-گەوازوى

ماڵى هەژار؛

ژەنگى مەزرا؛

دۆوکى بێستان؛

هاتە پێش چاوم

هەزاران

ماڵى ئاوارەى بێدەوار؛

بێدەوارانى ئاوارە

نەحەساوە

لە تیر و تۆپ و خومپارە؛

مناڵەکان دێن و دەچن

هیچ سەرپەنایەک شک نابەن

جنێو بە ئەرز، ئاسمان، ئەدەن؛

ئەمانەم هاتە پێش چاوان؛

شادیم لێبوو بە ژەقنەمووت!

هاوڕەنج

هاوڕەنجەکەم!

نامەت کە هات

سەرت بوو

نات بە سینگمەوە؛

پەرێشاني و پەژارەت بوو،

ناسیمەوە؛

گۆرانییەکى خەماوي بوو

لە تۆى دڵ و دەروونتەوە

لەگەڵ ئەم دڵەى ئاشنا،

تێر تێر دوا.

منیش، خێرا،

چەپکێ گوڵى زەردەخەندەم

بە پیراییتەوە هێنا؛

ئەى ژنە نازەنیکە!

دەستى خۆشەویستم ئاڵاند،

بەدەورى شان و باڵاتا؛

قژە جواکانتم، تێر-تێر،

بۆن پێوەنا؛

پەژارەکەم لێ وەرگرتى؛

رووتم بەرەو

ئاسۆى گەشى بەرى بەیاني

وەرگەڕاند

تا فرمێسکت بوو بە شەونم

لەسەر گوڵى

روومەتى سوورى گەشاوەت،

گوڵ خەندەران!

بەهارى 1364

خۆشەویستیت

چاوەکانم!

هەر کوێ ئەچی،

وەک نەسیم بی،

بۆنى خۆشى میهرەباني،

بە شوێنتا ئەشنێتەوە؛

وەک چرابێ،

تەمى رەشى چى تاریکي،

لە پێشى پێت ئەکشێتەوە؛

هەر بەو جۆرەش،

خۆشەویستیت

لە دڵمدا،

بەو نەسیمە ئەشنێتەوە؛

بەو چڕا، ئەگەشێتەوە؛

بەهارى 1362

وەڵام

چاوەکانم!

سڵاوێکى پێشمەرگانە،

سڵاوێکى گەش و بۆن خۆش

سڵاوێکى شاعیرانەت

پێشکەش ئەکەم؛

خاتر-نامە شیعراویەکەتم پێگەیشت

چەندە خۆشە…

چەندە پڕە

لە عەترى بۆن خۆشترین گوڵ

عەترى تاسە و چاوەنواڕي

هى تەلیسمى

دڵداخورپێنى دڵداري!

وتم: شەرت بێ

لە وەڵامى نامەکەتا

شیعرێکى جوانت بۆ بێژم!

زۆر هەوڵم دا؛

پەریچەى شیعرى بێ پەیمان

(هەرچەند بەحاڵ هاتە زمان)

بەڵام چاک نەهاتە سەما

نەکەوتە سەربەستە و بەندان؛

سەر شەپۆلى

هەست هارووژێنى مۆسیقا؛

لە ئەنجاما

بوو بە شەڕمان!!

ئێستا تۆراوم لە پەرى!!

مەگەر خۆت بێى

لە گوڵزارى دڵى میهرەبانەکەتا

دیسان پەرى

بێتە شیرینترین سەما

پایزى 1362

وەرە

چاوەکەمى؛

شیرینەکەم!

ئەگەر مەبەستت ئەوە بوو

گڕى تاسەم تێ بەربدەى

ئەگەر ویستت

نوقمى دەریاى تاسەم بکەی

ئەگەر ویستت

هاوارم بەرزببێتەوە

کە پێت بڵێم:

وەرە؛

تو گیانى خۆت، وەرە؛

ئارەقى گەرمى ماندووییم و ماندوویت،

بەشنەى نەسیمى هاتن،

لەدەست و لە هەست، ڵابەرە؛

ئەگەر ویستت

کوردي و کورتي

بڵێم: وەرە؛

بەچاوان؛ گوێ بەفەرمانم!

پڕ تاسەتر لە هەرجارێک

ئەڵێم: وەرە!

بەهارى 1362

سەرنجى مانگ

مانگ،

لە خاڵیایي هەورەوە

وێنەى کچێکى لێهاتوو

چۆن پەنجەرە دەکاتەوە

بەدەم هاتوچۆى کارەوە

سەرنجێکیش رادەدێرێ

بۆ دنیاى دەر،

سەرنجمى دا؛

دڵەى سەرشێتى دەربەدەر

تاهات جوابى سەرنجەکەى بداتەوە

پەنجەرەى خاڵیاىي هەورى

لێداخرا!

هاوینى 1361

دوو گەلاوێژ

ئاسمانێک بەو بەرینییەو

یەک گەلاوێژ؛

بەڵام چاوە گەشەگانت

جووتێک گەلاوێژى گەشن؛

جووتێک باڵندەى تیژپەڕن،

لە ئاسمانى چاوەکانما؛

بە گەرووى گەشى بیلبیلە

پڕ بە هەزار

باخى بەهار

ئەجریوێنن…

خۆزگە ئەمزانى ئەڵێن چى !؟

ئاو

ئەلبەت ئەڵێى

ئەمن کێوم

نەوي نابم؛

منیش ئاوم

ماندوو نابم؛

داتدێنم و دەتشۆرمەوە!

بەردى لووتکەت

دەهێنمە پێدەشتى نەوي؛

دەچمە نێوان

چى درزى بەردى بەندەنت

دەبمە سەهۆڵ

دەتتەقێنم؛

دەتروخێنم!

زستانى 1363

درەخت

درەختێکم

لە تیرەى بەرزەدرەختان

بە ئارەقى رەنج و خەبات پەروەردە بووم

بنجم هەزار هەزار پۆیە و

لە نێو زاخە و

کۆڵَێت و زنجى شار و دێ

رۆچووم

لق و پۆم باڵاى کردەوە و

پەل لە ئەستێرە دەکوتم و

بێباک لە چى تەور و تەوراس

بەرەو هەتاو

بە گژ هەورى چڵکن دا چووم

تۆف و کڕێوە و با بابێ

باکى نییە

ئەو درەختەى

بنجى هەزار پۆى لە دڵى

کۆمەڵانى رق ئەستوورى وریادا بێ

تەوژمێکم

لە باى سەڕسەڕ

مەینەتاواى ستەم تێکدەر

هەزار نەسیمى خۆش پەیام

ئەشنێ لە هاناى هەناسەم

بۆ گشت بەشەر؛

گزنگێکم

لەبەربەیان

تیشکاوێژى چى دەڵاقەى ماڵى تاریک

گەنم، گەرما، رووناکي، تین

دیاریمە

دیاریمە بۆ ژین

لەم جیهانا من کیوێکم

هەر دۆڵێک، هەر داوێنێکم

خەرمان خەرمان

گوڵى سوورى ئاڵاى ئاڵە

بەرهەمێکى

رقى پیرۆزى کارخانەم؛

من سەمەرەى

بێ سەمەري

رەنجى گەرمى کوورەخانەم؛

هیواى دەستى بێ حەقدەستى

بێ بەشى بێ خانە و ڵانەم؛

راست کەروەرى جیهانى کۆنى ئاوە ژووم

میعمارێکى نوێکردنەوەى ئەم جیهانەم

من مستێکم لە هەزار مست

گڕێکراو

راساوم لە ژێر چەناگەى

دێوى دزێوى سەرمایە

ئەمن دەستێکى تامەزرۆم

تامەزرۆى یەکبوون، یارمەتي

دەستانى کار

بۆ تێکدانى

ئەم ستەم-مەینەتاوایە

بۆ خولقانى

ئەو دنیایە

ستەم تێیدا ئەفسایە و

شەتى خرۆشانى شادي و بەهرەمەندي

دەریایەکە

دوایى نایە!

زستانی١٩٨٦

نەرگسى بەر باران

تازە حەمام؛

چاوى شەهلات

پیاڵَەیەک هەنگوین و شیرە

پڕ-پڕە لە

خۆشەویستي و

شیریني ژین

پڕە لە زەردەى شەرمێون

بیرەوەري

شەرمى شیرینى ئەوکاتەى

بێ خەبەر

دەرگام کردەوە

لە ژێر هەڵمى ئاوى گەرما

چەماى خەماى

تا نەتبینم

باخى سێوانت شاردەوە

ویستت دەرگات لێ پێوەدەم

تا بۆنت گاتە بینم

وێنەى مەڕمەڕێکى بێگەرد

بەدوندى لووتکەى جوانییەوە

لەناو هەورى حەریریدا،

غروورى رووت و پەتى بووى

بەچاو وتم بە پەیکەرت،

وتم:

پەیکەرەى مەڕمەڕى

وتم: وینوسى تاشراوى

وتم: لەشت مەشارەوە

با بتبینم

ئەى پەرى ئاسمانى جوانى…

خەندەى چاوت

چاوى شەهلات

لە ژێر رێژنەى ئاوەکەوە

وێنەی نەرگسى بەر باران،

چۆن دەشەمزێ،

شپرزاو

دواندى نیگام؛

دواندنى سەرگەرداني!

تازەحەمام

دیمەنى وا نیگا-لاوێن،

وەک شیعرێکى تەڕى حافز،

هەر بۆ دەور کردنەوە چاکە

کۆتوپر،ِ دەرگام کردەوە

دەریاى جواني وشیریني ژین

لە پەنجەرەى تەمى بەهاراوییەوە

خۆى نیشاندام

کەچى نەتهێشت

مەلى نیگام

ئازاد و تێر مەلە بکا

لە دەریاى بلوورى جواني

بەسەمایەکى ئاسماني

پێچتدا لە

ئەندامى وەک

پەیکەرەى رووتى یۆناني؛

بەڵام نیگاى چاوى شەهلا

کانیاوێکى

شەتاوى گەشى بەهاري

بەردایە ناو

مەزراى نیگاى چاوەکانم

چاوەکانم روون بوونەوە

ماناى نیگاکەتى زانى

ئێستاش منم و چاوەڕواني

تا نەرگسى چاوەکانت

بە سەرنجێکى گەرم و گەش

تاسەى سەرنجم بشکێنێ

گیانى ماندووم پاراو بکا

وەک زنوێر

بە ئاوى کاني

زستانى 1360

ئاخێزێک تا هەستان

کوردستان

دەمێکە گڕکانى بە کڵپەى شۆڕشى

گەلێک جار

لە سوتووى خۆتەوە

هەمدیسان

ئاگرت گرتەوە

بۆ فەوتانى ستەم

بڵَێسەت سەندەوە

کەچى هەر

نامراد

تامەزرۆى ئازادى

مایتەوە!

ئەزانم کە چەندجار

بە گورگانخواردى داى

رێوى شوان؛

کوردستان!

کوردستان؛

مەڵبەندى کۆڵدان

بە ستەم خوو نەگر

ئەى دایکى چەناى چەند

شۆڕشى جوانەمەرگ،

لە ستەم یاخى بوو،

ئەى ئاگر؛

ئەى لە پاش چەناى چەند

هەڵسو کەوت

هەمدیسان تێهەڵچوو

بە تینتر؛

چلۆن بوو

گشت جارێک

ئاواتى ئازادیت

پەرپووت بوو؟؟

کۆرپەکەى شۆڕشت

پیرێک بوو

پێش ئەوەى پێبگرێ

سەرى لە گوێى قەبرى

هەرەسا ئەلەرزی؟؟

سەرچۆپى شایى گێڕ

زەروو بوو؟؟

کە دەمى ناوەتە خوێنى تۆ؟؟

دڕووبوو؟؟

ریشەکەى تێراوى ئارەقى رەنجى تۆ؟؟

ستەم بوو؟؟

دەسکیسى دوژمنى ستەمگەر؟؟

بۆ ملى ئازادى

چۆن نابێ بە چەقۆ؟؟

زەروو بوو!

دڕروو بوو!

دەسکیسى دوژمن بوو!

دوژمن بوو!

چۆن هەرەس ناهێنێ بە هیوات؟!

بە رزگار بوونى تۆ؟!

کوردستان؛

مەڵبەندى کۆڵنەدان!

بە ستەم خوو نەگر!

ئەى دیسان سەر-هەڵبڕ!

بە نێوچاوانتەوە

ئەمجارە،

تیشکێکى نوێ دیارە؛

ئەو تیشکەى

نەمامى ئاواتى رزگاري یەکجاري

لە قووڵایي دڵى رەنجدەڕانا خەمڵان

ئەو تیشکەى دەگاتە هەرزنجێک،

هەر ماڵى ژین تاڵَێک،

شەوقێکى ئامانجە

لە چاوى موشتاقى پیاو و ژن؛

بزەى سەر لێوانى

مناڵى رەش و رووت؛

بۆ زنجیر،

شریخەى پچڕانە؛

برووسکەى فەوتانە،

کاتێک کە دائەدا بۆ دوژمن؛

پێشمەرگەى پێشڕەوى

کۆمەڵەى کوردستان!

کوردستان؛

گیرۆدەى ژێر عاباى پشووبر؛

گیرۆدەى گێژاوى

مەینەتى رۆژ لە رۆژ پەرەگر؛

کراسى مەینەتت دادڕە!

سەرى سەفرازیت،

یەکجاري هەڵبڕە!

پێشێلى چى ستەم

کوردستان؛

یاخي بە!

ئەمجارە،

دوژمنى چى-ستەم چى-زنجیر

کارگەرت رابەرە؛

ئەمجارە،

جەسووریک رابەرە،

ئاخیزى بەرو پێش؛

هێڵانەى چۆلەکەى هیواکەى

درەختى بژوێنى دوارۆژە و

ماڵاواى یەکجاري

لە دوێنێ و لە هەرەس، کردووە

ئەمجارە،

دڵسۆزێک رابەرە

مەچەکى چەقۆگر،

مەچەکى هەرەسى،

لە پنجەى پڕهێزا، گوشیوە و

چەقۆکەى سەر ملى ئازادي

لە دەستى دادەخا!

بە ستەم خوو نەگر،

کوردستان؛

یاخي بەو

ئاخیزێک تا هەستان!

کراسى چى مەینەت

یەکجاري دادڕە!

سەرى سەرفرازیت

یەکجاري هەڵبڕە!

بەهارى 1365

ســـڵاو

سڵاو کە گەرم و گەش نەبوو،

بەکارنایە!

سڵاوى سارد و سڕ

یانى

ماڵیات دەدەم؛

دەچەوسێمەوە،

مل داکێش؛

تۆ سەرداربە!

بەرقەراربى

هەر تۆسوار بە!

من، چاوم سپى؛

پیادەم!

نەک پیادە،

من چارەوِێم؛

فەرموو؛ سوار بە!

کۆیلەم؛

رەعیەتم؛

کارگەرم!

تۆ کۆیلەدار؛

تۆ ئاغا؛

سەرمایەداربە!

بمتوانیایە

بە تۆڕێک خۆرەتاو بگرم

لە نێوەڕاستى ئاسمانا

قەتیسى کەم؛

بمتوانیایە

هەردوولاقى باریکەلەى

سەعاتەکەى سەر مەچەکم

پێوەند کردایە

هەلنەیەن؛

بمتونیایە

هەر ئێستاکە

هەموو بانگەوازەکانى مارکس و لینین

بە شیعرى خۆش

بە گوێى دڵانى موشتاقى

بەشمەینەتانى سەرزەمین

بگەیەنم.

