پێشەکى
تایبەت بە شیعر، کەسایەتى و بەرهەمەکانى (موسلیح شێخ الاسلامى) ناسراو بە ڕێبوار شاعیری ناودار و خۆشناوى خۆرهەڵاتى کوردستان، شاعیرى چەپ و کرێکاریى کە بەشێکى زۆر لە شیعر و ئەدەبیاتى ئەو ڕەنج و ئازار و مەینەتى ئینسان و ژنى کوردى لە ناو شیعرەکانیدا خستۆتە ڕوو، (ڕێبوار) شاعیرێکى ناسراو و خاوەنى پێنج دیوانى شیعرە بە ناوەکانى (گەشتێک لە کوردستان، سرودى سڵاوى ئازادى، دەنگ هەڵبڕە، چەند لاپەڕە لە دەفتەرى ڕۆژانەم، گۆرانییەکانى تڕەیس چايمەن) کە لە دەيەى (70) و (80)ى سەدەى ڕابردوو چاپ و بڵاوکراوەتەوە.
بەشى یەکەم:
(موسلیح شێخ الاسلامى) ناسراو بە (ڕێبوار) شاعیرى خۆشناو و ناسراوى خۆرهەڵاتى کوردستان و چەوساوەکان بۆ بەشێکى زۆر لە ڕووناکبیرانى کوردستانى ئێران و کوردستانى عێراقیش ناسراوە. سەردەمانێک لە شاخ شیعرى بۆ ژن و پێشمەرگە و خەباتى حەق خوازانە و هیومانیستى دەنووسى، بەشێکى زۆر لە شیعر و ئەدەبیاتى ئەو، ڕەنج و ئازار و مەینەتى مرۆڤ و ژنى کوردى خستۆتە ڕوو، (ڕێبوار) یەکێک بوو لەوانەى زوو دەستى دایە شیعر و توانى لە سەر ئاستى کوردستان ببێتە شاعیرێکى ناسراو و خاوەنى پێنج دیوانى شیعرییە بە ناوەکانى (گەشتێک بۆ کوردستان، سرودى سڵاوى ئازادى، دەنگ هەڵبڕە، چەند لاپەڕە لە دەفتەرى ڕۆژانەم و گۆرانییەکانى تڕەیس چايمەن) لە ساڵانى (70) و (80)ى سەدەى ڕابردوودا چاپ و بڵاوکراونەتەوە، (ئەنوەر حسێن – بازگر) لە دیدارێکى تایبەتدا لەگەڵ (موسلیح شێخ الاسلامى) لە دیوانی (بۆ ئازادى) لە پرسیارێکدا لێى دەپرسێت: با لە زمانى خۆتەوە ناوى خۆت و تەمەن و ژیانى هاوسەریی و بارودۆخى خێزانى و خوێندن و شوێنى دانیشتنت بزانم:
(موسلیح شێخ الاسلامى) لە وەڵامدا دەڵێت: لە ساڵى (1947) لە مەریوان لە دایکبووم سەرەتاى شەستەکان بۆ درێژەدان بە خوێندن چوومە تاران، ساڵى (1969) بەشى ئابووریم تەواو کرد، لە سەردەمى منداڵی و لاویمدا هۆگری خوێندنەوەى کۆمەڵایەتى و هونەری بە تایبەت شعر و ئەدەب بووم، یەکەم ئەزموونى شیعریم بە کوردى و فارسى هى سەردەمى تازە لاویمە. لە هەڵسوڕانى سیاسیشدا لە شانەى چەپى بزووتنەوەى خوێنکاریدا بووم. ئەو کات سەردەمى پێکهاتنى ڕێکخراوەکان و سەرنجى ڕەخنەگران بوو لە قوتابخانە سیاسییەکاندا، لەگەڵ کۆمەڵێک لە هاوڕێیان ڕێکخراوێکمان پێکهێنا کە دوایی ناونرا کۆمەڵە. مەبەستمان دامەزراندنى حزبێکى کۆمەنیستى سەرانسەرى بوو لە ئێران، خۆمان لە ڕێکخراوەکانى ئەو سەردەمە واتە توودە و چریک و دیموکرات بە جیاواز دەزانى و ڕێبازێکى کۆمۆنیستی ڕاستەقینەمان لەبەرچاو بوو. زۆرترین شیعرەکانى (موسلیح شێخ الاسلامى) ناسراو بە (ڕێبوار) شاعیرى ناودارى خۆرهەڵاتى کوردستان لە لایەن هونەرمەندانى تیپى مۆسیقاى بانگەوازەوە کراوە بە گۆرانى و سرود. هونەرمەندانى ئەم تیپە بریتین لە ( ڕەزا بچکۆل، ئەبوبەکر لەگزى، ناسرى ڕەزازى، نەجمەدین غوڵامى، کاڵێ ئاتەشى).