ئەمجار،

تۆڕم دەکردەوە؛

جەژنێکى هێندە شکۆدار

بەرپا دەبوو،

ئیتر، خۆر، دڵى نەدەهات

جێمان بێڵێ!

پایزى 1366

ژانی لەدەستچوونی یاران

ژان

بۆ کچێکى ئیعدام کراو لە شارى سەقز

قەڵا لە جەرگمان دەکەندرێ،

کە شێت نابین!

گێڕایەوە:

“دەستێک لیباسى کچانەى

سێ-چوار-کون-تێ؛

سووربوو بەخوێن؛

لەگەل جووتێک کەوشى وێڕني

ناسکى پاژنە خوێناوي،

فڕێدڕایە نێو حەوش و

نێو کۆشى دایک!!

لەگەل، ئەسکەناسێکى پەنجا-تمەنى!!

“ئەو پارەیەش

مارەیي کچەکەتانە!!”

… ..”

قەرەنەى بام،

پڕ بە سوڕنام

دەم قیژان: “ژان” و

دەم بیقان!

گەر تەپڵ بام،

وام لە ورگى بەتاڵ دەدا

بانم بەسەردا رووخابا!

ویۆلۆن بام

وام ئارشە لەکەمان دەدا

هەموو ژیەکانم، بە جارێک،

بقیژایەن

چەنگیان خستایەتە جەرگى

هەموو ویژدانێکى بێفەڕ

***

بوغزم قووت داو

چاوم بڕیە بەرژەوەند و

بەرەو ئاسۆ، رێم گرتە بەر…

هاوینى 1362

ئەى رابەرە دڵسۆزەکە

بۆ برام، هاورێم، “مووسا”

نێو چاوانت قەڵەشاوە و

لە پەناما دانیشتووى

لە ناو بڵێسەى خوێنەوە

ئاوا؛

هەى داد؛

تێم ئەڕوانى

چ سەرزەنشتێکم ئەکەى !؟

بۆچى ئەمن کامە کێوم

کە بەم چەشنە

گڕکانت خستە دڵمەوە!؟

***

خەڵَکي گریان

بە هەزار چاو

هەزاران هەژار خرۆشان

بە هەزار دڵ

کە بۆچى پەژارەکانى

ئەو ئازیزە دڵسۆزەتان

لە دڵە شەیداى عاشقەکەى

نەسڕیەوە،

با دەست بۆ نێوچاوان نەباو

دڵى ئێمەى هەژار، ئاوا؛

خەڵتانى خوێن و گڕ، نەکا!؟

ئەمنیش هەر

بە عەشقى سوورى ئازیزیان

سوێندم ئەدان

هەزار پەنجەم، بەرەو دوژمن،

وەک سیرەگرتن،

راکێشا

بەڵام روانینى تەماوى هەژارەکان

لە چاومدا،

بەسەرشانى نیگامەوە

قورسە و گران…

هەزار بریا

بمتوانیبا

نیگایانم،

وەک نێزەیەک، تیژ کردایە،

کە لە ناخى قووڵاییە کانەوە رۆچێ

تا لەو دیوى نێوچاوانى قەڵەشاوى ” کاک مووسا”وە

لەودیو دڵى بریندار و شەقارمەوە

ریشەى دەردەکە ببینێ و

هاوارى کا!

با، بەس سەرزەنشتم کەیت و

دەستى یارمەتي دا بیڵی

با، دەست و بیروباوەڕى

هەزار هەزار

خەڵکى هەژار

زامى دڵى بریندارم

ساڕێژ بکا!

***

کاتێک کە مرد،

بەیانى بوو…

کاتێک کە مرد،

ئاسمانى مات،

ئاسمانى چۆڵ، لە مانگ و ئەستێرە و لە خۆر،

تابلۆیەکى خۆڵینەیى خەفەتبار بوو…

بۆیە، هەرچیم لێئەپرسین

نەمانگ ، نەئەستێرە، نەخۆر،

ئاگادارى مەرگى نەبوون؛

هەرچیم پرسى،

غەیرى کاسي

جوابێکیان پێنەدامەوە!

***

کاتێک کە مرد،

چما گوڵ بوو

لە کوێستانى دڵم، دامرد!

لە خەونمدا سکاڵاى کرد؛

-مەگەر بەخەون سکاڵایم بدیبایە-

لە خەونمدا سکاڵاى کرد،

هەر بەیەک روانینى چاوم

کە ئاوێنەی باڵا-نوێنى شکۆى ئەو بوو،

هەستى بە مەزني خۆى کرد؛

ئیتر،

دەستى گێڕایەوە

ئیتر، دەستى بۆ نێوچاوانى پان و گەش

نەبرد؛

نەمرد؛

لە خەونمدا!

لە خەونمدا

هات،

شکۆدار

پۆشتە و پەرداخ و پڕچەک و شۆخ و ساڵار

هاتبوو بۆ ڵام

بەڵام هەیهات

پشتى تێهەڵکردبووم و

هەرچیم ئەکرد

نە نێوچاوى گەش و پانى

نە روخسارى میهرەبانى

بەدڵە تاسەبارەکەم

نەدا نیشان

نەیدواندم

هەرچیم دواند…

***

چەپکێ گوڵم

بە پیراییتەوە هێنا

با پێکەنی

تۆ خۆت گوڵ بووى

هەمیشە گەش؛

گەشي و رووخۆشي و پێکەنین

تێکۆشان و پشوو نەدان

سەمەر بەخشین بە ژیانمان

ئاوا، تەسەل ، پڕ و پەیمان،

ئێستاش ئەبێ لە تۆ فێربین!

-بۆچى واتکرد ؟

-ئەى بۆ ناتوانم نەهێڵم

مناڵەکان سەرمایان بێ؟!

-بۆچى واتکرد !؟

-ئەى بۆ ناتوانم نەهێڵم

پێشمەرگەکان سەرمایان بێ؟!

ئەى بۆ ناتوانم نەهێڵم

پێشمەرگەکان برسییان بێ؟!

ئەى بۆ توانام نەماوە

ئەم ئینسانە تەەڵ-بژێرە دلێرانە،

تێر و تەسەل و حەساوە،

بکەم بە گژ تاریکیدا؟!

بدەم بە گژ

سەرچاوەى چارە ڕەشیدا؟!

ئەى بۆ ناتوانم…

دەى، هەى هاوار؛

ئەو هەموو خۆشەویستەت بوو

بۆ یەک کەلیمەت نەدرکاند؟!

ئەى بۆ هەرتاقەیەک وشە

یەک کەلیمەت

بۆ ئەم هاوڕێ و بڕا دڵشکاوەت

نەدەنووسى؟!

جەخار … جەخار

دڵى بەکوڵ گڕتێبەردراوم هاوار!

ئەمە وابوو؟

وابوو و

من نەمزانىبوو؟

لە قووڵایى گەشي و رووخۆشيتا،

ئاوا،

دڵت پڕ بوو؟

ئاوا، گر-کانێک رەنج و خەم لە دڵتابوو؟

خەسار … خەسار

دڵى بەکوڵ گرتێبەردراوم، هاوار!

***

بەسەر هەموو ئەمانەدا؛

چۆن دڵت هات جێمان بێڵى؟!

چۆن دڵت هات

بەبێ-خۆتمان بخەیتەوە؟!

چۆن دڵت هات

پێشمەرگەکان چاوەڕوان بێڵیتەوە؟!

هاوڕێیانى نانەوایي، بەرى بەیان،

چاوەڕان بوون،

چۆن دڵت هات

وەک هەموو رۆژ

نەچى، ماندوو نەبینییان لێکەى؟!

لەو کاتەدا

بیرت نەبوو؟

بیرت نەبوو، بەزەردەى زەهراوي دوژمن،

چۆن دڵى من

لەگەڵ هەزار دڵى هەژار

ئەگوشرێت و

چۆن چاومان ئەتۆزێتەوە؟!

لەو ساتەدا

تەنانەت پرسیارێکیشت

لە دڵە دڵسۆزەکەى خۆت بکردایە

بزانە قەت دڵت دەهات

بەبێ-خۆتمان بخەیتەوە؟!

نەتکردایە! نەتکردایە!

ئاوا، کۆڵەکەى پەیکەرت

بەلادا، نەڕوخاندایە!

چ کارێک بوو!؟

ئەڵێم، بڵَێم:

دڵرەق! بۆچى لەوکاتەدا،

بۆچى ئێمەت لە بیر نەبوو؛

بەڵام چى بکەم

دڵم نایە؛

دڵم نایە!

نە؛ وانەبوو!

نە؛ وا نەبوو، تۆ بەهێزبووى؛

پاڵەوان بووى ، ڕێبەر بووی؛ ڕێنیشاندەرى

هۆزى پاڵە و رەنجدەران بووى

من بەهیوام

کە تۆ ئێستاش،

پاش ئەم دەردەش،

یارمەتي-دەرى رێگام بى!

بە گفتوگۆى رێنوێنت

بە رووخۆشي و پێکەنینت،

خاراى سەختى دڵنیام بى؛

ئەى رابەرە دڵسۆزەکە!

ئاخر،هەر کەسێک ئەبینم

باسى گەشي و خۆشيت ئەکا:

ئاخر-جارێک کە من بینیم

گوردانێک پێشمەرگەى بەرەو

پشتى جەبهە

بەڕێ ئەکرد

ئاخر-جارێک کە من بینیم

نامەى بۆ ناوشار ئەنووسى

رێنوێني بۆ ئەناردن؛

ئاخر-جارێک کە من بینیم

نامەى بۆ دێهات ئەنووسی

کاروبارى پێئەسپاردن؛

ئاخر-جارێک کە من بینیم

سەرى نیگەهبانى ئەدا؛

ئاخر-جارێک کە من بینیم

لە ماڵێکى بەش-مەینەتا

بەتاقەت،

بە میهرەباني

خەریکى کردنەوەى گرێ

کردنەوەى دەڵاقەى روون بوو

بۆ بەرەژەوەند

بۆ داهاتوو؛

ئاخر-جارێک کە من بینیم

سەرچۆپى ریزى هەڵپەڕکێى

پێشمەرگەکانى گرتبوو؛

ئاخر-جارێک کە من بینیم

کۆمەڵێک مناڵى لە خۆ کۆکردبووەوە،

کایەکى فێر ئەکردن؛

ئاخر-جارێک کە من بینیم…

***

ئەى رابەرە دڵسۆزەکە

ئەى بەڕەنجى ئینسانەکان

دڵ پڕ رەنجى پیرۆزەکە

تابلۆ تابلۆ،

بۆت ئەنووسم

قەسیدەیەک سکاڵاى دڵ؛

هەر وشەیەک،

وەک مرواري

لە دەریاى فرمێسکى گەشا ئەشۆمەوە و

دانە-دانە، ئەى نێمە لاى یەکترین و

شیعرەکەى تۆ ئەهۆنمەوە

***

ئەمە، خوێنى رەگەکانمە

قەترە-قەترە ئەیان گریەم

ئەیکەمە لە عل و یاقووت و

ئەى هۆنمەوە بۆ “مووسا”…

خۆزگە خۆزگە

توانیبێتم

ئاوێىنەی باڵا-نوێن بم

ئەو چنارە سەرفەرازە

کە وەک هەرەسهێنانى کێو

بەسەر پشتم دا شکاوە،

بۆ ئێوە خەڵکى مەینەتبەش

ئێوەى خۆشەویستى “مووسا”

بەخوێن و رەنجى هەزاران رۆڵەى ئاوا

پاڵەوانانى وەک “مووسا”

ئاسۆتان گەش؛

پڕبەپڕى دڵ

بنوێنم.

بابزانن!

با نەوە داهاتوەکان هەڵیگرن

لەم سەردەما

لەم سەرما و تاریکي و تەما

شاسوارێکى ئاوا ئازا

بۆ رەنج و بۆ

چارەرەشي ئینسانەکان،

ئاوا گریا!

بابزانن

لەم سەردەما

لەم سەرما و تاریکى و تەما

کەڵەپیاوى ئازاى ئاوا

پشتى دایە بەر ئازارى گرانیان و

پشتى شکا!

بابزانن

با لە جەژن و خۆشیانا

یادمان بکەن

لە ئەو

کە بە ڕەنجى شان و

بە زمان ، بە دڵ، بیر و بڕوا

بە دەس، بە لەش، بە چەک، ئاگر،

چوو بە گژ قەڵاى ستەما؛

چەناى چەند جار،

ڕق و قەهرى شۆڕشگێڕى

بەسەر ستەمگەرا رووخا؛

چەناى چەند جار

دەستى گرانى زاڵمى

لە سەر زارى خنکێندراوى

هۆزى بەشمەینەتان، لادا؛

خۆشي و خەندە و میهرەباني

رێگاى روونى کامەراني

وەکو دیارییەکى شیرین

ئەبرد بۆیان

ماڵ بە ماڵ

دەرگا بە دەرگا؛

با بزانن

با لە جەژن و خۆشیانا

یادمان بکەن؛

لە من

کە لە پرسانەى دا

بە هەزار مەرهەمى شیرین

قسەى خۆش و گەرم و بەتین

هى هاوڕێ و دۆست و هەڤاڵى “کاکە مووسا”،

هێشتا لێم دانەمرکاوە

دڵى برین!

لە من کە دڵم شکاوە

لە من کە دڵم خاراوە

سەڕەڕاى سەد برینى قووڵ

ئاڵام تا ئاسمان هەڵداوە!

پایزى 1363

هەتاو نەبوو

بۆ هاوڕێ “خوسرەو رەشیدیان”

ئەى ئەوانەى

کە روخسارى خۆشەویستى هاوڕێ”خوسرەو”

لە گەل خەندە و شیعرەکانى

لە دڵَتانا

هەمیشە و دایم زیندووە!

ئەى ئەوانەى

مژدەى رۆژى رزگاریتان

لە شێوەدوانى شیرینى،

بە هەزار شێوە، بیستووە؛

ئەى ئەوانەى

هاوڕێ”خوسرەو”ى رابەرتان،

فەرماندەى سەنگەرشکێنى جەنگاوەرتان،

لە ئاگرا،

لە بڵێسەى بەرزى گڕا،

دڵسۆز و بەدەربەست، دیوە؛

ئەى ئەوانەى

لە رۆشنایي ئەو برووسکە

کە لە جەرگى شەوى چڕا

دڕنى بە تاریکي ئەدا

هیواتان گەش

رێگاتان روون

دەست و دڵَتان

قایم؛

پتەو؛

لەو رێبازە گرێداوە؛

ئەى ئەوانەى

دەرسى بێخەوشي و بێگەردي

دەرسى عەشقى بێئەوپەڕتان

بە دوا رۆژى شادى ئازادي و سۆسیالیزم

لە بیر، بۆچوون و کردەوەى

هاوڕێ خوسرەو،

چاک ناسیوە؛

ئەى ئەوانەى

ئەو رووخسارە خۆشەویستە

چاک دەناسن و دەزانن:

هەتاو نەبوو

چونکو هەتاو

گۆناى نسار نالاوێنێ؛

روبار نەبوو

چونکو روبار

بەرەو هەوراز هەڵناگەڕێ؛

ئاگر نەبوو

چونکو ئاگر

هەر ستەمکار ناسووتێنێ؛

ئەو خۆشەویستەمان بەڵام،

تاوى بە رۆژ و نسار بوو؛

ئاگرى جەرگى ستەمکار بوو؛

لە هەورازا و لە نشێوا،

خرۆشان وێنەى روبار بوو؛

ئەى ئەوانەى

بە بیستنى هەواڵى گرانى مەرگى

دڵتان کەیلى پەژارە و رقى پیرۆزە؛

وەرن دەیسا؛

وەرن با یادى ئازیزى

بەرز و

بەرز و بەڕێز بگرین!