(موسلیح شێخ الاسلامى) لە ڕوانگەیەک وەک کەسێکى نیشتمانپەروەر و کوردستانى دەرکەوتووە، هەروەها کە لە شیعرەکانى دەفتەرى یەکەم بە ناوى (گەشتێک لە کوردستان) کە لە دیوانى (بۆ ئازادى) ئەنوەر حسێن کۆى بەرهەمە شیعرەکانى کۆکردۆتەوە هاتووە، شیعرەکانى دەفتەرى یەکەم بە ناوەکانى (گەشتێک لە کوردستان، هەورامان، مەریوان، سنە، سەقز، بانە، لادێ، بۆکان و سابڵاخ) لە ناوەڕۆکى شیعرەکانیشدا دیارە کە (موسلیح شێخ الاسلامی) لەم دەفتەرەدا و لەم بەشە لە شیعرەکانى گرینگیەکى زۆرى بە بابەتى نیشتمانى و نەتەوەیی داوە، زۆر جاریش ڕەخنە لەو شیعرانەى (موسلیح شێخ الاسلامى) گیراوە کە بۆچى وەکوو کەسێکى نیشتمانپەروەر دەرکەوتووە، ئەمە جگە لەوەى کە شیعرەکانى (موسلیح شێخ الاسلامى) دواتر و لە دەفتەرى دوەمدا بە ناوى (سرودی سڵاوى ئازادى) وەک یەکێک لە دامەزرێنەرانى کۆمەڵە سرودەکانى و شیعرەکانى ناوەڕۆکى چەپ و بان چەپى بە خۆوە گرتووە،
(ئەنوەر حسێن – بازگر) نووسەر و ڕۆژنامەنووس سەبارەت بە کەسایەتى (موسلیح شێخ الاسلامى) ناسراو بە ڕێبوار وەک شاعیرێکى ناودار و نوێ خواز لە ئەدەبیاتى کوردى، وەک یەکێک لە دامەزرێنەرانى کۆمەڵەى شۆڕشگێرى زەحمەتکێشانی خۆرهەڵاتى کوردستان دەڵێت:
(ڕێبوار یان موسلیح شێخ الاسلامى) وەکوو شاعیرێکى نوێخواز یان شاعیرێکى گەورە لە ئەدەبیاتى کوردى لە خۆرهەڵاتى کوردستان و لە ئێران بێ گومان ڕۆڵ و کاریگەریى خۆى هەبووە، (ڕێبوار) جگە لەوەى لە دەورانى ساڵى (1969) وەکوو هەندێک لە بەرپرسانى کۆمەڵە دەڵێن: یەکێک بووە لە دامەزرێنەرانى کۆمەڵەى شۆڕشگێرى زەحمەتکێشانى خۆرهەڵاتى کوردستان، لە هەمان کاتدا لە خێزانێکى کاریگەر کە هەر لە سەرەتاوە باوەڕیان بە بابەتى ئازادى، دادپەروەرى کۆمەڵایەتى، یەکسانى ژن و پیاو، مافى کرێکاران و زەحمەتکێشان هەبووە، (ڕێبوار) جگە لەوەى لە دەورانى گەنجێتیدا خوێنکارى زانکۆ بووە، هەر زوو لەگەڵ هێزێکى چەپ و ڕادیکاڵى وەکوو کۆمەڵەى شۆڕشگێڕ پێوەندى گرت، هەر ئەوەش واى کرد کە لە دەورانى داهاتوودا وەکوو یەکێک لە بونیادنەرانى کۆمەڵە بناسرێت و ڕۆڵ و کاریگەریى لە ناو زانکۆ و کۆمەڵگادا هەبێت.
(ئەنوەر حسێن – بازگر) لە دیدارێکیدا کە لەگەڵ (موسليح شێخ الاسلامى) سازیکردوە، لە پرسیارێکى دا لە دیوانى (بۆ ئازادى) لێی دەپرسێت:
– شیعرى (گەشتێک لە کوردستان) تا ئێستاش جوانى خۆى هەیە، شیعرى “لە سەر ئارێزەوە با بڕوانم”ت هەیە؛ ئەم شیعرە چۆن لە دایکبووە؟
(ڕێبوار) لە وەڵامدا دەڵێت:
-ئەم شیعرە بەشێکە لە بەرهەمى سەفەرێکم بە شوێنەوارەکانى بزووتنەوەى چەکدارانەى (ئیسماعیلى شەریفزادە) و هاوڕێیانیدا و ساڵى (1968) نووسراوە. هەر ئەوکات، بە ناوى “گەشتێک لە کوردستان” بە نهێنى، بڵاوکرایەوە. ئەو کارەم بۆن و بەرامەى ئەو کاتەشى پێوە دیارە؛ جوانی و بایەخى تایبەتى خۆيشی هەیە.
لەم شیعرەدا، شاعیر، ناوى “سمکۆ”ى هێناوە کە نازناوی ئیسماعیلى شەریفزادە بووە. ئەو شیعرە، ساڵى (1348)ی ئێراني نووسراوە و بەشوێن یەکەم وشەکانیدا، بە شیعرى “لە سەر ئارێزەوە با بڕوانم” دەناسرێ؛ بەڵام سەردێڕەکەی بەشی “سنە”ی گەشتەکەیە و یەکێکە لە شیعرە جوانەکانى ڕێبوار کە لە دەفتەرى یەکەم بە ناوى “گەشتێک لە کوردستان” بڵاوى کردۆتەوە، هونەرمەندى ناسراوى کورد “ناسرى ڕەزازى”ش ئەم شیعرەى کردوە بە گۆرانى.
سنە
لە سەر ئارێزەوە با بڕوانم
بۆنەكەی خۆشە ئەگاتە گیانم
قیبلەكەم: شاری سنەی سەربەرزم
خاوەنی شۆڕە جوانی تەرزم
قیبلەكەم: شاری كزی مل-بەكوێن
گۆڕی پیرۆزی شەهیدان لەكوێن؟
بابچم دەستە گوڵی لێدانێم
دڵی داماوی لەبەرپێ دانێم
گوڵە بارانی گڵی “سمكۆ*” كەم
گڵە بانانی دڵی پڕ سۆكەم
چەپكە شیعرێكی بڵێم بۆ “سمكۆ”
تاوەكوو دەردی گران بێتەوە سۆ:
چاوی ڕاستی مە: گیڤارای كوردی
خۆزگەمان پێت كە بە مەردی مردی
قارەمان: تاجی سەری شێر پیاوان
ناوی تۆ بوەتە سرودی لاوان
بێ تۆ، بێ بابە هەتیوی سەنگەر
بێ وریشانەوەیە ئاگری شەڕ
ڕاستە وەك بووڵەمڕی دامردوو
كەوتوە شاری سنە كز كردوو
ژیلەمۆی بێ گڕە بۆ سەودایە
ئاگری سووری لەمن بەردایە
كوڕە كورسانی بە عەشقی مەیمان
هەموو گیانیان گڕو سۆزە و پەیمان
لەبن ئەو ئاگرە سكڵی سوورن
مەشعەلی نووری بەرەو ڕێی دوورن
سوێند بە خوێنی گەش و سووری دڵی تۆ
لە جیای دەست و چەكی ژێر گڵی تۆ
بە هەزاران و هەزار دەست و تفەنگ
هەڵئەگیرسێننەوە مەشعەلی جەنگ
“تا ئەگەینە ئەوی ڕۆژی واڵا”
“شەنگە باڵا بشەكێنن ئاڵا”
گردی سەیوانی سنە “كوچكە ڕەشە”
قیبلەگای هەردڵێ وا چارە ڕەشە