لە هەرشوێنێک،

چەوساوەیەک، دڵبرینێک،

بە ئاواتى رزگاربوون

لەم

مەینەتاواى ژین تاڵیە

رۆژ بە شەو و

شەو بە بەیان دەگەیەنێ،

با دەست لە ناو دەستمان بنێ؛

با ئاڵاى ئامانجى “خوسرەو”

بەدەستانى

بەرین ترین بێبەشانى ئیمان خاراو

بەرز و بەرزتر

شەکاوە بێ!

زستانى 1364

گوێگرن

بۆ دکتۆر دەروێش

گوێم لە قاقاى

لرخن و زەهراوي مەرگە

ئەو دێوەزمە

دڵتاریکە دڵَتەنگە غەرەزاوییە

حەقیەتى ئاوا

پێکەنێ!!

لەسەر سینگى دکتۆر دەروێش

دانیشتوە!

بە دوندى ئەو شوێنە بەرزەوە، حەقیەتى،

خۆى رابێنێ!

ئەو دکتۆرەى

چەناى چەندجار

گوڵى ژینى

لە چنگۆڵەى ئیسکێنى مەرگ

دەرهێنا بوو

بێ ئەوەى بیڵێ بژاکێ!

لەو زەرب و چەنگە دژوار و پیرۆزەدا،

هەمیشە و دایم،

دکتۆر بوو

پشتى مەرگى لە عەرز دا بوو؛

ئێستا مەرگ

چۆکى داوەتە سەر سینگى

دکتۆر دەروێش؛

دەیجا چلۆن

لرخن و سیخن، ژەهراوي،

قاقاى جینایەت

لە سینگى ئیسکینى بێدڵ

نەکێشێ؟!

بەڵام، تۆ دەنگ؛

چاک گوێگرن!

ئێسک و پروسک!

لە نێو ئەو قاقا لرخن و زەهرینەوە

قرچە و خرمەى

ئێسک و پرووسکى تێکشکاوى

مەرگ

ئەبیەم!!

ئاخر، دکتۆر،

پێش کەوتنى،

راست،

بڕبڕەى ئێسکینى مەرگى پێکابوو!

وەکو “ئارەش”

هەموو هێز و تواناى گیانى

کردبووە تەوژمى تیر و

راست،

بڕبڕەى پشتى مەرگى، دا بێژابوو!

ئاخر، دکتۆر،

هەر دکتۆرى

برین و ئێشى هۆزى مەینەتبار

نەبوو؛

هەڵمەت بەرى جەنگاوەرى

مەیدانى مان-ونەمان بوو!

پارێزەرى جەنگاوەرى

بەهەشتى ژینى ئینسان بوو!!

لە داوێنى بێدرێغى

شاخ و داخى شۆڕشاوي کوردستانا،

دەوەن و درەخت و دارو بەردى وحشي،

دەستەمۆى بوون!

بۆى دەبوونە

تەخت و رەختى خاوێنى ئوتاقى عەمەل

تا گیانى هەرگیز نەسرەوتووى

جەنگاوەرێکى کرێکار

لە چنگى چرووکى مەرگ

رزگار بکا و

بیکاتەوە بە گژمەرگ و

تاریکي و ستەمگەريدا

بەڵى دکتۆر،

پێش کەوتنى،

راست،

بڕبڕەى ئیسکینى مەرگى پێکابوو!!

چاک گوێگرن!

قرچە و خرمەى

ئێسک و پروسکى تێکشکاوى

مەرگ

بیبەن!

پایزى 1367

لەگەل شاعیرانیتر

چیدى رووت و رەجاڵ نابین

وەرگێڕانى ئازاد لە شیعرێکى “هاینریش هاینە”

بۆرژواکان!

بۆ ئاوازى کلیساتان،

کەواى ساتان

تان و پۆ زێڕ و زیو و ئاوریشم

لەبەر ئەکەن؛

کێ ئەو کەواى چنى بۆتان؟؟

ئێمەى ڕووتى برسي بێ نان!

ئێمەى

کرێکارى کارگاى پارچە چنین،

ئێوە،

ئاوا پۆشتە ئەکەین،

کەچى، خۆمان رووت و برسین!

خاوەن شکۆکان! داراکان!

بۆ شکۆداربوونى لەشتان،

کەوڵى ئاوریشمینى دەڵپ لەبەر ئەکەن!

کێ ئەو کەوڵەى چنى بۆتان؟؟

بۆ ئێوەى

دەسەڵاتدارى خاوەن شکۆ؟!

ئێمە؛

کرێکارى کارگاى پارچە چنین،

ئێوە،

ئاوا پۆشتە ئەکەین،

کەچى خۆمان رووت و برسین!

بەڵام کاتى دەسەڵاتى ئێمەش کەهات،

کاتێک شکۆتان دوایى هات،

کاتێک دەستى دەسەڵات و دەستوور-داریتان

کۆتا بوو،

ئەوجار،

ئێمەى کرێکارى کارگاى پارچە

کفنەکەتان

بە گیان، بەدڵ

بۆ ئەچنین

بۆ ئێوە و

بۆ دنیاى کۆنتان!

گوێگرن لە

قرمژنى مارشى راپەڕین!

ئێمەى کرێکارى پارچە

چیدى رووت و رەجاڵ نابین؛

چیدى رووت و رەجاڵ نابین!

هاوینى 1365

گۆرانى پارچە چنانى “سیلزى”

وەرگێڕانى ئازاد لە شیعرێکى “هاینرەش هاینە”

تەنانەت فرمێسکێک

لە چاوى بێ-نوورا

نەماوە!

لە پشتى دەسگاوە،

بەدیانەکرۆژێ

خەریکى تەونین و

بەدەستى توڕەیى، دەنووسین:

هۆئەڵمان!

کفنەکەت بۆ ئەچنین؛

پۆى لەعنەت، تانى قین؛

بە بەرى چنینى کفنەوە

سێ لەعنەت ئەنێرین؛

سێ لەعنەت:

لەعنەتێک ئاراستەى ئاسمان

کەسەرى سوجدەمان لە حەناى دانەوان

بەسەرماى زستان و بە ژانى برسیەتي؛

بەهیواى خۆرایي،

بە دۆعاى پڕوپووچ،

نزامان بردە ڵاى؛

کە پێمان پێکەنى؛

بە سووکي خستینیە بەردەستى زاڵمان!

کفنەکەت

پۆى لەعنەت

تانى قین؛

کفنەکەت بۆ ئەچنین

سێ لەعنەت؛

لەعنەتێک بۆ سوڵتان؛

شاى خاوەن-شکۆکان؛

کە دادى نەپرسین؛

خراپتر،

ئاخرین قڕانى دەسکەوتى رفاندین؛

فەرمانى دەسڕێژ و کوشتارى دەرکردین؛

کفنەکەت،

پۆى لەعنەت،

تانى قین،

کفنەکەت بۆ ئەچنین؛

سێ لەعنەت:

لەعنەتێک ئاراستەى نیشتمان؛

کە تێیدا،

هەر شەرمەو

هەر عارە دەپشکوێ؛

کە تێیدا،

گەندەڵي و رزیوي

هەر کرم هەڵدێنێ؛

کفنەکەت،

پۆى لەعنەت،

تانى قین،

کفنەکەت بۆ ئەچنین؛

کە ئێمە،

وەک مەکۆ

لە ژێر چەرخى کارا

لە دەریاى مەینەتى رەنجى بێ ئەژمارا

گیرۆدەى هاتوچۆین،

خەریکى چنینى کفنى تۆین!

هۆ پیرى پەککەوتە؛

هۆ زورهان!

کفنەکەت،

پۆى لەعنەت،

تانى قین،

کفنەکەت بۆ ئەچنین!

بەبەرى چنینى کفنەوە

سێ لەعنەت ئەنێرین

هاوینى 1365

داستانێکى زستانە

وەرگێڕانى ئازاد لە شیعرێکى “هاینریش هاینە”

هاوڕێکانم!

من ئەمەوێ

گۆرانییەکتان بۆ بڵێم

گۆرانییەک

نوێتر،

خۆشتر لەوانى زوو:

ئێمە هاتووین

هەر ئێستا و

لەسەر ئەم زەویە،

بەهەشتى بەرین بونیادنێین!

ئەمانەوێ

لەم دونیایە

بەختەوەر بین!

چیدى نابى

بەشى ئێمە

هەر مەینەت بێ و

کوێرەوەري!

نامانەوێ

تەوەزەلەکان، چیدیکە

چى بەرهەمى دەستە چاڵاکەکانمانە،

هەڵیلوشن!

لەم دنیایە،

هێندە نان و

هێندە گوڵ و

هێندە جواني و

بەرهەم هەیە،

کە بەشى گشت ڵایەک بکا؛

خواردەمەني و شەهدى شیرین

هێندە هەیە

کە بەشى هەموومان بکا

ئەمە تەنیا لەسەر زەوى؛

با ئاسمانیش بە جێبێڵین

بۆ فریشتە و چۆلەکەکان!

هاوینى 1365

لەشکرى برسیەتي

وەرگێڕانى ئازاد لە شیعرێکى “نازم حیکمەت”

لەشکرى برسیەتي ڕێدەکا

ڕێدەکا

تا زکێ نان بخوا

تا ژەمێ گۆشت بخوا

چەند پەڕێ کتێبى دەست کەوێ

شنەیەک ئازادى لێى بدا

ڕێدەکا و پردەکان جآ دێڵێ

وەک شمشێر دەیبڕێ

ڕێدەکا و

دەرگا، گەر پۆڵاش بێ،

بەرگەى پێى ناگرێ؛

دیوارى قەڵاکان تێکدەدا

پێ لە خوێن، ڕێدەکا

لەشکرى برسیەتي ڕێدەکا

بەهەنگاوى هەورى بە گرمەى بەهارى

ڕێدەکا

سروودى ئاگرن

پڕ-هیوا بە ئاڵاى وەک گڕى

پڕ-هیوا بە هیوا

لەشکرى برسیەتي ڕێدەکا

شار بە کۆڵ،

بە کۆڵان و ماڵ و زنجیەوە؛

دوکەڵکێشەکان و

ماندوویي بێپەڕى

کاتى هاتنەدەرى کارخانەى

لە کۆڵە؛

لەشکرى برسیەتي ڕێدەکا

گەڕەکى فەقیرى زنج-نشین

بە شوێن خۆیدا دەبا

ئەوانەى دەمرن و

نیانە بستێ خاک

لەم ئەرزە بەرینەى بێ-ئەوپەڕ

لەشکرى برسیەتي ڕێدەکا

ڕێدەکا، برسیەکان تێر بکا؛

ڕێدەکا، ئازادى پێشکەش کا

بەوانەى نیانە؛

پێ-لەخوێن رێ دەکا

زستانى 1364

لەگەل دەریاى شینى “پوشکین”

لە یەکەمین دیدارمدا

لەگەل “پوشکین”،

تەماشام کرد

ئەو شاعیرە

دەریایەکە شین و بەرین…

نزیکەوە بووم

بە یادى

رۆژانى رەنگینى ڵاویم

خۆم هاویشتە باوەشى شینایي زەنگى

بەڵام ئەبینم کە جێ جێ

ئەو دەریایە

بێ بن نییە

بنى لیخن ، رەش دەچووەوە

هەرچەندە شاباڵی چریکەى

لە پشت سەد وحەفتا پەردەى

ساڵەهای ساڵ،

هێشتا چەندە دڵبزوێنە؛

ئەبینم بەڵام چریکەى

روون و رەوان

بەرو بەرژەوەندى ئینسان

لینگ لە ئاوزەنگى توند ناکا!

ئەسپى خەیاڵى بێ لەغاو

لە غارنادا!

هێشتا، پڕە

لە خورافە و گێژ و مەنگي؛

زنجیرێکى لە گەروودا!!

قووڵ تێى رۆدەچم؛

دەبینم:

سەیریش نییە؛

ئاخر “پوشکین”،

هى سەردەمى هەڵبڕانى هەموو زنجیرەکان نییە؛

شیعرى ئەمڕۆى هەڵبڕینى هەموو زنجیرەکان نییە!

بەهارى 1363

کلووچە

بە شوێن گۆرانییەکى “جەوهیل” دا:

مەڵای ریشدرێژ ریشدرێژ،

شەو بێ، رۆژ بێ،

لە کونەکانیان دێنەدەرو

شەویلکەیان ماندوو دەکەن

لە باسى حەڵاڵ و حەرام؛

گوایە چاک و خراپت لێ روونکەنەوە

بەڵام کاتێک پرسیار ئەکەى

ئەى چى بخۆم!؟

بە زمانى لووس

برام” ، “برام

شێر و رێویت بۆ دێننەوە:

هەمیشە و دێیم خواردنى خۆشت دەبێ

لە بەهەشتى شکۆدێرى ئێسمێکێن

هەڵفڕە

بەرەو ئاسمان!

ئێستێ کارکە و

عیبادەت کە،

لە نێو خاک و خۆڵدا بژى

کاتێک هەڵَفڕیت بۆ ئاسمان

نان و کوولوچەت پێ دەدەن؛

باوەڕ ناکەى؟

دەمانەوێن

بە شوێن گۆرانیەکى “جەوهیل”دا

ئێمە دارتاش و خەیات و

کرێکارى کەشتییەوان و

چى کچە جلشۆر و ئاشپەز

هەرچى هەیە

چى غەوواصە

کە بۆ دەستهێنانى مرواري گەش گەش

لە قووڵایى قووڵی دەریاوە رۆدەچن،

چى کڵفەت و کارەکەرى خوێن شیرینە

کە قژیان وا شیرین و جوان پەرداخت ئەکەن

نانەواکان

نەجارەکان

سپوورەکان

ئەو کەسانەى کە وردە شت ئەچننەوە

ئەو تڵفە بەستەزمانانەى

بۆ کرێیەکى بێقابل

نەمامى ناسکێنى لەشیان

لە ژێر کارا، ئەپرووکێنن،

هەموو ئەمانەمان، دەوێن؛

هەموو ئەمانەمان دەوێن،

کە لە یەکیەتى گەورەدا

یەکگرتوو بن!

ئاواتەکەم

ئاخر گۆراني جەوهیل؛ لە جیاتى وەسێتنامەى پێش تیرباران!

ئاواتەکەم،

ئاسانە؛ بۆم جێ بەجێ بکەن:

میراتێکم نییە هەتا دابەش بکرێ؛

پێویستیشم بەوە نییە

خزم و کەسم تازیەبار بن؛

بەردى ئێوەسوو خەوش و خاڵ تێى نائاڵێ!

پەیکەرم ؟

ئاخ؛

ئەگەر بەدەستى خۆم بووایە،

پێمخۆشبوو ببمە خۆڵەمێش

نەسیمى شادیش ئازاد بووایەو

بە شنە

خۆڵەمێشى ئەم پەیکەرەى

ببردایە بۆ شوێنێک کە

گوڵاڵَەکانى لێ ئەڕوێن

بەشکم لەو خۆڵە مێشەوە

هەندێک گوڵى ژاکاو

دیسان

بژیەنەوە و

هەمدیسان بشکۆفێنەوە!

ئەمە ئاخرین ئاوات و داخوازیمە؛

ئێوەش هەموو،

با شاد و بەختەوەر بژین!

سپاس

بە شوێن شیعرێکى برتولت برشت دا بەناوى

“ستایش بۆ کارى نهێنى”

شکۆدارە؛

دەنگهەڵێنان لە جەمعێکداو

دوان لە باسى ستەم و چەوساونەوە؛

دەنگى دلێرت هەڵێنى

بە بانگەواز

هۆزى چەوساوە بدوێنى

ستەمگەر پێشێلى پێت کەى

بیفەوتێنى؛

شکۆدارە؛

بەڵێ، یەکجار شکۆدارە!