***
“حجر الاسود”ی قیبلەم بێنن
بیكەنەكێلی عەزیزانی من
ئازیەتی شارە ڕەشی كوچكە ڕەشی؟
سا وەكوو، ڕەمزە لەبۆ چارە ڕەشی!؟
****
تاسەیی دۆستی وەكوو ئەم یارە
ناشكێ بەم زوە بەم دیدارە
خاڵە ڕێبواری خەیاڵم هەستە
بەعەشقی* ئەو ئەوڕۆ دڵەی من مەستە
سواری شاباڵی خەیاڵ بین بفڕین
تا دەگەینە ئەوی ناوچەی گۆڕین
(ئەنوەر حسێن – بازگر) لە پێشەکى کتێبى (بۆ ئازادى) دەڵێت: (موسلیح شێخ الاسلامى) ناسراو بە (ڕێبوار) ڕەنگە بۆ هەندێک ئاشنا نەبێت، بەڵام ئەوانەى کە ئەم شیعرانە دەخوێننەوە ئەزانن ڕێبوار کێیە. (موسلیح شێخ الاسلامى) دەکرێت وەکوو دەنگ و ڕەنگى چەوساوەکان سەیر بکرێت، وەکوو دەنگى کرێکاران و زەحمەتکێشان بناسرێت و تا ئێستاش بە وەفا ماوە لە سەر ئەو هەنگاو و ڕێبازانەى کە لە شیعرەکانیدا پیادەى کردون، کە هەر کام لەو شیعرانە لە کات و ساتێکى جیاوازدا نووسراون و بە تیراژێکى کەم و خراپ خراونەتە ڕوو، ڕەنگە بە دەستى خەڵکانێکى کەم گەییشت بێت یان هەر نەیان دیبێت، ئەو خاوەنى گەلێک هۆنراوەی وەک: “ئەنتەرناسیۆناڵ”، “یەکى ئایار”، “لە سەر ئارێزەوە:، “کاک فوئاد” و “کاک شوان”ە. ڕێبوار، لە هەندەرانیش لە شیعر دوور نەکەوتۆتەوە و شیعرەکانى لە سەر زارى خەڵکى خۆرهەڵاتى کوردستانە و لە بزووتنەوەى حەق خوازانەی خەڵکدا، لەبەرچاون. کەس نییە گوێى لەم شیعرە نەبوبێت کە بۆ پێشمەرگە نووسراوە و یەکێکە لە شیعرەکانى ڕێبوار.
سڵاو لە پێشمەرگە
“سڵاوی گەرمی دڵی پڕ هومێدی مەت پێشكەش”
“پڵنگی هەردی وڵات، ئەی هەڤاڵی پێشمەرگە!”
“لە دەوری دەست و تفەنگت گەڕێم كە ڕۆژی خەبات،”
“لە ئاستی هەڵمەتی تیژت چ ناگرێ بەرگە:”
ئەو ئێستە تۆی لە شەوی تار مۆمی هەڵگیرساو
لەنێو دڵی شەوەزەنگا وەكوو گڕێك راساو
كە ڕاتشەكاندوە ئاڵا بە دەستی خاراوت
دەگەی لە كۆسپ و بواران بە هەستی پاراوت
ئەتۆی كە پێشڕەوی چینی مەزن كرێكاریی
ئەتۆی دەكەی خەوی چەوساوەكان بە بێداری
ئەتۆی كە دەنگی بڵاوی فغان زەحمەتكێش
دەكەیتە لاوك و ئاهەنگی پێشڕەوی بۆ پێش
یان شیعرى (وەڵامى نامەکەى ڕووناک)، کە باس لە ڕەنج و ئازارى ژنێکى پێشمەرگە دەکات و دەڵێت:
“وەڵامی نامەكەی ڕووناك”
كۆرپە شۆڕش پەروەردەكەم!
ڕۆڵە شیرینەكەم!
ڕووناك!
خۆزگە شنەی بای بەیانی
بۆنێكی تۆی ئەهێنا بۆم
خۆزگە ئەتزانی یەك جار
چەند بە تاسەی بینینی تۆم!