چەند دژوارە ،

چەندە بە کەڵک و دژوارە

کارى بچکۆلەى رۆژ بە رۆژ

سەرسەختانەو بە نهێني

ریز بە ریز شانەو تۆڕى حیزب

سازبکەیت و

رێکوپێک، لێکى ئاڵێنى؛

لە پێش چاوى داچەقاوى لەشکرى زۆر و سەرمایە،

قسەکردن،

لەو حاڵەش دا،

خاوەن قسەکە داشاردن!

تەنانەت کاتى سەرکەوتن

سەرکەوتوەکە

بە هەزار پێچ و پەنادا

دەربازکردن

مردن،

بەڵام،

ئەو مەرگەش لە چاو ونکردن!

کێ بێ بەدڵ، بە گیان،

نەڕوا، لە پێناو ناوبانگى بەرزا؟

بەڵام کێیە

تەقەلڵای والە پێناوى

ونبوون ، ونکردنى ناوى!؟

سەرەنجامیش، تەماشاکە؛

زگ-هەڵگوشانى دەست-بەتاڵ،

لە شانازي دەگێڕنەوە

کە میوانى سفرەیان بێ!

دەریان؛

شەپۆلى بەهێزن،

کە هێز نییە باشاریانکا!

هۆ ناوبانگ؛

هۆ ناوبانگى بەرز؛

لێیانگەڕێ!

لەو مەزنکارانە گەڕێ!

ئەوانەى وا

کارى گران، شانازي بەرز،

هێزى بەرین و دەریاى پان

ئەخولقێنن؛

لێیانگەڕێ؛

نایان بینى!

چونکە ئەوان، بەرزترن لە بانگەواز!

بەڵام ئێوە،

نەناسراوە رواڵەت-داپۆشراوەکان

تەنیێ تێوێک وەرنەپێشێ؛

وەرنەپێشێ،

با سپاسێکتان پێشکەش کەین!

بەهارى 1364

لایە لایە

بە شوێن شیعرێکى “برتولت برشت”دا

بە نێونیشانى “لایەلایەى ژنێکى کرێکار”

لایلاى لایلاى،

سەحەر لایلای؛

شەوگار کردى و

من کردم، ڵاى

شەونخوونیم پێوە کێشاى

سەحەر لایلای

کاتێک لە زگما ئەجووڵاى

چاوم حەزى لە دیدارى چاوانت بوو

بینم حەزى

بۆنکردنى هاناى هەناسەکانت بوو

دەستم حەزى لاواندن و

زمان و گفتوگۆم حەزى دوانت بوو

لایلاى لایلاى؛

کاتێک جووڵاى

رۆڵە بەستە زمانەکەم، ڵاى،

بە قورسي قاڵَبە خشتەکان

پشتى من دەهاتە ژان و

تۆش بەیەکەم تەجرەبەى رەنج

تێر ئەتاساى…

ئۆخخەى

بەس نەبوو نەمردى؟!

رۆڵە لایلاى؛

لایلاى لایلاى،

کاتێک لە زگما ئەجوڵاى،

شادمان وتم بە بابت:

کام دوکتور، باشە؟

کام دەرمان؟

خستیە بیرم:

“پارە کوا؟

ئەى نان؟ ئەى ژیان؟”

بێبەش لە شادي خۆم؛ لایلاى لایلاى،

کە دەجوڵاى

وت وویرەم بۆ ئەکردى:

تەماشەکە،

کێو-کێو خشتمان هەڵچنیوە

گەرچى خۆمان

-هەى لە بێداد-

لێى بێبەرین،

دیسان هەر دەستى وەک خۆمان

ئەیکاتە کۆشک و ماڵى جوان،

سەحەر ڵاى ڵاى!

هەزار بریا، لە دەستڕەنجمان بەهرەمەندباى!

لایلای، گوڵم؛ دڵم؛ لایلاى!

دووکان پڕە لە نانى جوان؛

دەستى برسى ناگاتە پشت شیشەى دووکان

دەبوا بەو نانە، تۆ تێرباى؛

لایلاى لایلاى،

ئاسکى ئارام نەگرتووم، ڵاى؛

وت و ویرەم بۆ ئەکردى:

تۆ، کە لە زگما هێند سرکى،

کاتێک هاتى،

دەبێ کۆڵنەدەربى،

لایلای!

کە بە ئاواتى نەمردوو،

پاش وەى رەنجى هەڵگرتنى نۆ مانگ و نۆ رۆژم کێشاى،

تۆم دەستکەوتبوو

بابت لە کار دەرکرابوو

هیوامان بە کار و بەنان لە دەست دابوو

برات تامەزرۆی زگێ تێر لە شۆربا بوو،

تەنیا ڵاى “مارکس” و ڵاى “لینین” بوو نووسرابوو

کە چلۆن ئێمەى کارگەر،

ئەبینە خاوەنی دوارۆژ ،

ئەبینە خێوى داهاتوو…

کاتێک تۆم بوو،

کچم، لایلای؛

لە جیاتى پۆیڵانە و شادي،

سەرەخۆشییان لێکردم،

بنوو، لایلای؛

وتیان: باب و براى خۆشبن؛

کۆڕیش ئەبێ، کچیش ئەبێ،

قەیناکا کچ بوو ئەمجارە؛

چار ناچارە!

بەڵێ؛ ئاوا،

هەوەڵى رۆژ،

مۆرى کۆیلە بوونیان لێداى

سەحەر لایلای؛

لە ساڵ و زەمانێکى وا بێڕەزادا

هاتیە دنیا؛

رۆڵە لایلای؛

زەمانەیەک

کە پووشەک و بیسکویت و چۆڕێک شیر، خۆى

سەرکەوتنە،

یان ماڵَێکى رۆشن و گەرم بەدەستهێنان

سەرکەوتنە،

لەم شەڕى مان و نەمانا،

رۆڵە، لایلای؛

بۆ بەخێو کردنت، رۆڵە،

ناچاربووم شەڕکەم، شەو و رۆژ،

چون،

بۆ نانێک

بۆ تێرى تۆ،

بەشداریم لە

تیمى پارێزگارى ئیعتسابەکەماندا

پێویست بوو؛

دەبوو بچمە جەنگى ئەفسەر،

جەنگى پاسدار

جەنگى فەرماندەى سەرکوتگەر

بچمە جەنگى تانگى دوژمن

بۆ بەخێو کردنى تۆ

من!

سەحەر، لایلای؛

***

خنجیڵانەى خۆشەویستم،

کچم، لایلای؛

سەرەنجام من، لە کۆڕى خەباتا، ئاوا، تۆم پەروەراند؛

رۆڵە، لایلای؛

ئێستا، تۆم هەى؛

کچۆڵەیەکى کارگەر،

بێبەش لەچى بەهرەمەندییە بۆ بەشەر،

ژینێکى تاڵتر لە تاعوون لە رێتایە؛

بەڵام من، تۆ، گیانى دایە،

بۆ رۆژێک پەروەردە ئەکەم

شانبەشانى من و ئەو هەموو هاوچارە،

دەست بدەینە

چارانى چارى ئەم کارە؛

دەست بدەینە

ژێر رووخانى بارى قورسى ئەم دنیایە

ڵایەڵایە؛

بۆن خۆشتر لە گوڵم، ڵایە!

***

هیچت پێنادەن،

بزانە؛

هەرچى بێ، بەدەستى بێنە!

تۆم نەبینى شەو لە خیابان رۆژکەیتەوە؛

شێرە کچێک بە، بوێر و نەگەڕاوە!

رەنگە زۆر هەڵکەوتوو بێ

بەڵام هیوام پێتە سەحەر

مل بە ژینى کۆیلە دەى

لە سەفى کۆپین دا، عومرت زایە نەکەى!

شەوگار کردى و

من کردم، ڵای؛

شەونخونیم پێوەکێشاى؛

بەسەرگەردى مشتە بچکۆلەکانت بم،

هەر ئەڵێى بۆ زەرپ و چەنگى شەڕى سبەى

خەریکى خۆت ئامادە کەى

سەحەر، لایلای!

***

کچم لایلای؛

درۆ و فریوم بۆ نەداى

بڵێم “شاخ و باڵت وایە”

بەڵام سەحەر، گیانى دایە؛

منیش بۆیە رەنجم نەدا،

تۆ، سبەى رۆژ،

بە سیمەخاردارەکانا ئاوێزان بى؛

یان بۆ چۆڕێک ئاو، هاوار کەى؛

یان لە کونجى ماڵا، کۆیلەى چیشت لێنان و

پەڕۆى مناڵ،

گێژ داکەوى؛

رۆڵە، لایلای؛

سەحەر،لایلای؛

سبەینێ تۆش لەم رێگاداى؛

لەگەل هەموو ئەوانەى وا وەک ئێمە وێن

دەست ئەدەینە چارانى چارى ئەم کارە

تاکو ئەوان

هێزیان

وەک خاک هەرسبێنێ

لایلای لایلای؛

سەحەر، لایلای!

من وەک بابت

تۆش وەک من واى

لەگەل هەموو وەک خۆم و خۆت و

وەک بابت

دەست لە ناو دەست

بکەینە کارێ،

چارێ کەین؛

تا لەم دنیایەدا، چیدى،

دوو جۆر ئینسان نەبێ لایلاى؛

دوو جۆر ئینسان نەبێ لایلاى!

زستانى 1365

1987

باخچە

باخچە-باخچەو رەنگاو-رەنگە

دیوانە خۆشەکەى “گۆران”؛

باخچە-باخچە گوڵى شاري

باقە باقە گوڵى کێوي

رەنگ و بۆن و بەرامەى خۆش

بەرامەى نەرگس … ونەوشە

هەرچەند

جار-جار

هەروەک کوێستان

گوڵەکانى، نەک زۆر بۆنخۆش

تەنانەت پڕ خاڵ و خەوشە،

هەزار جار شەرتم کرد، وتم:

تەنیا هەر ئەم تاقە گوڵە

ئەکەم بە تۆ

ئیتر ئەبێ

بچمەوە سەر کارى ئەمڕۆ

بەڵام

بۆنى گوڵێکیتر

رام ئەکێشێ

هەتا دیوانە خۆشەکەى

شیعر-شیعر

ئەخوێنمەوە

هەتا ئاخر!

هاوینى 1362

ویکتۆر هۆگو

شکۆدارە “ویکتۆر هوگو”

لە دوورەوە

وەک “نۆتردام”

بەتایبەت کە

ورد بێتەوە لە کەتیبەى بەردى پایە و

هاوراى داد

لە بێدادى زەمانەکا؛

“ئیسمراڵدا”

بۆ خۆرەتاو،

بۆ ئازادى،

سوجدەدەبا

ئاو دەکا بەدەم “پشت کوور”ی

ژێر کۆت و بەند و تازیانەى

“لووئي”یەوە…

ئەو زانا پسپۆڕِە، بەڵام

کاتێک ئێمە

دەستمان برد بۆ

شکاندنى

ئەو کۆت و بەندەى “پشت کووڕ”ى

لە ستوونى نەحسى “واندوم” شەتەک ئەدا،

کاتێک بەشەق

“واندوم”مان لە ریشەهێنا،

کاتێک پشت ملى “خۆر”مان گرت

سوجدەببا

بۆ داوێنى “ئیسمڕاڵدا”

کوێى دەئێشا؟

کە وەک بیانوو بگرێ، ئاوا،

نووزەیى ناڕەزایي کێشا!؟

“هوگو”ى شکۆدار

بچێتە

سەر دوندى کتێبەکانى و

دەست حەوادا،

هێشتا دەستى

بە گوێزنگى ئێمە ناگا!

بەهارى 1367

هۆگو: نووسەر و شاعیرى گەورەى سەدەى نۆزدە، خەڵکى فەرەنسا.

نۆتردام : کلێساى قەدیمى پاریس؛ “هۆگو” لە داستانى “پشت کوورى نۆتردام” دا، ئاماژەى بەم کلێسایە داوە.

ئیسمراڵدا: ژنە قەرەجى ناو داستانی “پشت کوورى نۆتردام”.

فێبیۆس (کە بە مانای خۆرەتاوە) ناوی پیاوێکى ئەفسەرە لەو داستانەدا و خۆشەویستى “ئیسمیراڵدا”یە

لووئى: چەند پاشاى فەرەنسا، لە بنەماڵەی “بوربون” ناویان “لووئي” بووە.

واندوم: پەیکەرەى نوێنەری شۆڤینیزمى فەرەنسایي، لە شۆڕشى 1871 ى کرێکارانى پاریس (کۆمۆنى پاریس)دا، تێکڕووخێندرا. “هۆگو”، کە لەوکاتەدا دەژیا، ناڕەزایي دەربڕى!

لەگەل کێتە؟

وەڵامێک،

بە شیعرێکى “یفتۆشینکۆ”،

شاعیرى سۆڤیەت کە لە رادیۆى “مۆسکۆ”وە بیستم:

“یفتۆشنکۆ”ى شاعیردێت و

زەنگۆڵ- زەنگۆڵ،

فرمێسک هەڵدەورێنێ:

“ئەى هاوارم هەى، بۆبەشەر؛

ئەى هاوار … بۆمبى لە ناوبەر؛

بەڵایەکە ژیان تێکدەر

ئەى هاوارم هەى بۆ مناڵ،

سووتام ، برژام ، بوومە زوخاڵ…”

حاڵي نیم بۆ وا پەشێوە!؟

ئەو شاعیرەى ئاشبەتاڵکەر؛

ئەوەى تفى کرد لە رێباز

لە ئاسۆى رزگارى بەشەر؛

تادەبینم

دەیخاتە بارى هەڕەشە:

“هەرکەسێک شمشێر بکێشێ

بە شمشێریش ئەبێ بمرێ…”

لەگەل کێتە؟

لەگەل کێتە شاعیرەکەى دەربارانى

خاوەن شکۆ و بۆمبى ئەتۆم؟

شێاعیرەکەى دەربارانى پشتیوانى

“یارۆزڵسکى ” و “خومەینى”؟

لەگەل کێتە ئەو هەڕەشە؟

“تاچر” و “رەیگان” و “بگین”؟

“یارۆزڵسکى” و ” پینۆشە”؟

ئەوان

خۆ بەرزە شمشێریان

بەرۆژ، بەشەو

شەق و پەقم ئەکەن، ئەم کوژن،

کارم، رەنجم، خوێنم ئەمژن

ئەى باشە … تۆ … لەگەل کێتە؟

لەگەل منى پێشێلکراو؟

ژین تێکدراو؟

لەنێو براو؟

ئەى ڵاژگ خۆم

ئەگەر باوەڕ بە ڕیات کەم

سا من، تازە

شمشێرم دەمەزەرد ئەکەم

با، بەس بێ فرمێسکى ریا!

پێت بڵێم؛ روون و راشکاو:

هەرکەستان شیرى کێشاوە،

ناحقیەتى؛

مەگەر منى پێشلکراو؛

بەرهەمى رەنجم و گیانم تاڵانکراو؛

مل راکێشن،

ئەى هۆزى سەرچاوەى مەینەت؛

راپەڕیوم

بە شمشێرى رقێکى هەزاران ساڵە،

سەرى گەندەڵتان پەڕێنم

با مناڵ و گەورەى بەشەر

لە نەگبەتتان رزگارى بێ؛

کوێربێتەوە سەرچاوەى کوێرەوەرى و شەر؛ِ

گوم بن یەکسەر؛

بە خۆتان و چى بۆمبتانەوە

مەرگ هێنەر؛

با نەمانتان یەکجاري بێ!