دڵ بە خورپەی بیستنی پێكەنینی تۆم
تامەزرۆی بۆنی هەناسەی بەربینی تۆم
چەند خۆشە دەنگت لەگوێمدایە،
كۆرپە شیرینەكەی دایە!
كە بە زەنگی دەنگی نەرمین
ئەت وت دایە!
دایەی شیرین!
كوانێ؟
بابم كوا؟
لەكوێیە؟
خاڵم لە كام شار
كام دێیە؟
نامەیان بۆ هەرگیز نایە؟
منیش ئەموت:
گیانی دایە
بابت لەوێ
لە چیایە
تۆش بەو دەستە بچكۆلانە
كاغەزێكت كرد بە نامە
كە زانیت من بۆ ئێرە دێم،
ئەمانەتی نامەت داپێم
جوابی نامەت داواكردلێم
ئازیزە دڵ خەمینەكەم
ڕووناك! ڕۆڵە شیرینەكەم!
ئەوا منیش لە سەنگەری ئەوانەوە،
لە سەنگەری شۆڕشی كوردستانەوە،
یادگارە شیرینەكەی یادت بابت
لەجیاتی وان،
وا خۆم دەنووسمەوە
جوابت
نەكا دڵە بچكۆلەكەت
بە دووری دایەش خەمین بێ
نەكا نەرگسی چاوانت
لێڵی شەونمی ئەسرین بێ
خاڵو بابە پێشمەرگەبوون
بەشوێن خۆری بەهارا چوون
خۆری گەشی ئاسمانی ڕوون
بەهارێك كە هەموو منداڵ،
دەوریان پڕ بێ لە باب و خاڵ
نەتۆ، نە “ئازاد”، نە “خەیاڵ”،
نە “گەلاوێژ”، نەهیچ منداڵ،
چاوتان نەشێوێ بە ئەسرین،
لێوتان پڕ بێ لە پێكەنین،
دەنگی سرود و كایەتان
یان نەغمەی “دایە دایە” تان،
بچێ هەتا ئاسمانی پاك
چاوە ڕاستەكەمی ڕووناك!
بەفرانباری (1361)
ژانویەی (1983)
(ڕێبوار) بە تەنها لەگەڵ پێشمەرگە و ژن نەوەستاوە، بگرە دەیان شیعرى بۆ ڕەنجى ئینسان نووسیوە و ڕەنگە شیعرى (لەم بازاڕە بێ ڕەحمەدا) لە بەناوبانگترین شیعرى ئەو بێت کە دەڵێ:
لەم بازاڕە بێڕەحمەدا
من ئەوكەسەم
هەموو ڕۆژێك
ژیانی ئەمڕۆم دەفرۆشم
بۆ كڕینی نانی سبەی
ئەمڕۆش دیسان
هاتوومە دەر
“هەی ژین” ، ” هەی ژین”
ژیانی ئەمڕۆم بفرۆشم
لێم ناكڕێ:
خاوەنی نان لێم ناكڕێ!
***
هانایەكم پەنگاوەتە بین و گەروو:
هەی داد، هەی داد!
لەم بازاڕە بێ ڕەحمەدا
ژیان هەرزانترە
لە نان!
بەهاری (1367)
(نەجم محەمەد) هونەرمەند سەبارەت بە کەسایەتى (موسلیح شێخ الاسلامى) ناسراو بە ڕێبوار وەک کەسایەتییەکى ئەدەبى و شۆڕشگێڕ، هەروەها ڕۆڵ و کاریگەریى ئەم شاعیرە لە بوارى ئەدەبیاتى کرێکاریى دا دەڵێت:
قسەکردن لە سەر شاعیرێکى گەورەى وەک (ڕێبوار) هەروا ئاسان نییە، دیارە (ڕێبوار) لەگەڵ ئەوەى کە شاعیرە کەسێکى پێشکەوتووخواز، چەپێکى ڕادیکاڵ، وەرگێرێکى باش، هەڵسوڕاوێکى سیاسى و پێشمەرگەیەکى دێرینى شۆڕشگێڕ بووە، لە بوارى ئەدەبى و هونەرى کرێکاریدا ڕۆڵ و نەخشێکى گەورەى هەیە، ڕێبوار کەسێکى گەش و دیارى ئەو بوارەیە هەر لە دروست کردنى کانوونى ئەدەب و هونەرى کرێکاریى تا دەگاتە شیعرە جوانە کرێکارییەکانى کە ئاوازى جوانى بۆ دانراوە و لە لایەن کۆڕى بانگەوازى ئەو کاتەى کۆمەڵە، هەروەها لە لایەن هونەرمەندان ( کاڵێ ئاتەشى، نەجمەى غوڵامى و بەکرى لەگزى) کراوە بە سرود و گۆرانى. ئەگەر ئەو شیعرانەى (ڕێبوار) نەبوایە ئەو سرودە جوانانەش دروست نەدەبوو، دەتوانم بڵێم: (ڕێبوار) کەسایەتییەکى کارێزمایە لە بوارى ئەدەب و هونەرى کرێکارییدا. ئەم شاعیرە لە کۆتایی دەیەکانى حەفتاکان و هەشتاکان و نەوەدەکانیش توانی ڕۆڵێکى بەرچاو و گرینگ ببینێت لە ئەدەب و هونەرى کرێکاریى، سرود و شیعرەکانى ئەو کۆڵان بە کۆڵان و ماڵ بە ماڵ و دەم بە دەم بە نێو هەموو پارچەکانی کوردستان بڵاوبوونەوە، دەتوانم بڵێم: لە خۆرهەڵاتى ناوەڕاستدا ڕێبوار لە بوارى ئەدەب و هونەری کرێکاریدا ڕۆڵ و نەخشێکى دیارى هەیە، هەم لە هۆشیار کردنەوەى چینى هەژار و زەحمەتکێش، هەم لە ورەدان بە پێشمەرگە و خەڵکى شۆڕشگێڕ و هەم لە ناڕەزایەتییە کرێکاریى و جەماوەرییەکاندا و لە شۆڕشى گەلانى ئێرانیشدا، دواتر لە ڕۆژانى بەرەنگارى شارى سنە و شارەکانى ترى کوردستان ڕۆڵ و نەخشێکى دیارى هەبووە، وەک کەسایەتێکى سیاسى و وەک شاعیرێکیش.
(حسێن بەفرین) نووسەر و شاعیر لە بەشێک لە قسەکانیدا بۆ موسلیح شێخ الاسلامى لە کتێبى (بۆ ئازادى) دەڵێت: بە لاى منەوە ڕێبوارى شاعیر (یۆژین پۆتیەی) کوردە. کاتێک وازم لە یەکێتیى نیشتمانى هێنا ئیتر لە (9/7/1981) دا کە ڕۆژى شەهید بوونى (بورهان مستەفا) ناسراو بە (شەهید فەرهاد) بوو، بۆ هەتا هەتایە دەست بەردارى یەکێتى بووم و وازم لە پێشمەرگایەتى هێنا هەر وەک (قیادە واحیدەیەک) تا ڕاپەڕینى (1991) مامەوە و دواى ئەوە گەڕامەوە وڵات. سەرەتاى واز هێنانم ڕومکردە بۆکانى بوکە نازدارەکەى موکریان و شارى (حەسەن زیرەک)ى نەمر و (سوارەى ئیلخانى زادە)، بۆ ماوەیەک بە ناوى میوانى کۆمەڵەى زەحمەتکێشانەوە لەوێ مامەوە، بۆکان لەو کاتەدا وەک شارى ئەسیناى کۆنى یۆنانى ئەهاتە بەر چاوم، پڕ بوو لە قسەوباس و دواندنى جەماوەریی بە کۆمەڵ، هەر دوا نیوەڕوانى لێ دەهات سەرجادەکان پڕ دەبوون لە خەڵک و هەموو بۆ یەکتر دەدوان کەس دڵى کەسى نەدەئێشان کەس پۆزى بە سەر کەسدا لێ نەئەدا و هەموو بۆ یەکتر قسەوباسیان دەکرد، من شتى لەو جۆرەم هەر لە کتێبدا لە بارەى ئەسیناى ڕۆژگارى (سوقرات)، (ئەفلاتوون) و (ئەرستۆ) خوێند بۆوە، بەڵام لە بۆکاندا بە چاوى خۆم ئەوەم بینى، (حسێن بەفرین) لە درێژەى قسەکانیدا دەڵێت: لەو کاتەدا من زۆر خەڵکى جۆرا و جۆرى چەپ و خەڵکى تر ناسی و ئاشنایەتیم لەگەڵ بیر و بۆچوونى سەیر و سەمەرەدا پەیدا کرد، هەر بیر و بیرکردنەوەیەکی چەپانە نزیکەى سەد جۆر بیر و بۆچوونى تێدابوو، بە ڕاستى بەلامەوە دنیایەکى سەیر بوو، کە بیرم لە خەڵکانى لاى خۆمان دەکردەوە، پێکەنینم بە عەقڵ و عەقڵیەتى لاى خۆمان دەهات لە بەرانبەر ئەوەدا چەند نەزان و بێ ئاگا و نا شارەزا بووین و خۆشمان بە شت دەزانى، واماندەزانى لەو سەرى شتەکانەوە هاتووینەتەوە و کەس ئەوەندەى ئێمە خوێندەوارى نییە.