با گشت گەڵا و گول و چرۆ و

درەختى ئەم دنیا، یەکسەر،

شاد بەشنەى بەهاري بێ!

بۆ دەرەوە

لە هەرکوێ دەتەوێ بژى؛

بەڵام لە نێو ئێمە مەژى!

کاتى ئەوەت هاتووە کە

وەدەرکەوى

لە هەر کوێ دەتەوێ بمرە؛

بەڵام لە نێو ئێمە مەمرە!

بۆ دەرەوە

لە وڵاتمان

لە مەڵبەند و لە دەریامان

لە گەنم ، خوێ

بۆ دەرەوە

لە رەنج و ئێش و ئازارمان

هەموو شتمان؛

تەنانەت لە

بیروەرییەکانیشمان!

ئۆکتۆبەر

بە شوێن چریکەى “لنین”ى “مایا کۆڤسکي”دا

ئەوا، ئێستاکە وەختیەتى،

باسى “لینین”تان بۆ بکەم؛

نەک لەبەر سووک بوونى بارى

پەژارەى گرانى مەرگى

بەڵکو بۆیە،

رەنجى ئاڵَۆزى ئەو کاتە

بووەتە دەردێکى ئاشناو

ناسرێو روون

***

رۆژگار؛

ئەى ساڵ و زەمانە

شیعارەکێنى “لینین”تان پێدەسپێرم

بیبەن ، تا پەڕى بێکەران!

فرمێسک باران

بۆ هەر کارەساتێکى شووم

کەى؟ کوانێ کردەى ئێمەیە؟

کێ زیندووترە لە لینین

لە گشت بەرینێایي جیهان!؟

دەترسم لە

وشە-وشەى تازیەنامە و ڵاواندنەوە؛

وا، لە خۆڕا،

خەرمانەى نوور ئەگرن بەسەر هەر کەسێکا!

زۆر بێزرام

ئەگەر بە تاجێکى شیعرین

دامپۆشیبێ

نێو-چاوانى سیماى رستەقینەى “لینین”؛

ئەو سیماى ئینساني و بەرین!

بە رێزگرتن،

شکۆ بەخشین بە ئارامگا،

ریزى دوور و درێژ و پڕژمارى رێزگیران،

پەرۆشى وەم،

لە نێو عەتر و عەبیرى رێز لێنان

ساکاريیە زاتيیەکەى “لینین”

ونبێ،

بزر بێ لە چاوان.

مەرگیش حەتتا،

هێندەى نەکردووم پەرێشان

ئەڵێم نەکا

رەنگیني نەخش و نیگاران

“لینین”، وا بگۆڕێ لێمان!

ئەگەر ئەو رەنجە دژوارە،

ئەو رۆژەى لێکردمە رۆژى تاڵترین،

تاڵترین رۆژى ژیانم،

خەم رەوێنى ئەو کەسەرەو

هەزاران کەسەرى گران

بیرەوەرییە گەشەکەى

خۆشترین رۆژى ژینمە

کاتێک ژینم

وەک فیلمێکى

سەر پەردەى خەیاڵى تەمەن،

سەرنج ئەدەم،

رۆژى گەشى بیست و پێنجەمى ئۆکتۆبەر،

رۆژى سەرەتاى ژینى نوێ،

لە ئاسۆوە

وەک خۆشترین،

گەشترین رۆژ،

بە دى ئەکەم؛

ئەو رۆژە وا

سەر نێزەکانمان، ورشەدار،

بە خرمژنى هات و چوومان

سەمایەکى شادیان ئەکرد؛

ئەو رۆژە وا،

کەشتییەوانەکان

بە گوللە و تۆپ و بۆمب

کایەیان ئەکرد؛

“سمۆڵنى”* لە شریخژنى جەنگاوەرانا

سەماى بوو؛

دەسڕێژى ریزى موسەلسەل

لە پەنجەرەوە رائەخوشی؛

“-دەى! هاوڕێیان!

گورج بن خێرا!

چاوەڕێى چى راوەستاون؟!

سوارى زرێپۆشەکان بن!

بەرەو ئاخرین

سەنگەرە نەگیراوەکانى دوژمن

بۆ پێشەوە!

لە شکرێکى وا بەرینین

کێ هەڵى دەگرێ

بەرانبەر

مشتێک مفتە خۆرى دارا

بکشێینەوە !؟”

-بەسەرچاو؛ هاوڕێى فەرماندە!

-دادەى هاوڕێیان

بە راست، راست!

پاشان،

رۆچوون

بە جەرگى تاریکي شەودا!

بەبەر کڵاوى کەشتیەوانەکانەوە،

پیت پیت،

وشەى

“ئاو رۆرا”

لە نوورا، ئەبریسکایەوە و

وەک بەڵگى زێڕ، ئەدرەوشا!

لێرە و لەوێ، فەرماندەکان، فەرمان ئەدەن؛

لەو ڵا، سێ کەس راوەستاون،

خەریکى باس و گفتوگۆن

چەندە نامە

چەندە داوێکاري، چەند سوێند:

“تکایە ئێمەش بنێرن

ئێمەش دەچین

بۆ ریزى هەرەپێشەوە!”

***

لە بن قووڵایي رێڕەوى “سموڵنى”* دا

لەو جەرگەى هەڵا و گرمەدا

نادیارە و

سەرگەرم و ئارام و بێدەنگ،

هاوڕى “لینین”؛

شەو تا بەیاني

داڵغەى وەزعى جیهان

بەرى بەیان

راگەیاندنێک دەر ئەکا:

“بۆ هەموان!

بۆ هەموان!

راگەیاندنێک ، بۆ هەموان!

بۆ هەموو ئەو رووت و رەجاڵانەى

لە سەنگەردان!

هەموو کوێرەوەرى کێشان؛

ئارەق-رێژان؛

بۆ هەموو دەروون پڕ ئێشان!

نان بۆ برسي

زەوى و زار بۆ

جووتیارى فەقیر و هەژار

سوڵح بۆ میللەت

گشت دەسەلێت بۆ شووراکان”

***

هەزاران دەست

هەزاران زار

هەزاران دڵى بەدەربەست

هەزاران گەرووى پڕ هاوار

هەزاران چلچراى چاوان

دەستى تامەزرۆى بەرهەم و

دڵى بە ئاواتى شادي و

چلچراى چاوى چاوەڕوان

وتیان: ئێمەین

ئێمەین حزبى هاوڕێ “لینین”!

دووپشک و مار؛

خاوەن زەوى؛

خاوەن پارە ؛

خاوەن فەرمان؛

خاوەن شکۆ؛

سەرمایەدار؛

پیڵانگێڕى، کشت، کردن کۆ؛

قیژاندى: هەى داد! هەى هاوار،

هاوار بۆ دەوڵەت و بۆ دین؛

رەجاڵَى هان داوە، “لینین”!

***

سەرباز وتى:

بە زیندوویى، قەبرى خۆم پێهەڵدەکەنن؛

بە گژ براى خۆمدا ئەدەن؛

ئەگەر لەگەل هاوسەنگەریش سکاڵام بێ،

ئەقیژێنن، هاوار ئەکەن،

باسى ئیعدام و دار ئەکەن،

بە نیشتمان سوێندم ئەدەن،

کام نیشتمان؟

زیندانى من؛

بەهەشتى وان؛

سا هاوڕێیان،

دەخیلتانم

لەو حزبەدا ناوى سەربازیش بنوسن!

***

دووپشک و مار

سەرمایەدار

پیڵانگێڕى گشت، کردن کۆ:

هەى هاوار؛ عاساى دەستم رۆ!

***

جووتیارى هەژاریش وتى:

رەنجم بێبەرە؛ رەنجەڕۆم؛

دەستم خاڵییە؛ دەسخەڕۆم؛

ماڵوێرانم؛ دەربەدەرم؛

بۆ ڵاى کێ شکایەت بەرم!؟

کاتێکیش ئەلێم : برایان

چارێ؛

تەکبیرێ؛

نان! ژیان

ئەڵێن : کافر!

هەى بێ ئیمان!

جەهەنم ، دووپشکى تیایە؛

چڵکى دەستەم ئەم دنیایە!

سا، هاوڕێیان!

جەهەنم لە جەهەنم و

بەهەشتیش پێشکەش بە خۆیان؛

منیش سەربازى ئەم حزبەم؛

با هەر بژى یەکیەتیمان!

***

دووپشک و مار؛

خاون زەوى؛

خاوەن پارە؛

خاوەن فەرمان؛

خاوەن شکۆ

سەرمایەدار؛

پیڵانگێڕى گشت، کردن کۆ:

دەسەڵاتم رۆ ، دینم رۆ!

سا، دەى! سا، دەى!

پەپکەى پیڵان؛

لە دەورى ئەو ئاگرە سورە!

دەى!

گەمارۆ!

***

پرۆلێتێر؛

خاترى جەم، دەنگى دلێر؛

ئاڵاى سوورى، بەدەستى دەمار-خاراوى،

شەکاندەوە!

سەڵاى سروودى ئازادي

وەکو شریخژنى بورکان،

تەقاندەوە!

روو لە ئاسۆ

بەشمەینەتى گشت کردن کۆ؛

بە تەوژمى بەرزى هەنگاو

قەف-قەفى پەپکەى پیڵانى پساندەوە!

لە قووڵایي دڵى بەشمەینەتانەوە،

ئاڵاى سوورى سەرکەوتنى شەکاندەوە!

***

گەرچى پاشان

هەڵاهەل، زەهرى خۆى پژان،

نەیهێشت بەرى رەنجمان بەرین،

بەڵام ئەوا،

دیسان هیوا

هەوێنى نوێى بەستوە و

هەتاوى روون

تیشک و تین داوێتە دڵى

بەشمەینەتانى سەرزەمین

ئۆکتۆبر – نوێمبرى 1986

————————————————————————————–

“سموڵنى”: مەدەرەسەیەکى کچانە بوو لە شارى پتروگراد (لینگرێد) کە شەو و رۆژى شۆڕشى ئۆکتۆبەر ، بووبە ستادى فەرماندەهى بۆلشویکەکان، بۆ رابەري ئەو شۆڕشە.

“ئاورۆرا”: نێوى کەشتى جەنگى “ئاورۆرا” بە ناوچاوانى کڵاوى کەشتییەوانە شۆڕشگێڕەکانەوە نووسرابوو.

بەراستراست: وشەیەکى سەربازییە؛ واتا: بە راست وەرگەڕێ!

پەپکە: پاپۆکە؛ مار، پاپۆکە دەدا…

**هەتا … “هەزاران دەست” بە شوێن چریکەى “ مایاکۆڤسکى”دا چووم؛ لەوە بەم ڵاوە، باسى درێژەی شۆڕشى ئۆکتۆبەرە!

چەند لاپەڕێک لە دەفتەرى رۆژانەم

ساڵەهایە

هەڕەشەى چاوى چاوەشیان،

دەرگاى زیندان،

ژوورى ئیعدام،

نەگبەتي لە برسان، ئینسان-کوژى مەرگ و نەمان،

بەرەو رووى خەنجەرى نیگام

دەکاتەوە!

نیوەى چەقۆى ئەم جیهانەش،

چلەى زستانى جەهەننەم،

دابارین و

بارى برین، بارى جەنازە و وێراني

بارى گرانتر لە گران!

***

گوێم وا پڕبوو لە نرکە و ناڵَەى بۆمباران

کپ مایەوە

لە هاوار و هاناى هاوپشتي هاوماڵان:

هاوزنجیرانى ژێر چەقۆکانى جیهان!

***

شەوێکى مارس، مانگی ئازار،

چاوم چەواشەى ئەستێرەى کاروان-کوژە،

بەرگى خوداى شەڕم لە بەر

روچووم بە رەشى چاڵاوى زیندان و

زیللەت و مەرگا

لە دیواران،

بوومە تریشقەى رووخێنەر؛

پەنجەرە و دەرگا و دەروازەم

لە کازیوە

خستە سەر پشت؛

چاوەڕوانى کازیوە بووم؛

تۆمەس، هەمان کاروان-کوژە،

سەرووى ئاسۆى لێ گرتبووم!

***

هاوارم کرد:

سی و پێنج-سەعات-کار،

ئازادى

وتم شوورا، شوورا دڵە؛

دڵى لێدەر!

با لە کارگاو مەعمەلەوە

بە رەگاو-رەگى کۆڵان و

جادە و گەڕەک و مەیدانا

گەشي و خۆشي بخاتە گەڕ!

بەڵام هەیهات؛

زنجیرى پێى ئازێدیمان نەپچڕابوو،

شوورا، پەساپۆرتى نەبوو،

تلیاک بوو،

قاچاخ کرابوو!!

***

چاوم گلۆفت؛

دیسان چاوەشى نیشتمان،

ئەمجارە چۆغەى لەبەرە

دیسان دەستى درێژ دەکا

نێزەى برژانگم بشکێنێ،

بۆ چاوەزار

زەهرى روانینم بستێنێ؛

ئەمیش لە نیگاى چاوىدا،

سێبەرى ئەردەى زیندان و

دارى ئیعدام،

نەگبەتي و مەرگ و برسیەتي

دەپەرچێنێتە بەر نیگام

ئەمیش دەست دێنێ برژانگى خەنجەر ئاسا و

بەرگى مارسم لێ داڕنێ

ئەمیش دەستى کردە پەرژین

دەستم نەگاتە نەگبەتي، بیخنکێنێ!

نەگبەتي لە دەستم خەلەست؛

سوارى بێ رەش بوو؛ هاتەوە!

***

هاتن؛

چۆن دەعبا دێ، ئاوا؛

دەعباى چى!؟ کام وەحش؟ کام دەعبا؟

ژین ڵاى ئاوا بێ قیمەتە؟؟

مەرگ هەرزان

نەک هەرزان، مەرگباران بوو!

ئەوەى لە شوێنى جێدەما،

بەس، نەمان بوو!

***

لەو گەرمەى مەرگبارانا،

گەڵاى داران،

لە بەرچاوم

چەن بێعار و کەمتەرخەم بوون؛

چلۆن دڵتان دێ دەپشکوون؟!

***

خەجاڵەت بێ پیرە مێژوو!

تاکەى، هەروا بنێینە سەر زکى برسى،

دەستى ماندوو!؟

خەجاڵەت بن، دار و درەخت و تاڤگەکان!

“تاڤگە”ى من چاوى لێکناوە؛

کاتێک ئاخر ماچیشم کرد،

جوابى ماچەکەى نەداوە!

***

کاروان کوژە،

بارى گرانى هەرەسى

ئەخاتە سەرشانى من و

وەک عادەتى جارانیشى

گۆراني بە مەینەتەکانم هەڵدەڵێ

من ژان، من مەرگ، میوانمە،

ئەو دەڵێ پێ و قەدەم خێربو!

***

بارانى رەش

چما چارەنووس دەباري

شەوەزەنگ زرینگاێیەوە،

شەو، دیسان شەوگارى دەبێ!

***

“حاجى بووش” ، هاتووى چى بکەى؟

ئاوى حەیاتت بۆ ئاوارەیم پێیە،

دەربەدەریم ئەبەدى کەى؟!

پێشتر پێیان وتى “گەو هۆم” (1

ئێمە، لەوێش هەین،

لەوێش هەر رێگات نادەین:

زنجیرکەرانى دنیاى دیل!

تەفروتوون بن لە دنیامان؛ با ئازاد بین!

“گەو بەک توو هێڵ”(2

——————-

“گەوهۆم”: بۆ دەرەوە!

“گەو بەک توو هیڵ” بڕۆوە جەهەننەم!