(حسێن بەفرین) نووسەر و شاعیر سەبارەت بە (موسلیح شێخ الاسلامى) ناسراو بە (ڕێبوار) لە درێژەى قسەکانیدا لە دیوانی (بۆ ئازادى) دەڵێت: (ڕێبوار) لەو کاتەدا بۆ کۆمەڵەکەیى و بۆ جەماوەرەکەى لە مینبەرى شیعرەوە باسى لە شەهیدەکان و لە چالاکیى سیاسى و پێشمەرگایەتییەکان دەکرد، بەو هۆیەوە (ڕێبوار) بوە خاوەنى کۆمەڵێک شیعرى جوان و پڕ بە پێستى واقیعى ژیانى کوردەوارى ئەو شیعرانەش کرانە سرود و بوونە خۆراکى ڕوحى ڕۆژانەى خەڵکى کورد، من خۆم هەتا ئێستاش زۆریانم بە لاوە جوان و ناسک و خەم ڕەوێنە، هەر کاتێک وەک سرود ئەدەن بە گوێما خۆشحاڵم دەکەن و ڕوحم پاراو دەکەن. چەند جوانە كە دەڵێت:
فوئاد، ڕۆڵەى ئاگر و خوێن
تۆوى شۆڕش لە هەموو شوێن
وەستا شێرانە بەرامبەر
پەلاماردەر چەشنى سەنگەر
گيڤاراى كوردەوارى بوو
لە هەموو شوێن ديارى بوو
لە دیدارى (ئەنوەر حسێن – بازگر) لە کتێبى (بۆ ئازادى) لەگەڵ (موسلیح شێخ الاسلامى)، (ڕێبوار) باس لە ڕابردووى ژیان و شیعرەکانى و هەڵوێستى مارکسیستیانەى ئەو و ڕەنگدانەوەى لە سەر شیعرەکانى و پێناسە و تێگەییشتنى لە سەر شیعر و زۆر بابەتى تر دەکات، (ڕێبوار) چونکە مرۆڤێکی دادپەروەر و یەکسانیخوازە و داکۆکیکارێکی سەرسەختى هەژارانە، هەر بەو شێوەیەش ڕەنگدانەوەى لە سەر شیعرەکانى هەیە و خوێنەر دەتوانێت بە ئاسانى هەست بەو کارە بکات.