چاوەشەکان،

چۆغە لەبەر

چاوەشەکان،

پۆستاڵ لە پێ

موکەببەرەیان هەڵگرت و

بە جادەکانا کەوتنە رێ

پەیمانیان بۆ مەرگ و زیندان، نوێکردەوە!

دەست لە مڵان بوون،

باڕەەش و کاروان-کوژە!

***

دەبا، منیش

چنگ بە کاکۆڵى خوای ئەم جیهانەى مەینەتدا کەم،

تا گەوزاندن!

دەبا، منیش

وێڕاى ئێوە

مەعمەلەکان بخەوێنم

چنگ بە گەرووى قازانج-پەرستییاندا کەم،

تا تاساندن!

دەبا، منیش

دەستانى ئاوەدان کەرم

بەژێر دەستى وێرانکەراندا دەم

تا وێراني وێران-کردن

کارم دەوێ؛

نانم دەوێ؛

دەست بەردارى ئازادي بم؟؟

کاکۆڵیان دەکێشمە نێوخۆڵ؛

کێزیوەى بەیانم دەوێ!

***

یەکى ئەیار،

من و بەهار

ئاڵاى سور و دەشتى سەوزى

ئاسمان و ئەرزمان ئەڕازان؛

با چێوەشەکانى دنیاش

زیندان و زنجیر برێسن!

هەر بینا شان و باڵامان

سەردەرگاى گشت

زیندانەکانى هەڵتەکان!

چ بەستەزمانە ئازادي

چ بەستەزمانە ئازادي؛

زمان بەستراو و بەستەزمانە ئازادي

ئەگینا گەر

زمانى ئازاد گەڕابا،

دوو تفى دەکردە ناوچاو

ئەربابانى ئەم دنیایە

کە میدالیاى ئێزێدى ئەدەن لە سینگى

شوارتسکۆف و کۆڵین پاوڵ! (1

دوو ژەنەڕاڵى ئەمریکایى کە بەشدارى شەڕى کەنداو بوون

شاژن

دنیا چى بەسەرهاتووە!؟

لە کوێن کارگەرانى چاپ و مەعدەنکاران،

وا شێژن دێتەوە مەیدان؟؟

جارى جاران،

شاژنى بەریتانیایان

حەفتا و حەوت کون دەشاردەوە

تا من و تۆ

ئەم یادگارە نەنگینەى گەندەڵ-پەرستي سەرمایە

نەبینین و

پێیان نەڵێین:

ماڵى گەندەڵيتان وێران؛

ئاخرى سەدەى بیستەم و

شایەتي و شاژن راگرتن!؟

بەڵام ئێستا،

دنیا چى بەسەرهاتووە؟!

شاژن و سەگانى پۆلیس

لە بەریتانیاى مەعدەنکاران و

چاپچییەکان،

بە ئاشکرا و رۆژى رووناک،

دێنە مەیدان و

جادەکان

بۆ دڵدانەوەى سەربازان؟!



هەڵەبجە

نان بە روبعێک،

چوار چەپک نان، بە دینارێک

نان بە روبعێک،

چوار چەپک نان، بە دینارێک

فاتم؛ رۆڵە؛ فایدەى نیە!

گیانى دایکی؛

سبەینێ،

ئەچین بۆ مەعمەل!

***

-ئەو رۆژە من،

لقێک پیاز چییە، نەمدیبوو،

نەمجنیبوو،

سەرم سوڕمابوو: ئەو بۆنى پیازە چى بوو؟؟

دەستم لە شۆردن داشۆرى و

“ئاوارە”م بە کۆڵمدا دا و

دوایي ناوم نا “ئاوارە”؛ سێ رۆژە بوو

تەماشام کرد،

هەڵات-هەڵاتێک بوو، شار؛ مەپرسە!

کێ بڕواى ئەکرد؟

هاوماڵیش، هێشتا، چاوى نەدەگڵۆفت!

بۆنى سێو بوو؟؟

سووتانى چاو؟؟

نە، تۆ بڵێ دەرخۆنەیەکى پۆڵایین بوو

ئاسمان!

بڵێ بارانی تاعووني و

تۆفانى هێڵنج و کۆکە

بڵى هەورى کۆنکرێتى

بارانى تاعوونى باراند؛

ئەو تاعوونەى نێویشى چووبووە کورکورەى ئاشى مێژوو،

ئێستا لە من

وەک “هێرۆشیما” و “داخائۆ”،

زیندوو،

سەرى هەڵێنابو

جەژنانە بوو؟؟

جەژنانەى رۆژى کۆمۆنە؟

یان بەرە-جەژنانى نەورۆز؟

هاوار بە ماڵم… .. چۆن بیڵێم !؟

بە ساقە؛ ئامان! نەکەوى!

ئاوارە” گیان؛

سووک بێ؛ ئازارت نەگاتێ…

چەند کۆرپەى ناز؛

بەباوەشەوە، یان تەریک؛

سووتاو، خنکاو، رەش-هەڵگەڕاو!

سەعاتى مەچەک دەگەڕێ

بەلێم دڵی خێوەن-سەعات،

بێ چرکە و ترپە، راوەستاو!

چەن جەناازە؟؟!

جا، ژماردنى هەڵدەگرت؟؟

پڕپڕى مال و شەقام و جادەى شارێک

شارێک شەهیدبوو، بە جارێک!

حەددى چییە، “گرینیکا”؟! (1

قەقنەسەکەى “گرینیکا”،

لە خۆڵەمێشیەوە، دیسان

کەوى خۆ-خۆر بوو، ئەى قاسپاند!

لێر بەڵام،

لەنێو جەنازەکانا من

کەوێکیشم دى،

کەوێکى خاڵ و میل دار،

قاسپەکەى هاوخاڵانى

بەرەو سەرکاني کەو-کوژان

بەرو هەرەس و

جار لە دواى جار، هەڵوەشان!

ئەمجارەش بۆ

زەلکاوى ئێوێ پڕ ژار و

ئازار و ژان

“گرینیکا”ی چى؟

ئەمجارە،

ئیتر، فاتم و ئاوارە

جوابى قاسپەى خۆخۆرانەى نادەنەوە!

راوچي تاعووني – هەر چى بێ

کاکۆڵى بۆ ناو خۆڵەمێش، دادێننەوە!

٠٤/١٩٨٨

“گرینیکا”: ئاواییەک لە سپانیا کە ساڵى 1936، کاتى شەڕى ناوخۆیى، بەدەستی فاشیستەکان، سووتێنرا.

عەفوو

هەموو رۆژێک،

ئێوارانە،

گەرم و گور، چەک و رەخت بەستوو،

شریخە و شاخەى پێکەنین؛

بندەست و کیف، پڕ لە نانى گەرم و تازە،

بۆ دەماخى هۆزى بەش مەینەت و هەژار،

پڕ لە شیعرى کەللەتەزێن

بۆ هەست وهۆشى لەشکرى بەرینى کار،

پڕ لە نوسراوى تەم-رەوێن،

لەسەر-رێگاى هەنگاوى چینى کرێکار،

بەڵێ، هەموو رۆژێک ئاوا،

خۆمان ئەکردەوە بە نێو ئۆردوگادا.

دەنگى شۆڕش؛

دەنگى حزبى کۆمۆنیستە و

هەر گرمەى دێ!

تاکوو رۆژێک،

رۆژێکى خەزان-بەهار بوو؛

لە ئاسمانى بێگەردەوە

ژەهر بارى!

هەورى مەرگ

بە گەردەلوولى ژەهراوى

لەسەر شاخەکان دابەزى

بەهەنگاوی قورس

ئاستەم

لوولى دۆڵ بوو!

تفێکى ژەهراویشى کرد لە ناوچاوى گەشى کاني

***

جەنازەکانم، هێشتاکو، نەژماردبوو،

نرکاندم:

هەى زبڵى مێژوو!

گوتى:

سەهوم کردوە؛ عەفوو!

گوتم:

ئێمەش

رۆژێک ئەبێ

وەک رۆژەکانى ئۆکتۆبەر

تەخت و بەختى تزاري-مان

چۆن هەڵتەکاند،

تۆش دەنێرین

بەرەو زبڵدانى مێژوو!

ئەوجار نۆرەى ئێمە دەبێ، بڵێین:

“عەفوو!”

حەقتان چییە؟!

حەقتان چییە، باسى هەڵەبجەى من ئەکەن؟!

لە ئێوە بوو، منداڵبەکۆڵ؟؟

لە ئێوە بوو دەستى ماندوو؟؟

ئەو کەسەى

دەست کەفاوي لە نێو تەشتى قاپ و کەوچک شۆرین دابوو،

لە ئێوە بوو؟؟

لە ئێوە بوو

منداڵى مەمکى دایک مژ؟؟

ئێوە خۆ، دەمێک بوو،

وەتەن؛ نیشتمانتان

سەروەت و دین و ئیمانتان

نابووە ناو کیفەکانتان

یان سندووقى پشت سەیارە و

تێتانقووچاندبوو، شارتان جێهێشتبوو!

حەقتان چییە

تەرمەکانمان

ئەنێنەسەر یەک و ئەیبەن

لە بازاڕى بۆمبافرۆشەکانا، وا،

ئەیدەنە بەر دارى حەرراج؟!

حەقتان چییە

تەرمى من ئەکەنە پەیژە

بەرەو لووتکەى دەسەڵاتتان؟!

حەقتان چییە

لە پشت جەنازەکانمەوە

حەشار ئەگرن

تا گڕدانێکى تر لە ستەم

لە تەنوورى چەوسانەوە؛

لە جەهەنم؛

تاو بدەنەوە بۆ گیانم!

ناماقووڵتان کرد،

ناهێڵم

بەسیە ئیتر!!

قەڵادزێ

ئاخێک بە قەد شەوى پاییز

بەقەد رۆژانى بێکاریم

درێژ بەقەد

ریزى زیلى سەرجادەکان

کە هاتن و

دەستیان کرد بە جەرگى شارا!

چییان نەکرد؟!

چییان نەکرد!؟

ئێستا، نەک دێ، شار دائەگرن!!

***

ئەم لێفە شڕەم، تا ئێستا، سێ دینار کرێى بردووە

ئەم کۆچمە کۆچى حەوتەممە

شەشمان، بە هەڵدێرانى گەڵابەى سەر پردەکە

تێداچوون و

دوو منداڵمان

بوون بە ژێر دیوارێکەوە

ئاوى پشت سەدەکەى “دوکان”

چەندە مەندە

ئاخۆ

چ ئاخێک لە ناخیدا پەنگابێ؟؟

کۆنکرێتى سەد

خەریکە پشتى بشکێ!!



شەهید

قولچماخ هات

لوولەى ساردى دەمانچەکەى

ئاڕاستەى ناوچاوى دێ کرد

دى ئەیڕوانى،

روانینى مەحکوومى ئیعدام

کە چاویشى نەبەسترابێ!

شاخەى دەمانچەو

هاڕژنى پەیکەرى دێ

هەر وەکو گیان بەختکردوویەک

وەک درەختێک

شکایەوە؛ بەرهەمى رەنجى جەماوەر

زیندەوەرێکى شەهید بوو

پەیکەرى دێ

لە خوێنى تۆز و خۆڵیدا

تڵایەوە!



نەفرەت

شۆفڵ، وەکو سەگ ئەوەڕى

قەپى ئەکرد بە ڵاڕانى دیوارى ماڵە هەژارا

دیوار، هاڕژنى ئەکرد و

قەدقەد ئەشکا و

دا ئەڕوخا…

میچى تێکقرماو

رهێڵى سەر ئەرز ئەبوو

دەتگوت پێڵووى چاوى مردوو،

نەء، زیندووە

چاوى توڕەى

لە ژێر پێڵوى کۆنکرێتي؛

فرەتێکى کۆنکرێتي

بۆ دوارۆژى هەستانەوەى

“بازیان” و “برایەتي”

هەڵگرتووە!





جەنازە

نیشتمانچيیانی شینگێڕ

فرمێسکى زۆریان هەڵوەران

تۆ بڵێ وەک گەڵاى داران

بۆ شارى دە هەزار شەهیدى ژارباران،

گیرام درۆ بوو، بەس زۆر بوو

گیرام هیچیشیان نەگوت بیجگە لە قسەى مەعلووم،

هەر جۆر و بۆر بوو، بەس زۆر بوو

بەڵام ئەگەر

ئەو جەنازەیە من دیبووم،

ئەوانیش بینى بوایەتیان

گریانى درۆیینەیان

لێ دەبووە راست

شەپۆڕ و شین!

ئاخر ئەو جەنازەیە من دیم،

ناوى “خۆشباوەڕي” بوو

ناوى باوکى “ناسیونالیسم”

لە دایکێک بەناوى “ئایین”



هەرزاني

دینار، بە نیو-دینارى دوێ،

روبعێکى پێر

بایى پەنجا فلسى پارە

هەرزان و تاڵان

بێن بەرن

ئێستا چى هەرزانە، پارە!

کێ دەڵێ بازاڕ گرانە؟

هەندێک شت هەر خۆڕاییە

وەرن بەرن

مەراق، لە هەرزان هەرزانتر،

هەر مفتە، مفت!

ئەگەر گلیش نەدەیتەوە هەر پێت ئەدەن!

قسەى خۆڕایي وەک خۆڵە

دەرگاى هەر حزبێک کەیتەوە

پڕە لە وشەى سۆشیالیست و جەماوەر

هەتا ببەى بارت دەکەن

بازاڕى عەجایەباتە

بە زمانى سۆشیالیستیش، ناسیۆنالیسمت بار دەکەن

ئەوەى دەیڵێن نایڵێنەوە:

“کات ناسکە

برایەتى گورگ و مەڕە

وەرە برایانە بەرە،

پارەى هەرزان،

مەراقى مفت،

قسەى خۆڕایي پێشکەشە؛

وەرە بەرە!

بیخۆ! بینۆشە! بیپۆشە!

با تۆش کارت گران نەبێ،

کارەکەت هەرزان بفرۆشە!



هەستی پاراو؛

وەرگێڕاوی ئازاد لە گۆرانيیەکانی

ترەیسي چاپمەن

یاخیبوونى کۆمەڵانى مەحرووم لەم مەینەتاوایە کە بۆرژوازي پێى دەڵێ کۆمەڵ، لە هەست و سۆزى ئەم ژنە شاعیر و گۆرانی بێژەدا، ڕەنگدەداتەوە. ڕووى لە دەردو لە شادماني ئێمەیە؛ هەر بۆیە، دەدا لە تاری دڵى ژنان و پیاوان و ڵاوانى یاخي لە ستەم!

ئەم ئاوازە خۆى، یاخیبوونێکە لە نابەرابەري و لە ستەم؛ لەو هەموو یاساى کۆن و لەو دیوارانەى پێش بە هەست و سۆزى عیشق و دڵداري ئازادانە دەگرن.

ئەمە، گەشییەکى پێبەخشیوە …….. سکاڵا لە ڕەنج، ئومێد و شەوقى ئینسانى ئەم زەمانە لە خۆیدا دەنوێنێت. هەرچەندەش بە شنەى نەسیمى ڕزگاري سەمایەکى تەواو ناکا، بەلێم ئینسانى کارگەر و ڕەنجکێش، بۆنى ئازادبوون لە کۆت و بەندى لێ هەست دەکات و پێى دەبووژێتەوە چونکو شەپۆلى ئەم سۆزە لە پشتى دیوارى کەڵامیش قەتیس نەماوە و ئەوانەش کە ئاشناى زمانەکەى نین لە هەست و سۆزەکەى بێبەهرە نەبوون…

بە وەرگێڕانى ئەم چەپکە ئاوازە ویستم دیوارى کەڵام لە نێواندا نەمێنێ و ڕاستەوخۆ لە هەستى زوڵاڵیدا، مەلە بکەین.

ڕێبوار

پایزى 1989

قسە لە شۆڕشە



تۆ ئاگات لێ نییە؟

خەریکن لە باسى شۆڕشێک دەدوێن

وەک سرتە دێتە گوێ

تۆ ئاگات لێ نییە؟

هەتاکو لە سەفى کوپیندان

کە دەنگیان هەڵدێنن لەبەر خێرخانەکان

هەتاکو مەحتەلن لە سەفى بێکاران

کە لێک-کۆبوونەوە

بۆ هەنگاو بەرەوپێش هەڵهێنان،

دەستەنگان،

خەریکن ڕاپەڕن

خەریکن هەستن و بەشى خۆ بگرنە دەستى خۆ

فەقیرو هەژاران خەریکن ڕاپەڕن؛

ئەوەى هى خۆیانە یەکجاري بیگرن

تۆ ئاگات لێ نییە؟

باشترە بۆى دەرچى

پێت دەڵێم! باشتر وایە هەڵێى

دە یاڵڵا

ئاخر قانوونەکان خەریکن دەگۆڕدڕێن

قسە لە شۆڕشە

ماشێنى تیژڕەو



تۆ ماشێنێکى تیژ-ڕەوت دەستکەوتووە.

ئەمن بلیتێکم دەوێ؛ بۆ هەرکوێ بێ!

ئاى کە خۆشە!

ڕەنگە پێکەوە بتوانین شوێنێک پەیداکەین و بڕۆین…

بۆ هەر کوێ بێ!

خۆ، هەر لێرە باشتر دەبێ!

لە سفرەوە دەستپێدەکەین

هیچمان نییە لەدەست بچێ

ڕەنگە، هەندێ، کار و باریشمان ڕێکەوێ…

گەرچى من خۆم نازانم بڵێم چۆن دەبێ…

***

تۆ ماشێنێکى تیژ-ڕەوت دەستکەوتووە

منیش نەخشەیەکم هەیە کە لێرە ڕزگاریمان بێ…

من لە فرۆشگایەکى شیک کار بکەم و

دابمەرزێم تا هەندێ پووڵ پاشەکەوت خەم

زۆریش دوورناکەوینەوە

هەر لە قەراغ شارەوە دیین هەتا ناو شار

تۆ و من دەتوانین هەردووکمان ئیشمان هەبێ

جا ئەمجار لێت حاڵي دەبێ مەعناى ژیان دەبێ چۆن بێ

بەڵام بۆ باوکە پیرەکەم دژوار ئەبێ

ئەو خۆیەتى و شوشە مەشروبەکەى؛ ئیتر ئاوا دەژى؛

دەڵێ بەدەنى زۆر پیرە، بۆ کارکردن

من دەڵێم بەدەنى گەلێک لەوە جوانتر ئەنوێنێ

دایکم لێیداوە ڕۆیشتووە؛

جێیهێشتووە!

چاوەڕواني زیاترى بوو لەوەى ژیانى پێیدابوو…

گوتم کەسێ دەبێ هەبێ لە بابە پیرەکەم پرسێ

منیش مەدرەسەم بەجێهێشت (چم کردایە؟)

***

تۆ ماشێنێکى تیژڕەوت دەستکەوتووە

بەڵام ئایا هێند تیژ دەڕوا

وەک باڵى پێبگرینەوە؟

ئێمە خەریکین بڕیارێک ساغکەینەوە

ئەمشەو ئێرە جێدەهێلین

ژین بێ، یان مەرگ، لەم ڕێگایە؛

لەبیرمە کە گازمان دەدا، لەنێو ماشێنەکەى تۆدا

سورعەتمان هێندە زۆر بوو کە من

هەستم بە مەستى دەکردو

چراکانى شار لەبەر پێماندا دەکشان

باسکى تۆ،

بە ئیحساسێکى شیرینەوە،

شانمى لە ئامێز گرتبوو

منیش هەستم بەوە دەکرد …

ببمە کەسێ؛ ببمە کەسێ…

***

تۆ ماشێنێکى تیژڕەوت دەستکەوتووە

ئێمە بە گەردش و سەیران، هەروا، دەڕۆین

تا خۆمان بەسەرکەینەوە

تۆ هێشتێ کارت دەستنەکەوتووە و منیش

لە فرۆشگەیەک

کچێکى فرۆشیارم

من ئەزانم کە ئەوزاعمێن باشتر دەبێ

تۆ کارێک پەیدا دەکەیت و

منیش تەرەقى دەکەم و

ئێمە لە ماڵۆچکەکەوە

دەگوێزینەوە ماڵێکى گەورەو

لە حوومەى شار دەژین…

***

تۆ ماشێنێکى تیژڕەوت دەستکەوتووە

منیش شوغلێک کە هەموو خەرجمان دەردێنێ

تۆ تا درەنگان، لە باردا،

مەشرووبى خۆت دەخۆیتەوەو

ڕەفیقەکانت زیاتر دەبینى لە منداڵەکانت؛

من هەمیشە تامەزرۆى ژینى باشتر بووم

پێموایە دەکرێ من و تۆ پێکەوە بە دەستیبێنین

من تا ئێستا نەخشەیەکم نەڕشتووە

جێیەک نەچووم

کەوایە: سا، ماشێنەکەت هەڵگرەوبڕۆین…

***

تۆ ماشێنێکى تیژڕەوت دەستکەوتووە

بەڵام ئایا هێند تیژ دەڕوا کە باڵى پێبگرینەوە؟

تۆ خەریکى بڕیارێک ساغدەکەیتەوە

ئەمشەو، ئێرە، بەجێدێڵى

ژین بێ؛ یان مەرگ، لەم ڕێگایە…

ئەوبەرى خەت



ئەوبەرى خەت

کێ دەوێرێ پێ بنێتە ئەوبەرى خەت!؟

ژێر پردەکان

ئەوبەرەوەى نیشانەکان

کە سپییەکان دادەبڕێ لە ڕەشەکان

لایەک بگرە

دەنا، بڕۆ بەڕێتەوە

ئەمشەو هەڵڵا بەرپا دەبێ

لە خیابانە پشتوەکانى ئەمەریکا

دەکوژن خەون و ئاواتى ئەمەریکا

کچۆڵەى ڕەش وەبەر پەلامار دەکەوێ

هیچکەس هۆیەکەى نازانێ

داستانەکە دەکەوێتە رۆژنامەکان

فشار-خوێنى راسیستیەکان دەچتە سەرێ

رۆژى دواتر هەڵڵایەکى ….. لێ بەرپا دەبێ

هەڵمەتەکارد، هەڵمەتە تفەنگ،

دوو کوڕى ڕەش دەکوژرێن و کوڕێکى سپى کوێر دەبێ

کچۆڵەى ڕەش، وەبەر پەلامار دەکەوێ

هیچ کەسیش ناوى نازانێ

چەندەها کەس بریندارن،

توڕەو جاڕز؛

کچەیە ئەو کەسەى تاوانبار دەکرێ!

ئەودیو دیوار



دوێنێ شەو قیژەکەم بیستەوە

قریشکەو زیڕڕەیەک لەودیو دیوارەوە؛

شەوێکى هەم دیسان خەوزڕان؛

پۆلیسم ئاگادارکرد –چى بکەم؟!

ئەو یامەتیانەی هەمیشە درەنگ دێن

-ئەگەر تازە بشیەن-

کاتێکیش دەگەنێ،

پێت دەڵێن

ناتوانن لە کارى خسووسى مێردێک و

ژنەکەى، خۆیان تێگەیەنن!!

لە دەرگاش چونەودەر

چاوەکانى ژنە

فرمێسکى، وەک باران، هەڵڕِژان؛

دوێنێ شەو قیژەکەم بیستەوە

پاشانیش بێدەنگي؛

کە مۆخ و ئێسقانمى پێتەزى!

بەخۆم گوت بەشکم خەون ببینم؛

بەشکێکم خەون بێ ئامبولانسى سەر ڕێ

پۆلیسیش کە دەڵێ

من لێرەم هێمنى پارێزم

کە عالەم بلاوەى لێبکا

پێموابێ ناتوانین وەنەوزێ

بخەوین…

ژیکەلانە! ئەمشەو لام دەمێنیتەوە؟



“بەداخەوە”

هەموو ئەو شتەیە کە ناتوانێ بیڵێى

ساڵ بەدواى ساڵدا دێ و دیسان

وشەى ئاوا ئاسان نێیە

وشەى وەکو

“بەداخەوە”

***

“لێم ببوورە”

هەموو ئەو شتەیە کە ناتوانێ بیڵێى

ساڵ بەدواى ساڵدا دێ و دیسان

وشەى ئاوا ئاسان نایە

وشەى وەکو

“لێم ببورە”

***

بەڵام تۆ دەتوانى بڵێى

ژیکەلانە، ئەمشەو لام دەمێنیتەوە؟

ژیکەلانە، ئەگەر ڕێک و ڕاست پێم گوتباى

ئەگەر بە وەخت و وادەى خۆى پێمگوتباى

ڕەنگە ببوایتە هى من!

***

خۆشم دەوێى

هەموو ئەو شتەیە کە ناتوانى بیڵیى

ساڵ بەدواى ساڵدا دێ و دیسان

وشەى ئاوا ئاسان نایە

وشەى وەکو:

“خۆشم دەوێى”!

عالەمێک شت



ئەو ژیانەى

هەمیشەو دایم ئاواتەخوازى بووم

پێموانییە هەمیشە پێیبگەم

ئەمن کارم کردووە بۆ کەسانى تر

هەتا قەبر

هەمیشەش تامەزرۆ ماوم

بۆ ژیانێکى ئاسوودەو

عالەمێک شت، عالەمێک شت،

کە ماشێنێکى لووکسم بێ

پڕ بێ لە لیباسى فاخیر

ویر-ویرکە یەک بانگى لێکەم

هەموو شتێکم بۆ بێنێ،

هەمووان بەغیلیم پێبەرن

منیش لەپێش چاوى ئەوان خۆش ڕابوێرم

عاڵەمێکیش شتم هەبێ

عالەمێک شت

ژینێکى ئاسوودەو رەحەت

بە شامپانى و خاویارەوە

خۆزگە ئەوکات بێى بمبینى

چونکە دەزانی ئێمە کێین

ئەوانەى لایقى باشترین شتى ژیانن

ئەوانەى کە دەزانن کە پارە قەدرى چەندە

کە پێشێلى بەدبەختین و

هەر لەکاتى لەدایک بوونیانەوە عالەمێک

لە نەداري نسیبیانە!

ئاخ ئەوکات ئەوان پێمدەڵێن

هێشتا فرسەت ماوە رۆحم نەجات بدەم

پێم دەڵێن هەمووى بدەرەوە

بیدەرەوە هەموو ئەوەى

لە چەوسانەوەى ئینسانەکانیتر دەستت خستووە

با بڵێین

زیاتر لەوەى پێویستت بوو هەڵت لووشى

ئاخ ئەمە هەر ئەو خەونەیە

کە دەتکاتە تۆزى بانان

یان دەتکاتە خانى خانێن

من نابێ بەتەنیا بمرم

هەموو شتەکانم پێش خۆم دەدەم بەرەو

قەبرێکى هێند پان و هێند قووڵ

کە جێگاى خۆم و ئەو عالەمە شتەى تیابێتەوە

چەند هەست بە تەنیایي دەکەم!؟

ئینسانى چاک

تەنها ئینسانە چاکەکانن کە لایان خاتر-جەمم

کە خەریکن ئەو دنیا شتەى خۆم دەخەنە ئیختیارم

هەموو دوژمنانى لێ دووردەخەنەوەو

خەمى تەنیاییم ڕاودەکەن

من خەریکم خەون دەبینم

خەون دەبینم

خەون دەبینم…

کچە، بلیتى خۆى وەرگرتووە

پێموایە دەیەوێ بڕوا

پێموایە دەیەوێ بفڕێ؛ بۆ دوور بفڕێ!

کەس نەیتوانى دەست بێنێتە ڕێگاى، نەڕِوا.

یان بەزۆر پێشى پێبگرن!

بۆچى ڕۆى؟! ئێخر بۆچى؟

دووربکەوە،

لەم ستەم مەینەتاوایە

لەم هەموو زەخت و زووخاو و خۆخواردنەوە

بڕۆ بەرەو ڕابواردن

هەرگیز هیچیان بەتۆ رجوا نەبینیوە

گەورە کچ، دەرەتانى کوا؟

کوا ڕیشەیەک کە قورس و مەحکەم ڕایبگرێ؟

هەموو هیواى دەبێ وابێ

رۆژێ لە رۆژان گرۆبێ

هەندێ کەسى عەوام پێى دەڵێن هەڵاتوو؛

یا خۆد، دۆڕاو؛

بەڵام ئەو خۆى باش دەزانێ بڵیتەکەى بۆ کوێی دەبا!

ئەو، جێگاى خۆى، لە هەتاودا پەیدا دەکا!

بەڵێ ئەو کچە دوور دەڕوا،

دەفڕێ؛ دەفڕێ؛

بۆچى؟

بۆ ئینسان دەمرێ لە برسان،

کاتێک خۆراک بەشى بژێوى گشت دەکا،

لەم جیهانا؟!

بۆچى، کاتێک ئێمە هێندە زۆر و زەبەند لە هەرلا هەین،

هیشتا، هەندێکەس هەن تەنهان!؟

بۆ بە مووشەک دەڵێن سوڵح – پارێز

لە حاڵَێکدا ئاراستەى کوشتار کراون؟!

عیشق، نەفرەتە

شەڕ، سوڵَحە

نە، ئەرێیە

ئێمەش، گوایە، هەموو ئازاد!!

بەڵام کەسانێک هەن، خەریکن جواب پەیدا دەکەن؛

هاکا رۆژێکى وا گەیشت؛

لەناو ئەم هەموو پرسیارو ئاڵۆزیەدا

کەسانێک هەن

لەدووى حەقیقەت دەگەڕێن

کەسانێک بەشوێن جوابەوەن

هاکا رۆژێکى وا گەیشت

کاتێک کە کوێر چاوپێچەکەى دادەماڵێ و

زمانى زمان-بەستراوان

لە باسى حەقیقەت دەدوێن

بۆ ئازیزم



دوو حەوتوو، لە زیندانێکى “ڤێرجینیا”دا؛

بۆ ئازیزم، بۆ ئازیزم؛

بیست هەزار دۆلار زەمانەت

بۆ ئازیزم، بۆ ئازیزم؛

عالەمیش پێیوایە گەوجم!

بەڵام ئەوان، خۆ، لە عیشق، هیچیان لێ حاڵي نەبووە!

ئێمە بۆ عیشق کارى وەهامان کردووە…

من، پێویست بێ، هەڵدەگەڕێم بە کێوێکدا

گیانیشم دەنێمە پێناو گەیشتن بە تۆ؛

تۆ، تۆ، تۆ!

هەموو رۆژێک، پشکنینى رۆحم دەکەم؛

بۆ ئازیزم، بۆ ئازیزم؛

وەرەز و جارزم دەکەن؛ منیش درۆیان بۆ دەکەم؛

لەبەرخاترى ئازیزم؛

من کەوتوومە شوێنى دڵم!

کەللەشم داناوە کەوا، بە ووردي، لەم عیشقە بگا

کەس ناتوانێ هەڵم بوێرێ!

من کەوتوومە شوێنى دڵم،

مێشکیشم داناوە، پڕ شەوق، شێت وشەیدا

لە ئەرزشى ئەم عیشقەو ئەم فیداکارییەى من بگا!