(موسلیح شێخ الاسلامى) لە بابەتێکتدا بە ناونیشانی ناسیۆنالیزم لە پێشەنگدا چ دەکات؟ کە لە ژمارە (12)ی گۆڤارى پێشەنگ کانوونى هونەر و ئەدەبیاتى کرێکاریى کوردستان کە لە خەرمانانى (1370)ی هەتاوی واتا مەى (1991)ی زاینیی بڵاوکراوەتەوە، دەڵێت: من خۆش خەیاڵ نیم کە هەبوونى ناسیۆنالیزم لە پێشەنگدا بە شتێکى سەیر و سەمەرە بزانم، چونکە پێم وایە ناسیۆنالیزم شەریکە ماڵى پێشەنگە، ڕەنگە کەسێک بڵێت: ناسیۆنالیزم بۆچوونێکى سیاسییە و بە هونەر چى، بەڵام هەر چینێکى کۆمەڵایەتى بە ڕەوتە جۆراوجۆرەکانییەوە بە شێوەیەک دەڕوانێتە دنیاوە لە هەر مەیدانێکدا نەریت وەک ئاکارى خۆى هەیە، نەریت و ئاکارى ناسیۆنالیستى چ ئەوانەى زەق و ئاشکرا وەک لێرەدا نیشانى دەدەم، چ ئەو شێوە و نەریتانەی خۆیان لە بەرگى سوورەوە پێچاوە و خۆیان بە چەپ دەنوێنن، لە هونەر و ئەدەبیاتى سەدەى بیستەمدا بە تایبەت پاش شەڕى دوەمى جیهانى هێندە زۆرن کە جێگاى لێکۆڵینەوەى پڕ ئەزموونن، چ لە هونەر و ئەدەبیاتى کوردیدا، چ فارسى و زمانەکانى تر لە ئاستی دنیادا، لە پێشەنگى ژمارە (9) دا باسێکم دەستپێکردوە سەبارەت بەو کەند و کۆسپانەى کە لە ڕێگاى هونەرى کاریگەرى دا هەیە، هەر لەوێشدا نووسیومە شوێنەوارى ئەم ناسیۆنالیزمە چەپە لە ئەدەبیات و هونەرى (35) یان (40) ساڵى ڕابردوودا زۆر بەرچاو و نموونەى زۆرە، کە بە هیوام لە دەرفەتێکی تردا من یان کەسانى تر بچنە سەرى و ڕۆشنترى بکەنەوە، لە پەراوێزى ئەم نووسراوەشدا هاتووە، ئەگەر کانوون نەیتوانیوە جواب بە پێویستییەکانى هونەرى کاریگەریى لە کوردستان بداتەوە، لەم گیروگرفتانەدا دەوەشێتەوە کە باسم کرد، دواتر دەکرێت دەست بنێنە سەر نموونەکانى لە کانوون و پێشەنگ و بڵاوەکراوەکانیدا بەو هیوایە کە ڕۆشنتر بیانناسین و لە سەر ڕێیان لابەرین، ئاماژە بە چەند نموونەیەک لە شوێنەوارى ڕەوتى ناسیۆنالیستى لە پێشەنگدا دەکەین، گۆمى ئەو بێ دەنگییە بشڵەقێنم کە پێشەنگ لەم بابەتەوە گرتوێتیە پێش، ئەمەوێ ئێخەى ئەو ڕەوتە غەیرە کرێکارییانە داتەکێنم تا ئەگەر نووسراوەى من لە ستونى ئازادا چاپ دەکرێت و لە سەرى دەنووسرێت، ئەم نووسراوانە تەنیا نوێنەرایەتى بیروبڕواى نووسەرانیان دەکەن، بزانم ڕەخنە و جیاوازى لە ئاست ئەم قسانە کامەیە؟، بۆچى نە لە ژمارەکانى (11) و (15) دا پاش دوو ساڵیش پەردەى ئەم بێ دەنگییە نادرێتە لاوە.
(ئەنوەر حسێن بازگر) نووسەر و ڕۆژنامەنووس سەبارەت بە دەستپێکى نووسینى شیعر لە لایەن (موسلیح شێخ الاسلامى) ناسراو بە ڕێبوار دەڵێت: شیعرەکانى (ڕێبوار) لە دەفتەرى یەکەمى دیوانێک بۆ ئازادى کە بە ناوى گەشتێک لە کوردستانە هەست بە جۆرێک لە کورد بوون و ناسیۆنالیستى تێدا دەکرێت. شیعرەکانى ڕێبوار بە تایبەتى لە دیوانى یەکەمى بە ناوى (گەشتێک لە کوردستان)، هەست دەکرێت جۆرێک لە کورد بوونى پێوەدیارە یان ئەوەى کە دواتر تۆمەتبارییان کرد و وتیان کە ( ڕێبوار) شاعیرێکی ناسیۆنالیستە و شعرى نەتەوەیی و نیشتمانى دەڵێ، بۆ نموونە شیعری (گەشتێک لە کوردستان) لە دەفتەرى یەکەمی شیعرەکانیدا.
دیدگاهتان را بنویسید