ئەگەر ئێستا نە

ئەگەر ئێستا نە، ئەى کەى؟

ئەگەر ئەمڕۆ نە، دەى کەى؟

بۆ پەیمانت گرێداوە لە عیشقێک کە دوارۆژ بیڵێى؟!

فایدەى چییە؟

دەتوانى سەبرکەى هەتا

بەیانى دێ

هەتا ئەم رۆژە کەیشەوە

دەکرێ هەر سەبرى لێبگرى

دەتوانى سەبرى لێبگرى و

ئەم دڵەشت لەدەست بچێ!

دەتوانى سەبرى لێبگرى و

زوو زوو پەشیمان بیتەوە!

ئێستا، تاقە-شتێک کە ئازادە، عیشقە!

دەبێ لەهەرکوێ تووشى بووین،

باوەشى بۆ بگرینەوە!

دڵبەر، لەوانەیە، زوو زوو خۆشەویست بی!

ئەگەر ئێستا نە، پاشان چى؟

ئێمە هەموو دەبێ لەژینى خۆ بەهرەمەند بین!

هەمیشە ئیحساسمان وابێ

هەمیشە پێمان وابێ کە

ئەوا، هەر ئێستا، وەختیەتى!

بۆ تۆ



کەڵامێک شک نابەم بیڵێم

هیچ کەلیمەیەک ناتوانى

ئەم ئیحساسە دەروونیەى بۆتۆ هەمە

بیدرکێنێ

هەستێک لەناخى دڵمەوە

کە دەستى پۆلیس و گاردى لێکوتایە

کە دەستى عەقڵ و مەنتیقى لێکۆتایە

ئەمانەوا هیچ کەلیمەم

بۆ بەیانکردنى ئیحساس، پێناهێڵن

هەستێک لەناخى دڵمەوە

بۆ تۆ، بۆ تۆ،

تەماشام کە،

خۆم بۆ کۆنترۆڵ ناکرێ

پێتوایە لەتوانامدایە؟

ئاخر ئابەم تەوژمى ئیحساساتەوە

چیدى ناتوێنم خاوەنى هەستى خۆم بم

کەلێمێک شک نابەم بیڵێم

هیچ کەلیمەیەک ناتوانێ

ئەم ئیحساسە دەروونیەى بۆ تۆ هەمە

بیدرکێنى

هەستێک لەناخى دڵَمەوە،

بۆ تۆ، بۆ تۆ،

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

ئەمانەت لە “گۆران”

لێرەوە، تا چەند دێڕێک، دەبێتە زاراوەى هەورامى

ئەم شیعرانە کە لەم ڵاپەڕەدا لە “گیومە”دان، ئەمانەت لە “مەولەوی”ن.

لێرەوە، زاراوەى شیعرەکە دەبێتەوە بە سۆرانى

ئەمانەت لە “هەژار”

“زرێبار”، دەریاچەیەکەی مەریوان، بەپێى بەیت و باوى کۆن، لە کۆندا، شار بووە و لەبەر زوڵم و زۆرى حاکمى ئەو شارە، “فەیلەقووس”، دەروێشێک کە زوڵَمى زۆرى لێکراوە، دوعا دەکات و شارەکە و حاکمەکەی، “فەیلەقووس”، نوقمی ئاو دەبن!

مەبەست “سمایلى شەریفزادە”یە

ئەم شیعرە، هی ساڵى چل و هەشتە (١٩٦٩). هەر وەک لێرەشدا دووربیني کراوە، “سنە”، ئەمڕۆ شارێکى سوورە!

میوان، بە زاراوی سنەیي

لە شیعرى (چاوە)ى مەریوانى، وەرگیراوە

“حجر اڵاسود” بەردێکى ڕەشە لە دیوارى کەعبەدا

بەشق: کۆرتکراوەی بە عەشق

بجووین: بجوڵێین

جیفە: ڵاشەى مردارەوەبوو

بێوڵەت: نەگبەت، شوم

غایەتى: بەڵام

بەهارە چکۆلە: پایزى دەمەو زستان کە هەوا بڕێک خۆش دەبێت، مەبەست: بزووتنەوەی چەکدارانەی ساڵى ١٣٤٧ (١٩٦٨)ە

حەنا: بەرامبەر

چەقڵە” دڕک

گوڵۆچن: ئەو کەسەى بەشوێن دروێنەکەراندا گوڵى گەنم دەچنێتەوە

خەون: روئیا ، خەوبینین

سمڕ: هەرا؛ شەڕ

تەکبیر: تدبیر

بۆ دوو برا، کە لە بۆکان شەهیدکران. ئەم خەبەرە بڵاوبوەوە لەناو خەڵکداو ئەم شیعرەی لێ هاتە بەرهەم.

سەربەندەکە لە شیعرێکى کۆنى هاوڕێ “پشکۆ” (چاوەی شاعیر) وەرگیراوە

دێنێنى ئەم سروودە دەگەڕێتەوە بۆ پێش پێکهێتنى حیزبى کۆمۆنیستى ئێرێن. پێش دێمەزرێندنى ئەم حیزبە بە سەربەندى ئێخرى سرودەکە بەو جۆرە گۆردرێ

کاتی هۆنینەوەی شیعرى ئەم سرودە، پێشمەرگەى هونەر مەندى کۆمەڵە، کاک کاڵێ یارمەتیداوم.

شریخژن: دەنگى شریخەى بەردەوام؛

پاسدار-موعەللیم: هەندێک لە پاسداران کە دەکرانە مامۆستاى قوتابخانەکان،

بۆئەوەى جێگاى موعەللیمانى تێکۆشەر کە دەرکرابوون، پڕبێتەوە!

بەڕێز جەنابى سەرکۆمار

وەرگیڕانی ئازاد لە ئاوازیکی“پینک“

وەرە؛ تاوێک لەگەل من بو گەڕِان

چما دوو کەسى ئاسایي و

ئەتۆش، لەمن چاکتر نەبیت

هەندێک پرسیارم هەن، ئەگەر

رێک و راست جوابم دەیتەوە

چۆن هەست دەکەى کاتێک ئەم گشتە بێ خێو لێ لەخیێبێکێندێ دەبینى؟

دوعێ بەدەرگێى کێ دەکەى تۆ پێش نووستن؟

چۆن هەست دەکەى

کە دەڕوانێتە ئاوێنە؟

سەرت بەرزە؟

چۆن خەو دەتباتەوە، کاتێک باقى ئێمە شیوەنمانە؟!

کێتێک دایکێک فریاى خواحافیزىیەکەى ناکەوێ؟!

چۆن ئەتوانى بەسەربەرزي هەنگاو بنێى؟!

ئەتوانى ڕاست بڕوانیتە ناوچاوم و

بڵێى بۆچى؟

بەڕێز جەنابى سەرکۆمار،

تاقانە بوى بەمنداڵى؟

نەکا ئێستاش تەنیاو تاک بى!؟

تاقانەو تەنیاو تەریکى؟

چۆن ئەتوانى بڵێى هیچ منداڵێک پشتگوێ نەخراوە؟

ئێمە، نە گەوجین و نە کوێر!

گشتیان لەزیندێکانتان

تۆش خەرێکى رێگاى جەهەننەم خۆش ئەکەى

ئەوە چ بابێکەکەوا

مافى کیژى خۆى زەوت دەکا؟

ئەوە چ بابێکەکەوا، لەکیژوڵەى خوى بێزارە

چونکە کچى، خۆی خۆشەویستی کچێکە؟!

ئاخۆ، ڕاى “خاتوونى ئەوەڵ” چ بێ؟

لەقسان ویسکى و کۆکایینتان لێبڕاوە؟!

چۆن خەو دەتباتەوە، کاتێک باقى ئێمە شیوەنمانە؟!

کاتێک دایکێک

فریاى خواحافیزیەکەى ناکەوێ؟

چۆن ئەتوانى بەسەر-بەرزي، هەنگاو بنێى؟!

ئەتوانى ڕاست بڕوانیت بە نێوچاومدا؟!

گویگرە با پێت بڵێم کارى سەخت چۆنە!؟

کرێێ ڵانی-کەم و منداڵێکیش بەڕیوەبێ!

پێت بڵێم کارى سەخت چۆنە؟؟

دووبارە بەرپاکردنەوەى ماڵَێکى بومباران کراو!!

پێت بڵێم کارى دژوار چۆنە؟؟

جێ-خەوخۆش کردن لەتیکە مقەباى کارتۆنێک!!

پێت بڵێم کارى سەخت چۆنە؟؟

کارى دژوار

کارى دژوار …

تۆ یەک رێزەیش، ئاگای کارى سەخت و دژوار،

نازانى؛ نا!

کارى دژوار

کارى دژوار…

ئاى…

چۆن ئەتوانى بەسەر-بەرزي هەنگاو بنێى؟!

بەڕیز؛ جەنابى سەرکۆمار؛

باوەڕناکەم هازت بێ تاوێک بگەڕێین

وایە یان نا؟

دەستى ماندوو

“دەستى ماندوو لەسەر زکى تێرە”

پەندى پێشینان

خەجاڵەت بێ؛ پیرە-مێژوو!

ئاخر تاکەى

بنێینە سەر زکى برسى

دەستى ماندوو؟

ئەقێژینن: “قەیران، قەیران”

ژین هەرزانەو ژیان گرێن

کوڕەى عەرزم کردە بەهەشت

چەرخى ئاسمانم گرتە مشت

بەڵام چەرخى چارە- نووسم، دوورتر لەگشت

“دۆعا”یان کوشت

هەزار خەون و روئیایان کوشت

“ندا”یێن کوشت

هەزار رازو نزایان کوشت

“ڤیکتۆر خارا”،

“جان لنون”و

“جەوهیل” و

“چەگەڤارا”یان کوشت

لەکوێ غەرقى شەرم و

شەڵاڵى ئارەقى خەجاڵەت بووى

پیرى پرتووکاوى مێژوو

پاشەو پاش تاکوێ بچمەوە

هەتاهاوڕێ مارکسم بڵێ

گوڵ لێرەیە

هەر لێرە سەماى بۆ بکە!؟

خەجاڵەت بی پیرە-مێژوو!

ئاخر تاکەى

بنێینە سەر زکى برسي

دەستى ماندوو!؟

میوانی تۆن

بەدووچاوى وەک زرێبار، گەرمى گرینە؛

دەشتى شینى مەریوانە، سەرگەرمى شینە!

لە”تاڵە سوار” دائەبەزن دوو سوارى سوورپۆش؛

میوانى تۆن؛ “کاک فوئاد”ى دڵگەرم و رووخۆش!

میوانى تۆن؛ هاتوونەوە لەتەورێزەوە

میوانى تۆن؛ بیانگرە لەئامێزەوە

لەهەواڵى هەڤاڵانى تەوریزو تاران،

چەپک چەپک گوڵیان پێیە” پر-پڕ بەدامان؛

بیاندوێنە؛ بابوت بڵێن سرودێکى نوێ

گەشو روونتر لەو سروودەى کە بیستووتە دوێ؛

دەستە-دەستە ڵاوانى سەربەرزو شوڕشگێر

بەرانبەر بە جووخەى ئێعدام، بەدەنگى دلێر،

ئەگوڕێنن؛ تەختو بەختى دوژمن ئەلەرزێ

ئەلێن: دوژمن”راوەستاوى بەرانبەر بەکێ؟؟

دژى سێڵاوى باوەڕو هێرش هەستاوى!

وا بەیانە، بۆیە وایە، ئەى سەر لێشیواو!

ئەستیرەکان ئەتوینەوە نێو نوورى هەتاو

زەردەخەى گزنگى خۆر، لەزارى ڵاوان

پەرچەمى فەتحى بەیانە، کاتى تیرباران

ئەستێرەکانى گەلى کورد لەگەلێ پیشەنگان

شەبەقى سوورى ئاسمانى هیوایان نەخشان!

شەهیدانى شورشگێڕمان پێشەنگى خۆرن؛

بناغەى بنکەن کراوت بەخوێن ئەشۆرن

تا هەتایە

بانگەوازی

لووتکەکانى مێژوو، وتیان:

خۆشمان بوێى!

هەتاوى ورەى بەرزت بوو،

لەگەماروى مەرگەساتا،

گۆشى کردین

ناخى دڵَمان

پڕە لەعەشقى زوڵاڵى

هەست کردنەوە بەحوزوورت

هاوڕیى فەرماندە “چەگەڤارا”!

کەدەستانى بەهەیبەتو

مەزنى تۆ

تەوژم ئەداتەوە مێژوو

سەراسەرى “سەنتا کڵارا”

بەخەبەرى دیدارى تۆن

ناخى دڵمان

پڕە لەعەشقى زوڵاڵى

هەست کردنەوە بەحوزوورت

هاوڕیى فەرماندە “چەگەڤارا”!

هاتوویتەوە

گڕبەردەیتە گژەباى دڕ

بەهەتاوانى بەهێرى

کە ئاڵاى سوور باڵا بکا

بەتیشکى زەردەخەندەکەت

ناخى دڵَمان

پرە لەعەشقى زوڵاڵى

هەست کردنەوە بەحوزوورت

هاوڕیى فەرماندە “چەگەڤارا”!

عەشقى شوڕش پەروەرى تۆ

سەرەتاى تازەى خەباتە

کاتێک هەموان

سەوداسەرى

دەستانى رزگاریبخشت

ناخى دڵَمان

پڕە لەعەشقى زوڵاڵى

هەست کردنەوە بەحوزوورت

هاوڕیى فەرماندە “چەگەڤارا”!

ئێمەش پەیگیرو پێداگر

چون جاران: شان-بەشانى تۆ؛

لەگەل فیدل،

بەڵێنمان بۆت بەردەوامە

هەتا هەتایە” فەرماندە

هاوڕیى فەرماندە “چەگەڤارا”!

شیرین ئەدوی

شیرین ئەدوی، کاڵَی شیرین!

گفتوگۆت چەندە شیرینە؛

ئەى ناسکە چاو گەشەکە

کە گەشترین گوڵى نێرگز

ئەبێ زۆر زۆر منەتبار بێ

ئەگەر بڵێم

وەک چاوەکانت رەنگینە!

***

شیرین ئەدوی، تەڵی ناسک

تەڵی ناسکتر لە لاولاو

کە گۆمى مەنگى چاوانت

پڕ پرە لە شادماني

شادماني مەعسوومانە

دڵى پاراوى شۆڕشگێڕ

پڕدەکەى لە گورجوگۆڵي؛

***

تەڵَى تەڕى نەرگسى باخ؛

رازێنەرى سەنگەرى شاخ!

بۆکوێ؟

بۆ شار ئەچیتەوە؟

جەخارو داخ!

بۆ ئازادي

Contents

بۆ ئازادى

هەوڵێکى تر بۆ گەنجينەى شيعر

ئوژێن پۆتيە”ى کورد”

بەلاى منەوە، ڕێبوارى شاعير، “ئوژێن پۆتيە”ى کوردە

رێبوار، شاعيرى هەمووان

گۆران، لوتکەى شيعرى نوێى کوردييە

ئەو شيعرانەى بۆ کۆمەڵەم نوسيوە پەشيماننيم و دەست لەو ميراتەش هەڵناگرم

نامەکەى روناک، شیعرێکى جوانى خۆمە

هەرسێ دیواکەى خۆم پێ جوانە

شیعرەکانم لەریالیزم نزیکترن

شیعرەکانى من لەپێناو ئازادیدا بووە

هیچ شاعیر و هونەر مەندێک هى هەمووان نییە

گەشتێ لە کوردستان